Een opsomming van informanten

Adoptiegezinnen

De gezinnen die op een of meerdere manieren zijn (waren) verbonden in zorgrelaties betreffende adoptie zijn hieronder in schema aangegeven. Degene met wie ik het meest heb gesproken van een bepaald gezin, duid ik aan met de term „hoofdinformant‟. Nogmaals, de namen van deze mensen zijn fictief, om de anonimiteit van de informanten te waarborgen. De verwantendiagrammen in Bijlage 2, scheppen meer duidelijkheid over de verschillende onderlinge verwantschapsrelaties.

Familienaam Hoofdinformant Leeftijd

Soerokarso Shirley 34 jaar

Djosetiko Marsilah 21 jaar

Sodiredjo Jenny 35 jaar

Setropawiro Cynthia 24 jaar

Djarkarsi Nelleke 37 jaar

Singodikromo Toekinem 58 jaar

Ahmadi Ida 66 jaar

Expertinformanten

De publieke, vooraanstaande en goed geïnformeerde personen met wie ik interviews heb gehouden zijn genoemd in het onderstaande schema. Ook staat aangegeven aan welke organisatie zij zijn verbonden of op welk gebied zij goed geïnformeerd zijn.

Naam Organisatie of kennisgebied

Pak Atmo Kenner op het gebied van Javaanse religie, het

javanisme.

S. Moestadja Kennis op het gebied van sociaal, economische en

culturele positie van Javanen in Suriname. Bovendien voorzitter van Radio Mustika, JaMu (stichting ter bevordering van Javaanse Muziek) en van M.

Foundation (stichting ter bevordering van Indosurinamistiek).

D. Kromosemito Afdeling Kinderbijslag van het Ministerie van Sociale Zaken en Volkshuisvesting.

Moerawi Afdeling gezondheidszorg van het Ministerie van

Sociale Zaken en Volkshuisvesting.

J. Trimoredjo Afdeling Algemene Ouderdoms Voorzieningen van het

Ministerie van Sociale Zaken en Volkshuisvesting.

D. Soemodihardjo Adviseur van de Minister van Sociale Zaken en

Volkshuisvesting.

S. Soekhoe Bureau van de Rechten van het Kind

- Stichting Pleeggezinnen Centrale

Overige informanten

Informanten die specifieke informatie hebben gegeven over vroeger, door middel van retrospectieve interviews en dorpsbewoners die informatie hebben gegeven aan de hand van informele gesprekken staan vermeld in dit schema:

Naam Leeftijd

Pak Toekirin 69 jaar

Mbah Legiyem 85 jaar

Pak Pardi (zoon van mbah Legiyem) 66 jaar

Soemi 38 jaar

Nancy 33 jaar

Bijlage 2: Verwantendiagrammen

Deze verwantendiagrammen van de adoptiegezinnen zijn bedoeld ter verduidelijking van de onderlinge verwantschapsrelaties binnen de familie. De leden zijn aangegeven met symbolen, een rondje (vrouw) of een driehoek (man). Een diagonale streep door een van de symbolen, betekent dat de persoon is overleden. Een diagonale streep door een van de lijnen, betekent een verbroken relatie.

Leden in de familie zijn verbonden via: huwelijk (de lijn verbindt de symbolen aan de onderkant) siblings (de lijn verbindt de symbolen aan de bovenkant) adoptie, „anak pupon‟

pleegzorg „lenen‟

Legenda:

Bijlage 3: Samenvatting

In dit onderzoek naar de invloeden van sociaal economische motieven en culturele oriëntaties op de manifestatie van adoptie binnen de Javaanse gemeenschap, word adoptie beschouwd als een adaptatiestrategie van het gezin.

Dit heeft betrekking op het denken en doen van individuen in het gezin aan de hand van mogelijkheden en beperkingen in de sociaal economische omgeving. De vorm en de betekenis van deze strategie weerspiegelen culturele oriëntaties en ideologische concepten.

Een belangrijk kenmerk van adoptie onder Javanen is het informele karakter van de uitwisseling. Het betreft vaak slechts een mondelinge overeenkomst tussen familieleden, waarbij beide ouderparen betrokken blijven in het leven van het kind. Twee soorten van adoptie zijn te onderscheiden. Enerzijds is er sprake van een permanente vorm van adoptie, die meestal plaatsvindt vanaf de leeftijd van een paar maanden, aangeduid met de term „anak pupon’. Anderzijds spreekt men van adoptie van een meer tijdelijke aard, namelijk „lenen‟. Deze vorm kan op elk moment in de jeugdperiode van een persoon beginnen. Kinderen worden altijd geadopteerd door familieleden (of door fictieve verwanten), ooms en tantes, oudere broers of zussen of door grootouders. De mate waarin ouderlijke verantwoordelijkheden, duidelijk en blijvend, worden overgedragen in adopties verschilt per geval. Redenen om een kind te laten adopteren hebben veelal te maken met de economische situatie. Als een gezin veel kinderen heeft, en het onderhouden een zware taak is, worden kinderen uitgewisseld om de lasten van de opvoeding te verdelen. Daarnaast kunnen spirituele redenen ook een motivatie zijn om een kind door een familielid op te voeden. Gezinnen die kinderen adopteren zijn vaak kinderloos en hebben een sterke wens naar kinderen, vanwege utilitaire redenen (hulp bij ouderdom en bij ziekte) en psychologische redenen (gezelschap en liefde). Praktische redenen, zoals behoefte aan kinderopvang of aan bereikbaarheid van schoolvoorzieningen zijn veelal ook redenen om kinderen uit te wisselen.

Mogelijkheden en beperkingen in de sociaal economische omgeving, bepalen in grote mate de keuzes van mensen. Doelen die ouders stellen en de manier waarop zij ouderschap ervaren zijn ingebed in de sociale omgeving. Utilitaire waarde van kinderen is belangrijk in een omgeving waar zorgvoorzieningen van de overheid niet vanzelfsprekend zijn. Brede sociale veranderingen zoals, de invoering en beschikbaarheid van anticonceptiva, het groeiende belang van educatie en een stijgende welvaart hebben invloed op de manier waarop men tegen ouderschap aankijkt, bovendien veranderd de waarde en de rol van kinderen in een samenleving. Gezinnen zijn minder afhankelijk van elkaar en kunnen zich de luxe veroorloven om bij elkaar te blijven. Er worden minder kinderen per gezin geboren, waardoor kinderen minder makkelijk uitwisselbaar zijn.

Het vertrouwen in zorgvoorzieningen blijft echter laag, en familiesteun blijft een belangrijke bron in het voorzien van zorg. Oudedagsvoorziening wordt gezien als een belangrijk voordeel van adoptie, ondanks dat feitelijk steun niet verzekerd is.

Hoe vorm wordt gegeven aan economische strategieën is vooral afhankelijk van culturele oriëntaties binnen een gemeenschap. Rukun (sociale harmonie) dat geldt als een belangrijk ideologisch concept in het leven van Javanen, komt tot uiting in onder andere twee tradities: gotong royong (wederzijds hulpbetoon) en slametan (rituele maaltijd). Een belangrijke functie van deze twee systemen is de sociale zekerheid die wordt gecreëerd.

Om opgenomen te worden in een gemeenschap en om te kunnen participeren in het onderlinge hulpbetoon, is het hebben van kinderen erg belangrijk. Het hebben van kinderen biedt een manier om sociale relaties te creëren, in stand te houden en te verbeteren. Het hebben van goede sociale relaties vergroot de kans op het ontvangen van

steun. Beide tradities weerspiegelen daarom de wens naar kinderen en de sociale solidariteit die van groot belang zijn voor de praktijk van adoptie. Opvattingen over rukun worden al vroeg meegegeven in de opvoeding van kinderen, net zo als ideeën over schaamte en het onderscheid tussen bekend en onbekend, die een rol spelen in de voorkeur voor extended familieleden als belangrijkste zorgdragers voor kinderen.

De achterliggende factoren in de praktijk van adoptie zijn vooral terug te vinden in de opvattingen over ouderschap en opvoeding, die worden beïnvloed door verschuivingen in vereisten en opties in een bredere historische, sociale en culturele context. Opvattingen over ouderschap en opvoeding geven aan in welke mate kinderen uitwisselbaar zijn en hoe men denkt over het belang van familiebanden in het voorzien van zorg.