door
DR. J. W. DE STOPPELAAR.
De openbare beraadslaging in den Volksraad in de najaarszitting van dit jaar bij de behandeling van de suppletoire begrooting heeft wederom de aandacht op het vraagstuk van de organisatie van het bestuursapparaat op Java en Madoera gevestigd. Een nadere be-spreking van dit onderwerp schijnt mij zeer gewenscht.
In het tegenwoordig stelsel is de Assistent-Resident nieuwe stijl een ambtenaar zonder eenige vaststaande bevoegdheid, behoudens enkele bijkomstigheden als ambtenaar B. S., ambtenaar belast met militiewerkzaamheden, ambtenaar voor de overwijzing van straf-zaken en dergelijke werkzaamheden, die bovendien slechts aan een deel der Assistenten-Resident nieuwe stijl zijn opgedragen. Politio-neele functies oefenen een aantal Assistenten-Resident uit namens den Resident; hoofd der politie zijn zij niet. Overigens moeten zij maar zien, hoe zij, zonder den Regent voor het hoofd te stooten, alle inlichtingen verkrijgen, die voor den Resident noodig zijn en controle uitoefenen op het werk der Inlandsche ambtenaren op zoodanige wijze, dat deze er niets van merken. Zij moeten op de hoogte blijven van alle bestuurszaken, zonder dat zij er rechtstreeks bemoeienis mee hebben. Zelfs een (pertinente) instructie ontbreekt.
Zij zijn nog minder „bestuursambtenaar" dan de voormalige Con-troleurs B. B., die in het oude stelsel evenmin besturend ambtenaar waren.
Deze toestand is onhoudbaar, zoowel voor het Europeesch als voor bet Inlandsch bestuurspersoneel. De ambtenaren van den algemeenen bestuursdienst beneden den rang van Resident kunnen slechts tusschen twee kwaden kiezen: öf zij houden zich strikt aan bun positie van belangstellend toeschouwer (en ik geloof, dat het
niet de beste karakters zijn, die dit ruim twintig jaren kunnen volhouden), of zij steken zelf de handen uit de mouwen en
komen op het terrein van den Regent. De ambtenaren van den Inlandschen bestuursdienst daarentegen voelen zich voortdurend bespionneerd door de Assistenten-Resident nieuwe stijl, en ik geloof, dat dit gevoel zelfs den meest volgzame kriegel en den meest eerlijke onverantwoordelijk maakt. In plaats van een één en ondeelbaar bestuur ontstaan er langzamerhand twee vijandige machten tot schande van het bestuurscorps en tot schade van land en volk.
Derhalve is het scheppen van een verandering een dwingende eisen, wil men conflicten, gelijk die reeds zijn voorgekomen, vermijden.
Er is m.i. maar één middel tot verbetering van dien toestand en dat is: het aanvaarden van de volle consequenties van de ontvoog-ding en de bestuurshervorming: een eerlijk nakomen van de gedane beloften, hetgeen n.b.m. zonder eenige schade kan worden verkre-gen. Het navolgende is een korte schets, in welke richting deze oplossing m.i. is te zoeken.
Hiertoe wil ik uitgaan van den Resident nieuwe stijl, wiens positie thans als reeds vastomschreven kan worden aangenomen. Het overige personeel van den algemeenen bestuursdienst zou ik willen indeelen in:
1, Assistenten-Resident;
2. Bestuursadviseurs.
De Assistenten-Resident dienen te behooren tot het oudste ge-deelte van de ambtenaren beneden den rang van Resident en zijn hoofdambtenaar, bezoldigd volgens schaal C. 20 kolommen III en IV van het B. B. L. 1925/'28. De overige lagere ambtenaren zijn Bestuursadviseurs en Bestuursadviseurs 1ste klasse. De eersten worden bezoldigd volgens kolom I, de anderen volgens kolom II.
De Resident (hoofd van plaatselijk bestuur en van de politie) wordt bijgestaan door tenminste twee Assistenten-Resident, van wie één of meer voor bestuurszaken en één of meer voor politie- en politieke zaken. Zij hebben inspectiebevoegdheid en zijn niet aan het kantoor gebonden. Vooral de Assistent-Resident voor be-stuurszaken zal voortdurend op tournee moeten gaan om in opdracht van den Resident zaken met de Regenten te behandelen en toezicht uit te oefenen op de Bestuursadviseurs. Bij verschil van inzicht
Kol. S t u d i ë n 6.
met den Regent beslist de Resident, en in hoogste instantie natuurlijk de Gouverneur.
Hun bevoegdheden en plichten worden vastgelegd in een instruc-tie. De Resident kan hun allerlei bevoegdheden delegeeren. Zij zijn dus de werkelijke „assistenten" van den Resident.
De Regent is hoofd van het regentschapsbestuur, wat bijvoorbeeld inhoudt:
1. De bevoegdheden in het strafwetboek thans opgedragen aan het hoofd van plaatselijk bestuur;
2. Grondhuurregistratie;
3. Het dagelijksch toezicht op de plaatselijke bestuurspolitie;
4. Toezicht op Inlandsche godsdienst- en adatzaken;
5. Verschillende der werkzaamheden in de ontvoogdingsbesluiten.
De Regent wordt bijgestaan:
1. Voor algemeene- en specifiek Europeesche belangen en be-langen van Vreemde Oosterlingen door één of meer Bestuurs-adviseurs.
Deze ambtenaren zijn bulten de afdeelingshoofdplaats belast met: militie en den burgelijken stand voor Europeanen en Chi-neezen. Bovendien zijn zij overal belast met overwijzing van strafzaken van Inlanders en Vreemde Oosterlingen en preven-tief-stelling van Inlandsche en Vreemd-Oostersche verdachten, na den Regent te hebben gehoord. Van de gedane preventief-stellingen geven zij terstond kennis aan den Regent en den Resident. In de derde plaats behandelen de bestuursadvi-seurs voor den Regent alle andere zaken, die de Regent aan hen overlaat (bijv. grondhuurregistratie) en geven zij advies over zaken van algemeenen aard. (bijv. eigendoms- en opstal-aan-vragen, erfpachtsaanopstal-aan-vragen, aanvragen van suikeronderne-mingen tot areaals-uitbreiding). Ten slotte vergezellen zij den Regent op tournee, indien deze dit wenschelijk acht of wanneer de Resident hun daartoe opdracht geeft.
2. Voor specifiek Inlandsche zaken door een Patih.
Het voordeel van deze indeeling schijnt mij van velerlei aard.
a. In de eerste plaats wordt de Regent verantwoordelijk gesteld
voor het bestuur van het regentschap in zijn vollen omvang.
Geen halve- of liever gedeelde verantwoordelijkheid, die ver-slappend werkt. Zijn aanzien, zoowel in de oogen van de In-Iandsche, als van de overige bevolking, wordt hierdoor ver-heven ;
b. de diensten van Algemeen en van Inlandsch bestuur worden door het voorgestelde stelsel vast dooreen geweven en verbon-den, zoodat er meer begrip van elkanders moeilijkheden zal ontstaan, terwijl er tusschen Resident en Regent een recht-streeksche verhouding komt;
c de Bestuursadviseurs worden door den Regent voorgelicht in de desahuishouding en komen dientengevolge met den Regent vaak met de bevolking in aanraking;
d. de Regent zal zich tegenover Europeanen en Vreemde Ooster-lingen geruggesteund weten door de aanwezigheid van den Bestuursadviseur;
e. onderling overleg heeft dagelijks plaats, dat bij wederzijdsch begrijpen stellig tot de hoogst mogelijke volmaaktheid van be-stuursvoering zal leiden;
f. afbakening van werkzaamheden voor de Assistenten-Resident nieuwe stijl is door dit stelsel overbodig.
Resumeerend kom ik tot het volgend:
Bestuursschema:
Gouverneur: Hoofd van Gewestelijk Bestuur; bijgestaan door
% Luit.-Gouv.
Resident: Hoofd van Plaatselijk bestuur, bijgestaan door f tenminste 2 A.-R's.
Regent: Hoofd van Regentschapsbestuur, bijgestaan door
| Bestuursadviseur en Patih.
Wedono.
Ass.-Wedono. %
Semarang, den lsten December 1928.