QJfflIM PRÆSm
Ë Seraphino
OSTENDÄNO
Ord. FF. Min. Capuc. Pliiæ.Lector?
DEFENDENT
F.Jo cinntó C£lÿtoi thnui T'ftttü ui F. HruuAmuJ tx. 'Vnrjr.
CORTRACÏ
in ConvfriCu cohimc/cni 27 ƒ(<«(<
I77J
•//oui ante & 5.paff'mritaitm.
THESES
PHILOSOPHICÆ
E Seraphmo
OST ENDANO
Ord.. FF. Min-. Capuc.Phiæ Hjecture
DEFENDENT
F. FtUntnuJ
F. Iftt^uiniiui exMtzt&tcÄ.
Äeta.homo,cinte mriîàicm ci
F.
Fa
A.nyeniii-Ätna ietÓA ooithienà)îe*n
ÇOKTRAÇI
in convcntii «n untrem. Jütnaji
1776-[Th. 29] Kortrijk, 27 juni 1775: verdedigd door Joannes Chrysostomus van Tielt en Herculanus van Vorst
[Th. 32] Kortrijk, 14 mei 1776: verdedigd door Firminus van Sint-Truiden, Bertulphus van Meerbeke, Heribertus vanAntwerpen, en Agathangelus van Edingen.
Theses kunnen ons beter inlichten over de inhoud van de cursus. In het geval van Seraphinus' filosofiecursus beschikken we over een directe bron: in het archief van de Vlaamse kapucijnen bevindt zich immers zijn cursus filosofie Philosophia Religioso-Christiana,25 waarschijnlijk genoteerd door Bertulphus van Meerbeke, één van zijn studenten te Kortrijk, vanaf 13 juni 1774 tot het einde van de cursus in 1776(zie afb.).26 Het zou een interessante oefening kunnen zijn de inhoud van deze cursus te vergelijken met de twee gekende thesesfilosofievan deze groep te Kortrijk(Th. 29 en 32).
25 ACB 111.6263. De titel geeft volgens Hildebrand aan dat Seraphinus zich buiten de ongodsdienstige filosofische stromingen van de 18de eeuw hield.
26 Op de laatste bladzijden vinden we nog een tekst van een filosofische theses, met vooraan "van Meerbeke 1775 By Ninove, foubert". De student Bertulphus van Meerbekes wereldlijke naam was Judocus Franciscus Foubert. We vinden hem ook terug bij de filosofische thesis van het jaar 1776 en, zoals we dadelijk zullen zien, ook bij de "berucht" geworden theologische theses Praxis quotidiana. (1779).
Ook zou het natuurlijk interessant zijn om Seraphinus' cursus (1774-1776) te vergelijken met de cursus filosofie van Bernardus van Marke uit 1764-66, zijn lector filosofie te Dendermonde.
Op 23 april 1776 wordtSeraphinusvervolgens aangesteld tot lector theologie van zijn groep studenten te Kortrijk. Er worden in deze periode twee tussenexamens ingericht: op 18 nov. 1777 (na 1 jaar theologie) en in nov. 1778 (na 2 jaar theologie). Dit maakt dat de studenten in totaal (samen met het eindexamen) het opgelegde aantal van 4 examens aflegden tijdens hun opleiding. De lector van de aparte cursus Heilige Schrift voor dezegroep wasCassianus van Oostakker.27
Ook van Seraphinus' cursus theologie te Kortrijk zijn enkele theses totonsgekomen:
[Th. 38] Kortrijk, 8 juli YTTT. Joannes Chrysostomusvan Tielt en Herculanus van Vorst : "Theses theologicae de actibus humanis”
[Th. 40] Kortrijk, 29 sep. 1779: Firminus van Sint-Truiden, Joannes Chrysostomus van Tielt, Bertulphus van Meerbeke, en Herculanus van Vorst : "Praxis quotidiana tribunalis sacramentalis, concernens materiam temperantiæ uti delinquendo, ita & consistendo magis obviam unà cum discursu de mundo muliebri et exercitio scholastico, thesibus exhibita"
Voor het laatste studiejaar verhuist de helegroep op 25 april 1780 naar Brussel, waar Seraphinus zijntheologiecursus afrondt.
Ook van dit jaar hebben wenog een theses:
[Th. 43] Brussel, 13 juli 1780; Joannes Chrysostomus van Tielt en Herculanus van Vorst.
Op 24 april 1781 vindt dan het eindexamen plaats. We kennen de eindresultaten van 16 studenten. Hieruit blijkt dat twee ervan, Venerandus van Tielt en Samuel van Breda, nog verder moeten studeren, want ze voldoen nog niet: "P.(raedicator) C.(onfessor) in fieri" (i.e.
in wording). Joannes Chrysostomus van Tielt (lector, I. loco) en Herculanus van Vorst (lector) zijn de "knappe koppen" van de groep: enkel deze twee schoppen het tot lector. In 1785 zal Herculanus van Vorst tot lectortheologie te Brussel aangesteld worden.
Komen we tot slot nog even terug op de theses die Seraphinus van Oostende V'
voorgezeten heeft. Gedurende de 7 jaren te Kortrijk en Brussel heeft hij er vijf voorgezeten, waaronder dus twee van de tot nu toe drie gekende handgeschreven filosofische kapucijnertheses uit de Nederlanden. De (twee) sterkste studenten, Joannes Chrysostomus van Tielt en Herculanus van Vorst, komen voor bij één van deze tweefilosofische en bij alledrie(l) bewaard gebleven theologische theses van deze lichting!
De theologische theses Praxis quotidiana tribunalis sacramentalis verdient een speciale vermelding. Hiervan zijn veruit de meeste exemplaren bewaard gebleven (9, het tweede meeste aantal is 5 exemplaren, ook door Seraphinus van Oostende voorgezeten). Praxis quotidiana is dus met stip de "populairste" van alle gedrukte theses. Bovendien is het
■
ook een uitzonderlijk lijvige theses: het telt liefst 87 p. tegenover de standaard 16 p. Deze theses zal Seraphinus later trouwens nog zuur opbreken, omdat een deel van de inhoud (opsmuk bij vrouwen) misbruikt zal worden om hem belachelijk te maken. De inhoudvan de theses geeft ons immers niet zozeer een inkijk in de ideeënvan de studenten, maareerderin deze van de lector: hij, niet de studenten, moet als auteur van zulke theses beschouwd worden, het zijn zijn stellingen die worden gepresenteerd, en de studenten moeten dus eigenlijkzijn ideeën verdedigen.
Als lector heeft Seraphinus van Oostende in totaal liefsttien theses voorgezeten. We hebben weet van in totaal 59 oude kapucijnentheses uit de Nederlanden: 3 handgeschreven filosofische en 56 gedrukte theologische theses, waaronder één waarvan we slechts over de bibliografische gegevens beschikken. Seraphinus' bijdrage weegthier dus zwaar door: liefst 2 van de 3 filosofische theses (= 67%), en 8van de 56 theologische theses (= 14%)dragen zijn stempel!
Hier sluiten we het eerste deel van onze bijdrage over Seraphinusvan Oostende af.
We hebben deze opmerkelijke pater vooral leren kennen als een man van de studie. Op jonge leeftijd binnengetreden, blonk hij uit in zijn opleiding te Dendermonde en Brussel.
Spoedig werd hij tot lector benoemd, eerst om iemand te vervangen te Antwerpen. Daarna startte hij met een nieuwe groep studenten te Kortrijk waar hij heneerst filosofie en daarna theologie onderrichtte, om vervolgens in Brussel zijn theologiecursus te voltooien. Wat opvalt zijn het grote aantal door hem voorgezeten theses die bewaard zijn gebleven: liefst tien, waarvan twee handgeschreven filosofische theses. Daarenboven beschikken we ook over zijncursus filosofie door een student opgetekend.
In een tweede deel zullen we het vervolg van Seraphinus' leven verhalen, waarin hij het lectoraat achter zich laat en zich vooralvan bestuurlijke taken kwijt.Seraphinus start nog wel met een andere opleidingsopdracht, deze van novicemeester te Leuven, maar hij combineert deze reeds met de taak van gardiaan. Rond die tijd vangt ook een ergturbulente periode aan voor de kapucijnen in Vlaanderen. Onder meer de radicale ingrepenvanJozef II en de veroveringszucht van de Fransen maakten dat de kapucijnen in onze regio een overlevingsstrijd moesten voeren.
Daarnaast zullen we aandacht schenken aan hoe Seraphinus zich zijn hele kloosterleven inzette voor de zielzorg via biechthoren en vooral prediking. Hij verwierf immers grote faam op de preekstoel omdat hij zich geen blad voor de mond nam. Zijn ongezouten kritiek op de overheersende macht bracht hem hierbij meer dan eens in de problemen...
Geert Van Reyn
Ossenmarkt 14 2000 Antwerpen