Economie en werkgelegenheid
5. Overige economie en werkgelegenheid
Evaluatie 2014
Ten opzichte van het economisch herstel dat zich in 2014 landelijk voorzichtig heeft ingezet, is de conjunctuur in het Noorden iets achtergebleven. Enerzijds heeft de afnemende gasproductie invloed op de groeicijfers, anderzijds speelt de aanwezigheid van de niet-groeiende sectoren zorg en overheid een rol. Na lastige jaren hebben veel bedrijven het nog steeds niet makkelijk. De financiële situatie wordt wel minder kwetsbaar.
Toch is het onderliggende groeiperspectief goed, constateert ING Economisch Bureau. De "groei-as"
Groningen/Eemshaven kende een prima groeidynamiek. De bedrijvigheid is toegenomen, er zijn veel starters en grote internationale bedrijven investeren in de regio (Google, Siemens en eerder IBM) vanwege duurzame energie, een goed geschoolde beroepsbevolking en innovatieve samenwerkingsverbanden tussen universiteit en hogescholen en
bedrijfsleven.
In de stad nam het aantal werkzame personen licht af met 1,3 procent tot iets minder dan 132 duizend (peildatum 1 april 2014). De economische crisis vertaalt zich de laatste twee jaren in een daling van de werkgelegenheid, hoewel de daling in 2014 lager was dan in 2013. In de sectoren horeca, onderwijs en beveiliging is de werkgelegenheid toegenomen in 2014. Andere sectoren die qua aantal werkzame personen en/of aantal bedrijfsvestigingen een gunstiger ontwikkeling lieten zien dan gemiddeld waren de energiesector en de ICT-sector. Het aantal startende ondernemers daalde met 1,4 procent. En het aantal bedrijfsvestigingen nam heel licht af met 0,3 procent ten opzichte van 2013.
We hebben in 2014 mooie resultaten behaald waar het gaat om het vergroten van de bekendheid van Groningen als City of Talent. Bij de verkiezing tot ‘Innovatiehoofdstad van Europa’ van de Europese Unie is Groningen op een prachtige tweede plek geëindigd van de 57 deelnemende steden. Ook de opening van het International Welcome Center North was een mijlpaal in 2014. Hierdoor kunnen internationale kenniswerkers en hun werkgevers sneller bediend worden met allerlei formaliteiten en papierwerk. De 200 duizendste inwoner en de 30 duizendste student voor de Rijksuniversiteit bleken beiden uit het buitenland afkomstig. De groei van de stad vond voor een belangrijk deel plaats dankzij de toename van het aantal (ook buitenlandse) studenten.
Het aantal bedrijfsvestigingen binnen de diepen bleef gelijk. Na een paar jaar zwaar weer en dalende cijfers voor ondernemers in de binnenstad is deze status quo goed nieuws. Het aantal toeristische overnachtingen steeg met bijna 25 duizend tot meer dan 400 duizend - een toename met maar liefst 6,2 procent. Verder stelde uw raad het nieuwe
bestemmingsplan voor de binnenstad vast. Meest in het oog springend zijn de onbeperkte mogelijkheden voor horeca die overdag geopend is. Ook hebben we in 2014 gewerkt aan voorbereidingen voor de toekomstvisie van de binnenstad. De prognose voor de uitgifte van bedrijfskavels is grotendeels gehaald. Naast enkele kleinere transacties aan de oostzijde van de stad, vond de grootste transactie van bedrijfskavels plaats op de Zernike Campus Groningen. Hier is vijf hectare verkocht voor de uitbreiding van EnTranCe, de proeftuin voor energie-innovatie. In de doorontwikkeling van de Zernike Campus zijn forse stappen gezet, waaronder de totstandkoming van een stedenbouwkundige visie
Ook in 2014 is de Vastgoedmonitor weer opgesteld en bediscussieerd met marktpartijen. De belangrijkste conclusies zijn dat het leegstandspercentage in alle geanalyseerde markten is afgenomen, maar dat we daarbij nog niet durven te spreken van een zich herstellende markt. Mede daarom zijn we het afgelopen jaar aan de slag gegaan met voorbereidingen voor een campagne om Groningen als vestigingslocatie op de kaart te zetten. Samen met andere partijen informatie, stadswandelingen en vestigingsbegeleiding aangeboden aan organisaties die (mogelijk) interesse hadden in Groningen als vestigingsplaats. Mede daardoor zijn circa 40 nieuwe, vooral kleine, winkels in de binnenstad van start gegaan, alsook een aantal start-ups in de kennissectoren. Met een bouwmarkt en twee hotelketens zijn voorbereidingen getroffen voor het openen van een vestiging. We hebben ongeveer 20 bedrijven met verhuisplannen weten te behouden voor de gemeente.
En last maar zeker not least: in 2014 zijn we gestart met een heel andere manier van samenwerken met het regionale bedrijfsleven en onze kennisinstellingen. We geven onze samenwerking voor de komende jaren vorm vanuit het gedeelde besef dat wij gezamenlijk verantwoordelijkheid dragen voor het stimuleren van de economie en de
werkgelegenheid in Groningen. Dat heeft geleid tot drie programma’s die de komende jaren de Economische Agenda voor de stad vormen: het Convenant Ondernemend Groningen, Het Akkoord van Groningen 3.0 en G-kwadraat 2015-2019. We geven al werkende weg uitvoering aan deze programma’s met concrete projecten en initiatieven vanuit de markt.
Deelprogramma 1
RUIMTE VOOR BEDRIJVIGHEID
Met het deelprogramma ‘Ruimte voor bedrijvigheid’ zorgen we voor een goed ondernemersklimaat in onze gemeente. Want als we willen dat er in onze gemeente meer banen komen, dan moeten we er ook voor zorgen dat bedrijven en instellingen hier een goede plek hebben of krijgen en goed worden geholpen door de gemeente. Zo kunnen bedrijven zich richten op ondernemen en groei realiseren. Dat is weer goed voor de werkgelegenheid.
GELD
Het lastentotaal van deelprogramma 2.1 Ruimte en bedrijvigheid bedraagt 4,1 miljoen euro. Deze lasten worden gedekt uit overige inkomsten, reservemutaties en een bijdrage uit de algemene middelen.
Beleidsvelden Werklocaties
Bevorderen ondernemerschap Bedrijvigheid in de wijken Creatief ondernemerschap
Duurzaam ondernemen en innoveren Vergunningverlening en handhaving Detailhandel/markt
Beleidsveld
Werklocaties
Met werklocaties bedoelen we plekken in de stad waar werkgevers geconcentreerd zijn: bedrijventerreinen, kantorenparken en locaties voor (grootschalige) detailhandel. Op die plaatsen bevindt zich meer dan de helft van onze werkgelegenheid. In nauwe afstemming met de ondernemers en de regio werken we aan de juiste hoeveelheid duurzame werklocaties en aan het beheer ervan.
Doelen Wat wilden we bereiken?
Met nieuwe locaties en/of herstructurering en revitalisering van oudere kantorenparken en bedrijventerreinen willen we het voor ondernemers mogelijk maken zich in Groningen te vestigen en hier gevestigd te blijven. Samen met ondernemers(verenigingen) willen we het vestigingsklimaat verbeteren, dan wel zo optimaal mogelijk maken. Activiteiten Wat hebben we hiervoor gedaan?
Terreinwinst: bedrijventerreinen gerevitaliseerd
Behaalde resultaten:
In 2014 zijn de laatste onderdelen van de revitalisering Bornholmstraat fase 2 uitgewerkt en/of opgestart. Zo is de kadeverhoging voltooid en is gestart met de aanleg van het laatste deel van de weg die in de eerste helft van 2015 opgeleverd zal worden. De aanleg van de weg over het oude
Vervoerscentrum is inmiddels gereed. Met deze onderdelen is het gehele revitaliseringproject Winschoterdiep voltooid.
De revitalisering van bedrijventerrein Hoendiep is in 2014 afgerond. In de revitalisering is aandacht geweest voor onder andere parkeerproblematiek, groen, duurzame led-verlichting en faciliteiten voor glasvezelkabel.
Voor bedrijventerrein De Hoogte is een onderhoudsplan, met daarin specifieke aandacht voor riolering, opgesteld waarbij de uitvoering in 2015 gepland staat.
In 2014 zijn diverse Fonds-projecten gecofinancierd, zowel op werklocaties als daarbuiten. Specifiek voor werklocaties zijn circa tien projecten gecofinancierd, die een duidelijke relatie hebben met het terrein of de aldaar aanwezige bedrijvigheid. Voorbeelden zijn de plaatsing van elektrische laadpalen op de verschillende terreinen, de Groninger Ondernemers Courant en ondersteuning van de opstart van de Groninger Kredietunie.
Terreinwinst: nieuwe terreinen ontwikkelen
Behaalde resultaten:
In 2014 is de marktanalyse bedrijventerreinen geactualiseerd. Daarbij is de aanwezige hoeveelheid nieuw bedrijventerrein vergeleken met de toekomstige marktvraag. Op basis daarvan is besloten om het aantal hectare actuele uitgeefbare terreinen in stand te houden, maar met name in de grondexploitatie Meerstad een voorziening te treffen die een buffer vormt wanneer hectares bedrijventerreinen Meerstad in de toekomst niet worden uitgegeven. Er wordt hierbij voor Meerstad gekozen, omdat uitgifte van de bedrijventerreinen hier in de verre toekomst (na 2030) gepland staat en niet alle kosten hier al gemaakt zijn.
Medio 2014 heeft uw raad de beleidsnotitie Westpoort vastgesteld. Met deze beleidsnotitie geven we invulling aan een onderdeel van de Rode Loper, de visie op werklocaties, namelijk het werken aan maximale gastvrijheid en flexibiliteit op bedrijventerrein Westpoort. Zo is het aantal bedrijven dat zich hier kan vestigen verbreed, zijn welstandseisen simpeler ingericht en is er meer flexibiliteit in de aankoopvoorwaarden (kavelgrootte, financiering).
Voor een andere ambitie uit de Rode Loper, het werken aan gestructureerde profilering van Groningen en haar werklocaties, zijn duidelijke stappen gezet. Marketing Groningen heeft in 2014 de opdracht gekregen om een campagne op te zetten om Groningen als vestigingslocatie onder de aandacht te brengen waarbij zowel aandacht is voor de kwaliteiten van de stad en haar arbeidsmarkt als voor de aanwezige werklocaties. Daarbij wordt in boodschap en beeldmerk aangesloten bij de lopende campagnes 'City of Talent' en 'Er gaat niets boven Groningen'.
In 2014 is een stedenbouwkundige visie opgesteld voor Zernike Campus Groningen. Zie deelprogramma 3, beleidsveld Akkoord van Groningen. Op de Zernike Campus Groningen vond in 2014 de grootste transactie van bedrijfskavels plaats: 4 ha voor de uitbreiding van EnTranCe. Dit naast enkele kleinere verkopen aan de oostzijde van de stad. Hiermee hebben we in 2014 onze prognose om 5 ha uit te geven grotendeels behaald. Het feit dat dit met name te danken is aan verkoop voor één individueel initiatief laat zien hoe grillig de markt voor bedrijventerreinen is.
De ambitie om aan een nieuw profiel voor bedrijventerrein Roodehaan te werken is in 2014 nog niet ingevuld vanwege de focus op bovenstaande prioriteiten.
Aandacht voor kennis- en kantoorlocaties
Behaalde resultaten:
In kantorengebied Corpus den Hoorn hebben wij de initiatieven van marktpartijen ondersteund. In de praktijk blijkt dat het uitwerken van projecten met diverse vastgoedeigenaren complex is en veel tijd vergt. De voorbereiding van een project om Corpus den Hoorn te vergroenen en beter te laten aansluiten op de Piccardthofplas is in 2014 afgerond en lijkt begin 2015 uitgevoerd te kunnen worden. Bij het project om het kantorenvastgoed op Corpus Den Hoorn energieneutraal te maken (project 'Kantoor vol Energie') is vanuit een gezamenlijke ambitie gestart, maar worden verbetermaatregelen nu vooral op individueel niveau uitgewerkt. De ambitie om het bestemmingsplan Corpus Den Hoorn te actualiseren is niet uitgevoerd omdat prioriteit bij de projectuitvoering is gelegd.
Ook in 2014 is de Vastgoedmonitor opgesteld en bediscussieerd met marktpartijen. Belangrijkste conclusies zijn dat in alle geanalyseerde markten (kantoren-, bedrijfs- en detailhandelsvastgoed) het leegstandpercentage is afgenomen, maar dat we daarbij nog niet durven te spreken van een herstellende markt. Het opnamepercentage en het aantal transacties is immers nog altijd relatief laag. In de
kantorenmarkt en detailhandelsmarkt is het leegstandspercentage positief beïnvloed door een aantal grote transacties, terwijl de situatie in het bedrijfsvastgoed (met name op bedrijventerreinen) verslechterd is.
De ontwikkeling van het Europapark gaat gestaag door. Nadat eind 2013 het gemeentekantoor aan het Harm Buiterplein in gebruik is genomen, is eind 2014 het oranjekleurige woon- en kantorencomplex Hete Kolen in gebruik genomen. Het Europapark is meer en meer een plek waar diverse functies (werken, wonen, recreatie) bij elkaar komen. De voorbereidingen voor nieuwbouw van een
sportcentrum van het Noorderpoortcollege zijn in volle gang. Ook de ontwikkeling van het systeem voor Warmte-Koude-Opslag in het Europapark is gecontinueerd, waarbij onder andere met gebruikers van Hete Kolen contracten zijn afgesloten.
Op het Martini Trade Park wordt al enige tijd gewerkt aan een business case voor een verbeterde parkeersituatie. Nadat het proces enige tijd heeft stilgelegen, onder andere door de ontwikkelingen bij
MartiniPlaza, zijn de gesprekken eind 2014 weer opgestart om tot twee uitgewerkte business cases te komen, waarin ondernemers en de gemeente zich zouden moeten kunnen vinden.
Tijdelijk gebruik en transformatie
Op verzoek van uw raad hebben wij eind 2013 op de website ruimteinstad.nl een platform opgericht waar leegstaande panden en braakliggende grond op een kaart zichtbaar zijn. In 2014 blijkt de website goed te functioneren met gemiddeld enkele tientallen bezoekers per dag. De site trekt vooral bezoekers die op zoek zijn naar leegstaand vastgoed of braakliggende grond, veelal vanuit kostenoverwegingen. Helaas blijft het aanbod van (commercieel) leegstaand vastgoed en braakliggende grond achter. Naast de site zijn vanuit het platform verscheidene activiteiten geïnitieerd rondom leegstand zoals tijdens de dag van de stadslandbouw, de ‘Ruimte in Stad Hub’ tijdens Let’s Gro met onder andere een
fototentoonstelling rondom tijdelijkheid en een Ruimte in Stad-krant.
We moeten concluderen dat de matching via Ruimte in Stad tot nu toe niet succesvol is. De ervaring leert dat de initiatieven die ruimte zoeken dit veelal doen omdat zij weinig tot geen huur wensen te betalen. Het gaat hier regelmatig om partijen die niet in staat zijn een succesvolle business case te ontwikkelen, terwijl het erop lijkt dat de meer kansrijke concepten een plek vinden binnen de reguliere vastgoedmarkt. Toch menen wij met Ruimte in Stad een concept opgebouwd te hebben dat we niet willen weggooien. Wij zullen dan ook onderzoeken in hoeverre we het platform kunnen inzetten om de initiatieven en ambities binnen het wijkgericht werken te ondersteunen.
Conclusie Wat hebben we bereikt?
Op bestaande bedrijventerreinen is revitalisering gecontinueerd: in het zuidoosten en westen wordt revitalisering afgerond, in het noorden (De Hoogte) juist opgestart. We werken hierin, via het Fonds, steeds meer met ondernemers samen. Hetzelfde geldt voor de kantorengebieden.
Voor nieuwe bedrijventerreinen hebben we in 2014 gewerkt aan betere facilitering en profilering, met als doel bestaande terreinen beter te benutten voor geïnteresseerde bedrijven. Dynamiek vindt vooral plaats op de Zernike Campus Groningen, met enkele grote ontwikkelingen en een nieuwe toekomstvisie.
Beleidsveld
Bevorderen ondernemerschap
We werken aan het creëren van een gunstig klimaat voor ondernemende mensen die een bedrijf hebben of die een bedrijf willen oprichten.
Doelen Wat wilden we bereiken?
We wilden het aantal startende ondernemers en het aantal bedrijfsvestigingen laten stijgen ten opzichte van 2013.
MEETBAAR RESULTAAT
indicator Beoogd 2014 Behaald 2014 Verschil
Aantal bedrijfsvestigingen 1 > 15.796 15.754 -42
Aantal startende ondernemers 2 > 1.856 1.830 -26
Aantal bedrijfsbezoeken 3 800 780 4 -20
Aantal adviesgesprekken startende ondernemers 3
120 170 +50
1
Bron: Vlugschrift ontwikkeling werkgelegenheid 2014, Onderzoek en Statistiek Groningen.
2
Bron: Kamer van Koophandel Noord-Nederland, via Onderzoek en Statistiek Groningen. De cijfers hebben uitsluitend betrekking op het aantal ondernemers dat gestart is met ondernemen, dus niet ondernemers die zijn uitgebreid of die naar de stad zijn verhuisd.
3
Bron: Eigen registratie.
Activiteiten Wat hebben we hiervoor gedaan?
Diensten op maat verleend
We hebben ongeveer 780 bedrijven en andere werkgevers bezocht om in te spelen op ontwikkelingen en vragen zoals personele vraagstukken, huisvesting, subsidieregelingen, netwerkvorming en
vergunningaanvragen. Tellen we de horecabezoeken mee, dan hebben we ongeveer 1.400 bezoeken gerealiseerd.
In samenwerking met het Werkplein en bedrijfsmakelaars hebben we een twintigtal bedrijven actief begeleid naar een andere bedrijfslocatie. Zo hebben we deze bedrijven voor de stad weten te behouden. Samen met andere partijen hebben we ook informatie, stadswandelingen en vestigingsbegeleiding geboden aan organisaties die (mogelijk) interesse hadden in Groningen als vestigingsplaats. Mede daardoor zijn 40 nieuwe, vooral kleine winkels in de binnenstad van start gegaan, alsook een aantal start-ups in de kennissectoren en een vestiging van een onderneming op medisch-technologisch gebied. Met een bouwmarkt en twee hotelketens zijn voorbereidingen getroffen voor vestiging in 2015.
Via het Servicepunt Detailhandel zijn informatiebijeenkomsten specifiek voor winkeliers georganiseerd. Verder is de samenwerking tussen de organisatieonderdelen economie en arbeidsmarkt geïntensiveerd en zijn afspraken gemaakt over de verdeling van bedrijfsbezoeken.
Startende ondernemers gestimuleerd
Naast de 170 adviesgesprekken die wij voerden tijdens onze spreekuren voor startende ondernemers, zijn verschillende projecten uitgevoerd om starters te stimuleren. Via de Ondernemersacademie hebben we bijgedragen aan het stimuleren van ondernemerschap voor MBO-studenten niveau 3/4. Ook leverden we een actieve bijdrage aan BusinessMatch Groningen, het studentenplatform voor het stimuleren van ondernemerschap op de Hanzehogeschool.
We hebben innovatief ondernemerschap in de schijnwerpers gezet door bij te dragen aan de Anner Award 2014 voor dé Noordelijke studentondernemer. Ook droegen wij bij aan de Jonge Ondernemers Prijs.
We hebben vier ondernemersbijeenkomsten georganiseerd. In oktober faciliteerden we samen met Rabobank en het Jonge Bedrijven Netwerk een startersbijeenkomst voor 80 ondernemers die ongeveer een jaar geleden waren gestart met hun bedrijf en die dagelijks tegen praktische ondernemersproblemen aanlopen. Uit de later gehouden enquête bleek de bijeenkomst erg succesvol. Ook vonden drie MKB-ondernemersavonden plaats met gemiddeld 200 á 250 bezoekers uit de stad en in mindere mate ook de regio.
Tot slot hebben we de Kredietunie Groningen helpen opzetten in Groningen door het beschikbaar stellen van vergaderruimte en subsidie. De coöperatie is opgericht door (oud-)ondernemers die zagen dat de groei van het Groningse MKB lastig van de grond kwam omdat banken terughoudend zijn op het verstrekken van lagere kredieten aan (startende) ondernemers.
Stichting OTP ondersteund
We hebben ook in 2014 bijgedragen aan de continuering van Stichting OTP, die als doel heeft de aansluiting tussen het onderwijs en het bedrijfsleven te verbeteren. In 2014 heeft de stichting via projecten als
ChecktheBizz en Carrousel meer dan duizend leerlingen vanuit het voortgezet onderwijs kennis laten maken met 45 bedrijven. De stichting heeft 122 stage opdrachten opgehaald, waarvan 75 tot 80 procent is ingevuld. Vraag en aanbod sluiten nu eenmaal niet 100 procent bij elkaar aan: de vraag naar HBO-stagiairs is groot, terwijl er een tekort is aan MBO-stageplaatsen. Daarnaast speelt mee dat de opleidingen niet alle aangeboden stages goedkeuren. Verder heeft de stichting themabijeenkomsten en docentstages georganiseerd, alsook andere activiteiten om de verbinding tussen het onderwijs en het bedrijfsleven te verstevigen. In 2014 verhuisde Stichting OTP naar Seats2Meet/050Groningen aan de Eemsgolaan.
Incubatorvoorziening gefaciliteerd
In 2014 hebben we de opening van Games Incubator Groningen 'Indietopia' ondersteund. Dat is een broedplaats voor zelfstandige start-ups die games ontwikkelen, met een focus op serious games. Het voorziet in een duidelijke behoefte: op dit moment zijn er circa 20 bedrijfjes gevestigd en het is de bedoeling dat er over vijf jaar 40 developers gevestigd zijn die internationaal hits scoren.
gemeente zijn ondersteund en die erg goed lopen zijn onder andere het Launch Café, FabLab en Cube050. Hieruit zijn innovatieve bedrijven voortgekomen. Eén van hen maakte deel uit van de 'Rising Stars' van de Deloitte Fast 50. De Energy Academy en EnTranCe zijn er specifiek voor het bevorderen van energieke bedrijvigheid.
Conclusie Wat hebben we bereikt?
In plaats van de beoogde toename is het aantal bedrijfsvestigingen heel licht gedaald met 0,3 procent en ook is het aantal startende ondernemers licht gedaald met 1,4 procent. Onze dienstverlening aan het bedrijfsleven heeft er evenwel toe bijgedragen dat we ongeveer 20 bedrijven hebben weten te behouden voor de gemeente en dat er tientallen winkels en start-ups zijn bijgekomen.
Beleidsveld
Bedrijvigheid in de wijken
De wijkwinkelcentra, bedrijven/winkels in de wijken en ondernemers die vanuit huis werken, bieden werkgelegenheid aan duizenden mensen in onze gemeente.
Doelen Wat wilden we bereiken?
We willen de economie in de wijken stimuleren met goede kansen om te groeien. Daarmee leveren we een bijdrage aan de leefbaarheid in de wijken.
Activiteiten Wat hebben we hiervoor gedaan?
Wijkwinkelcentra ondersteund
Via het Servicepunt Detailhandel zijn onder andere in Helpman, Hoogkerk, Overwinningsplein en Paddepoel projecten opgezet die bijdragen aan het ondernemersklimaat in het betreffende winkelcentrum. Hierbij valt te denken aan reclame- of marketingplannen, lokale activiteiten en
veiligheid. Nog niet in alle wijkwinkelcentra zijn projecten gerealiseerd. Dit heeft ermee te maken dat het