Overgebleven sporen van de interviewer

In een aantal fragmenten zijn er nog sporen terug te vinden waarin de interviewer te horen is in de documentaire. De tekstuele instanties van de interviewer bestaan in dit onderzoek alleen uit vragen die gesteld worden aan de geïnterviewde. De interviewer is niet in beeld te zien. De interviewer kan door de vragen het interview sturen (Suchman en Jordan, 1990:233). Elke vraag die gesteld wordt heeft een bepaalde functie om de

common ground toegankelijk te maken voor de kijker.

Het eerste fragment is afkomstig uit de documentaire ‘De voorste linie’. ‘De voorste linie’ is een documentaire over Nederlandse soldaten die hebben gevochten in de oorlog in Zuid-Korea. In het fragment stelt de interviewer de oud-soldaat J.J.R. Folmer een aantal vragen. J.J.R. Folmer is een voormalig NSB’er en om deze reden heeft een mede soldaat geprobeerd hem te vermoorden tijdens de oorlog in Zuid-Korea. In de documentaire is al eerder verteld aan het publiek dat Folmer vroeger NSB’er geweest is.

Voorbeeld. Fragment 10 uit: De voorste linie.

J.J.R. Folmer is vroeger NSB’er geweest, en heeft het daarom lastig gehad in de oorlog tegen Zuid-Korea. 1 F Harry heeft getracht een aanslag op mij te plegen

2 I Hoe? 3 F Met een mes. 4 I Waarom?

5 F Ik heb het hem nooit gevraagd. Wij hebben er verder ook nooit echt over gesproken. Ik neem aan omdat Harry Joods was. Dat hij zoiets niet kon vergeven.

De vriendschap met Harry is goed geweest en solide. Later. 6 I Hoe kwam dat?

7 F Doordat we, Harry heeft ingezien dat je een algemene schuld niet op een individu kunt overdragen.

In de eerste zin vertelt Folmer dat een soldaat genaamd Harry heeft geprobeerd een aanslag op hem te plegen. Hierna gaat de geïnterviewde echter niet verder met zijn verhaal en grijpt de interviewer in met de vraag: ‘Hoe?’. De geïnterviewde, wetende dat hij meedoet aan een interview en hiervan het frame kent (Ensink en Sauer, 2003), weet dat er nu een antwoord van hem verwacht wordt. Het antwoord van Folmer is: ‘Met een

mes.’. De interviewer neemt hier echter geen genoegen mee en wil ook nog weten waarom Harry heeft getracht Folmer te vermoorden. Door de vraag ‘Waarom?’ moet de geïnterviewde opnieuw antwoord geven op een vraag. Folmer antwoord dat hij het niet precies weet, maar dat de reden waarschijnlijk de Joodse afkomst van Harry geweest is. Aan het einde zegt hij dat hij later bevriend is geraakt met Harry. Ook hierover wil de interviewer meer duidelijkheid, aangezien de twee soldaten niet een hele goede geschiedenis met elkaar delen, de interviewer vraagt daarom: ‘Hoe kwam dat?’. Vervolgens legt Folmer nog kort uit aan de interviewer hoe deze vriendschap toch nog kon ontstaan.

Door middel van de vragen die de interviewer stelt, krijgt de kijker steeds meer informatie wat betreft het onderwerp. In dit fragment heeft de interviewer een belangrijke rol omdat de geïnterviewde zelf niet veel los laat over het onderwerp. De interviewer

moet doorvragen omdat er anders delen ontbreken aan het verhaal, waardoor de kijker het verhaal niet begrijpt of het verhaal niet volledig is voor de overhearer. Deze ontbrekende informatie is nodig om de common ground toegankelijk te maken voor de kijker.

Het volgende voorbeeld komt uit de documentaire ‘Droomwereld’. De documentaire ‘Droomwereld’ gaat over mensen die de online game ‘Second Life’ op internet spelen. De geïnterviewden vertellen over het spel, hoe het werkt, hoe vaak ze het spelen, waarom ze het spel spelen enzovoorts. Patrick, een speler van het spel, vertelt over Taro zijn virtuele speler in ‘Second Life’.

Voorbeeld. Fragment 3 uit:Droomwereld.

Patrick laat zijn virtuele persoon Taro in ‘Second Life’ zien op zijn computerbeeldscherm. 1 P Kijken, lopen, kijk dat is de Taro walk.

2 I En lijkt Taro op jou?

3 P Nou niet echt. Hij is wel zo lief als ik ben. 4 I Maar wat is dan anders aan Taro?

5 P Naja Taro issuh ja, ontdekker. Maakt makkelijk vrienden, naja ik maak ook makkelijk vrienden, maar je maakt in dit spel heel makkelijk vrienden.

6 I Heeftie veel vrienden?

7 P Ik denk dat ik in ieder geval mensen die regelmatig spreek, een stuk of dertig ongeveer. 8 I En in het echte leven?

9 P Die zijn op twee handen te tellen denk ik. Het is niet anders.

In dit fragment heeft de interviewer opnieuw een belangrijke rol. De overhearer maakt in de eerste zin kennis met het virtuele figuur van Patrick, Taro. Nadat Patrick Taro heeft laten zien op zijn beeldscherm stelt de interviewer hem de volgende vraag: ‘En lijkt Taro

op jou?’. De interviewer legt op deze manier de link tussen de geïnterviewde en zijn virtuele persoon en de kijker krijgt extra informatie door middel van het antwoord van de geïnterviewde. Echter, net als in het vorige fragment, laat ook deze geïnterviewde persoon niet veel los over het onderwerp en moet de interviewer ingrijpen. De interviewer moet een aantal vragen stellen waardoor de ontbrekende informatie van het verhaal wordt aangevuld door de geïnterviewde zodat informatie overeen komt met de wereldkennis van de kijker en deze inferenties kan maken. Door de relatie uit te leggen tussen Patrick en Taro komt het verhaal geloofwaardiger over op de kijker, omdat deze relatie betekenisvol is.

Het volgende fragment is afkomstig uit de documentaire ‘De laatste dans in Shakopee’. Deze documentaire gaat over Indianen in een reservaat die een casino hebben geopend, genaamd ‘Mystic Lake’. In de documentaire komen verschillende Indianen aan het woord die praten over hun situatie in het reservaat en zij geven hun mening over het casino. In het onderstaande fragment vertelt de Indiaan Amos Crooks over zijn opa die de taal van de Indianen sprak.

Voorbeeld. Fragment 5 uit: De laatste dans in Shakopee.

Amos Crooks vertelt over zijn opa die de Indianen taal en rituelen kende. In dit fragment houdt hij een schilderij vast waarop zijn opa is afgebeeld.

1 AC This is the man that if he was a life today, and if we were still here, he would have taught us our language. Like when he spoke to me, he spoke in Indian. And I couldn’t understand but I did for a while understand what he wanted.

3 AC Yeah, and he was mean.

Amos Crooks spreekt in zijn eerste zinnen over een man. Het publiek krijgt in deze eerste zinnen al vrij veel informatie. Ten eerste vertelt Amos dat de man dood is: ‘This is the

man that if he was a life today (…)’. Tevens wordt aan de kijker verteld dat deze man de taal van de Indianen sprak: ‘(…)he would have taught us our language. Like when he

spoke to me, he spoke in Indian.’. Ten derde zegt Amos dat hij de taal van de man niet kon verstaan maar wel begreep wat hij bedoelde. Het verhaal dat Amos Crooks vertelt, is in principe volledig, echter wie de man is wordt in deze zinnen niet duidelijk gemaakt. Amos Crooks spreekt alleen maar over ‘this is the man’ en ‘he’. De vraag die de interviewer daarom stelt is: ‘He was your grandfather?’. Blijkbaar heeft de interviewer wel een vermoeden wie de man is, maar vindt hij het belangrijk om deze informatie te delen met het publiek. In dit fragment zorgt de interviewer er dus voor dat de kijker weet wie de persoon waarover gesproken wordt precies is en wat zijn relatie is met de geïnterviewde. Deze aanvullende informatie maakt het verhaal vollediger en geloofwaardiger voor de kijker, de werkelijkheid wordt in de documentaire getoond (Nichols, 2001:1-5). De kijker weet ten eerste over wie er gesproken wordt en tevens weten ze dat de man die ze zien op het schilderij, dat Amos Crooks vast houdt in dit fragment, niet zomaar een geschilderde Indiaan is maar de opa van Amos Crooks.

Het volgende fragment is tevens afkomstig uit de documentaire ‘De laatste dans in Shakopee’. De directeur van het Mystic Lake casino is aan het woord.

Voorbeeld. Fragment 1 uit: De laatste dans in Shakopee.

Directeur van het Mystic Lake casino, Sonny Crooks jr., praat over het succes van het casino.

1 SC But people were still coming in to the bingo establishment because they figured it was running 24 hours a day.

2 I So it was amazing for you? 3 SC It was terribly amazing, yeah yeah.

It created a lot of traffic jams in around the local area because we’re basically in a cornfield in the country away from the city areas and the city roads.

Voorafgaand aan dit fragment is al aan de kijker verteld dat de mensen van het casino bezoekers moesten wegsturen omdat ze niet beschikten over genoeg capaciteit. Het bovenstaande fragment is het vervolg op dat verhaal. Sonny Crooks jr., op dit moment de directeur van het casino, vertelt dat ondanks dat er bezoekers weggestuurd werden er mensen naar het casino bleven komen. Zelfs wanneer het casino gesloten was stonden er bezoekers voor de deur, omdat de bezoekers dachten dat het casino 24 uur per dag geopend was: ‘(…) because they figured it was running 24 hours a day.’. Na dit verhaal stelt de interviewer aan Sonny Crooks jr. de volgende vraag: ‘So it was amazing for you?’.

Door het stellen van deze vragen zal de overhearer meer horen over de mening van de geïnterviewde. Uit het antwoord van Sonny Crooks jr. blijkt inderdaad dat hij het beginnende succes van het casino ‘amazing’ vindt. Door naar de mening van de geïnterviewde te vragen kan de kijker zich inleven in de persoon die aan het woord is en kan zelf bepalen of hij een gemeenschappelijke common ground deelt met de geinterviewde (Clark, 1996:100). In de zin die hierop volgt geeft Sonny Crooks jr. ook nog één van de gevolgen aan die door de opening van het casino ontstaan zijn, namelijk: ‘It created a lot of traffic jams in around the local area because we’re basically in a

cornfield (…).’. In dit fragment is de rol van de interviewer dus opnieuw belangrijk. De overhearer krijgt de mening te horen van de geïnterviewde en tevens krijgt de kijker nog wat aanvullende informatie.

Het volgende fragment is afkomstig uit de documentaire ‘Westerbork girl’. Deze documentaire gaat over Hannelore Eisinger die het kamp Westerbork in de Tweede Wereldoorlog overleefd heeft. In de documentaire komen verschillende personen aan het woord die Hannelore kennen, zowel uit de tijd van het kamp als nu. In het fragment spreekt Louis de Wijze die Hannelore kent uit het kamp en een relatie met haar heeft gehad.

Voorbeeld. Fragment 4 uit: Westerbork girl.

Louis de Wijze vertelt over het moment dat hij Hannelore (Westerbork girl) voor het eerst zag.

1 L Er was een aankomend transport, dus mensen die kwamen van ik denk Amsterdam. En toen was zij daar met een lange jas aan en viel op door haar, ja door haar schoonheid innemende schoonheid. Dat weet ik nog, zeker als de dag van gisteren. En van vandaag zelfs.

2 I Was je verliefd?

3 L Nou verliefd dat is een veel te bescheiden woord. Dat iemand die op een bepaald moment, maar dat gebeurt meer, dat je iemand ziet en dan denk je ja daar heb ik een bijzonder contact mee. Van uit de very first moment I saw you. Zo moet je het zien.

In de eerste zinnen van dit fragment beschrijft Louis de Wijze wanneer Hannelore hem het eerst was opgevallen, namelijk meteen al bij haar aankomst in het kamp. Hij vertelt dat Hannelore opviel door ‘haar innemende schoonheid’ en dat hij zich dit nog kan herinneren als de dag van vandaag. Vervolgens stelt de interviewer hem de volgende vraag: ‘Was je verliefd?’. Door het stellen van deze vraag zal de overhearer meer te weten komen over de gevoelens van de geïnterviewde en zijn relatie met Hannelore. Louis de Wijze geeft vervolgens als antwoord dat het gevoel dat hij voor Hannelore had veel groter was dan verliefdheid. De belangrijkste functie van dit fragment is de relatie tussen de geïnterviewde en de hoofdpersonage uit de documentaire over te brengen aan de kijker door middel van de vraag van de interviewer. Tevens leert de kijker de geïnterviewde beter kennen.

Het volgende voorbeeld komt ook uit de documentaire ‘Westerbork girl’. De zoon van Hannelore vertelt over zijn moeder en hoe zij kamp Westerbork heeft overleefd.

Voorbeeld. Fragment 7 uit: Westerbork girl.

Zoon van Hannelore vertelt over zijn moeder en hoe zij het kamp Westerbork heeft overleefd.

1 ZH I think it’s the same with here escape, I think she just put one foot in front of the other and followed here intuition and survived.

2 I And who do you think saved her life, Rob or your father?

3 ZH Oh ultimately my father. I think my father. I think Rob saved, you know gave her an (..) gave her you know a cause basically to escape. But ultimately I think my father did. Because my father always protected her.

In het begin van het fragment zegt de zoon van Hannelore dat zijn moeder door doorzettingsvermogen en haar intuïtie het kamp overleefd heeft. De interviewer vraagt vervolgens naar de mening van de geïnterviewde: ‘And who do you think saved her life,

Rob or your father?’. De overhearer krijgt door middel van deze vraag aanvullende informatie over het onderwerp en tevens hoort de kijker de mening van de geïnterviewde.

De zoon van Hannelore deelt vervolgens zijn mening met het publiek. Hij zegt: ‘Oh

ultimately my father’. In de zin geeft de zoon van Hannelore aan dat Rob haar een reden heeft gegeven om te ontsnappen, maar dat zijn vader Hannelore altijd beschermd heeft en dat hij haar daarom uiteindelijk gered heeft in de oorlog.

In het volgende fragment, afkomstig uit de documentaire ‘De laatste dans in Shakopee’ spreekt Sonny Crooks jr. over de toelatingscriteria van het reservaat. In deze documentaire gaat het om twee partijen waaronder verdeeldheid bestaat in het reservaat. De ene partij vindt dat mensen te snel worden toegelaten tot het reservaat, de andere partij vindt dat de toelating wel wat minder streng mag zijn. Deze laatste mening is afkomstig van Sonny Crooks jr.

Voorbeeld. Fragment 7 uit: De laatste dans in Shakopee.

Directeur Sonny Crooks jr. vertelt over de criteria om toegelaten te worden tot het Indianen reservaat. 1 SC This reservation had the requirement of at least a quarter blood to be able to be considered a tribal member. That is only one part of the criteria. Now on the other hand you have some tribes on the east coasts, their tribal criteria membership criteria is down to one sixteenth.

2 I So you want extend that too, do you want sixteenth?

3 SC Uhm, we could if we so desired to, it would be pretty much up to the tribe to set that criteria down. Because of the fact we live on a federal reservation, that is not a subject to state or local laws.

In de eerste regels van het fragment vertelt Sonny Crooks jr. wat over de toelatingscriteria van het reservaat: ‘This reservation had the requirement of at least a

quarter blood to be able to be considered a tribal member.’. Hierna zegt hij dat dit maar een deel is van de criteria en dat in andere reservaten het toelatingscriteria veel minder streng is. De interviewer voelt aan dat de geïnterviewde deze opmerking niet zomaar maakt en vraagt: ‘So you want extend that too, do you want sixteenth?’. Door middel van deze vraag komt de overhearer meer te weten over de mening van de directeur. Aangezien er verschillende meningen zijn wat betreft dit onderwerp, kan de overhearer zelf bepalen welke mening hij deelt en welke niet. De meningen waren echter niet bekend geworden bij de kijker als deze vraag niet gesteld was door de interviewer en daarom speelt de interviewer een belangrijke rol in dit fragment.

In het volgende fragment, afkomstig uit de documentaire ‘Droomwereld’, is Noula aan het woord. Noula is een speler van ‘Second Life’ en het spel heeft een grote rol in haar leven gekregen.

Voorbeeld. Fragment 5 uit: Droomwereld.

Noula, een speler van ‘Second Life’, vertelt hoe vaak ze het spel speelt.

1 N That’s what I do in the morning. You know nobody is around so you got time to do things you wanna do. Then I go to work ones I’m ready I get back in here. I’m here until two in the morning.

2 I So you sleep three hours a day?

3 N But it’s fun, this game really does suck in a lot of people. Uhm you know, people meet people, people do things, people fall in love, people talk on the phone, people do this people do that people do everything on this game.

In het eerste deel van het fragment vertelt Noula hoe haar standaarddag eruit ziet.

’s Ochtends vroeg gaat ze al online om het spel te spelen, dan zijn er namelijk weinig andere spelers in het spel. Eerder in de documentaire is al gebleken dat Noula met ’s

ochtends, 5 uur ’s ochtends bedoelt. Overdag is ze naar haar werk en wanneer ze ’s avonds terug komt gaat ze weer online tot ongeveer 2 uur ’s nachts. Nadat zij heeft verteld hoe haar dag eruit ziet, stelt de interviewer haar deze vraag: ‘So you sleep three

hours a day?’. De functie van deze vraag is het verifiëren van het verhaal van Noula. Drie uur slaap per nacht komt niet overéén met de wereldkennis van de kijker, de kijker kan daarom denken dat Noula misschien een vergissing heeft gemaakt bij het vertellen van haar verhaal. Uit het antwoord van Noula blijkt echter dat zij elke nacht maar drie uur slaapt omdat het spel ‘fun’ is. Ze ontmoet veel mensen, de spelers doen verschillende dingen, sommigen worden zelfs verliefd en omdat er zoveel te doen is in het spel is ze zoveel online. Deze uitleg van Noula kan gekoppeld worden aan de information linking theorie (van Leeuwen, 2005:225). Noula geeft namelijk uitleg over haar gedrag, uitleg is een subtype van de connectie uitwerking. Deze uitleg volgt logisch op de vraag en op de rest van het verhaal. In dit fragment heeft de vraag van de interviewer dus een verifiërende functie.

Het onderstaande fragment is afkomstig uit de documentaire ‘De laatste dans in Shakopee’. Sonny Crooks jr., de directeur van het casino, vertelt hoe succesvol het casino is.

Voorbeeld. Fragment 1 uit: De laatste dans in Shakopee.

Directeur van het Mystic Lake casino Sonny Crooks jr. praat over het succes van het casino. 1 SC So within six months from the time opening we paid off our loan. And it just showed that the state of Minnesota was hungry for gaming.

2 I And now how many people are coming here to the casino?

3 SC In the casino here we generally, we have between one hundred two hundred thousand people per

In document ‘Audience Design in documentaire-interviews’ (pagina 66-72)