Opkomst risicodragend kapitaal

Een andere belangrijke te verwachten ontwikkeling is de opkomst van risicodragend kapitaal (eigen vermogen) in de zorg. Zoals in hoofdstuk 2 en 3 is uiteengezet zijn er grenzen aan de publieke bekostiging, is er toenemende druk op kwaliteit, een toenemende behoefte aan patiëntspecifieke zorg en verkeren veel ziekenhuizen in een lastige financiële positie. Tegelijkertijd biedt de zorg aantrekkelijke investeringsmogelijkheden, onder andere doordat de vraag naar zorg sterk blijft stijgen, door de stabiele returns, door de omvang van vastgoed en kapitaal in de zorg en door de te verwachten rendementsverbeteringen. Een te verwachten reactie hierop is dat privaat risicodragend kapitaal zich in de zorg gaat mengen (19). Zoals in hoofdstuk 4 beschreven, is dit een trend die ook in het buitenland plaatsvindt. In hoofdstuk 6 gaan we hier verder op in.

Een gevolg van de toename van risicodragend kapitaal (eigen vermogen) is dat de prikkel en noodzaak toeneemt om kosten te besparen, efficiënt te werken en de kwaliteit te verhogen om zo het marktaandeel te vergroten. Verwacht wordt dat daardoor de kosten per behandeling worden verlaagd. Tegelijkertijd kan dit een prikkel geven tot stijging van volume. Met andere woorden, de zorgvraag blijkt toe te nemen in reactie op een uitbreiding in het zorgaanbod (NZa, 2011). Dit wordt mede mogelijk gemaakt, doordat de eindgebruiker van zorg (die de vraag uitoefent) geen directe prijsprikkel ervaart die zijn vraag afremt. De verzekeraar speelt in de huidige constellatie (nog) niet de rol van disciplinerende kracht vanuit de vraagzijde. Hierdoor is het onzeker of ook de totale zorgkosten (al dan niet collectief) worden verlaagd. Tegelijkertijd wordt ook verwacht dat de

Het EPD. Ondanks dat de Eerste Kamer op 5 april

2011 niet heeft ingestemd met het wetsvoorstel om het landelijk elektronisch patiëntdossier in te voeren, zijn de meeste experts ervan overtuigd dat het slechts een kwestie van tijd is dat het EPD alsnog ingevoerd zal worden.

Verhoging Transparantie

kwaliteit en transparantie worden verhoogd. Ook is te verwachten dat zorginstellingen onder druk van private investeerders meer in gaan spelen op de specifieke zorgvraag van patiënten, om zo het marktaandeel verder uit te bouwen. Ook zal privaat kapitaal een bijdrage leveren aan de financiële gezondmaking van ziekenhuizen, door de rendementseisen die risicodragende investeerders aan een ziekenhuis zullen stellen. Tevens verbetert de verhouding eigen vermogen versus vreemd vermogen. Het is de verwachting dat de ruimte toeneemt voor commerciële ziekenhuizen, zeker als zij hun claim van hogere kwaliteit tegen lagere kosten gestand kunnen doen (20). Een mogelijke keerzijde is echter dat het volume van zorg toeneemt langs lijnen als hierboven beschreven.

Ook wordt verwacht dat het aantal privéklinieken en ZBC’s (21 en 22) toe zal nemen. Die trend is al een paar jaar zichtbaar. Verwacht wordt dat dit een positieve bijdrage levert aan de kwaliteit van zorg, mede door de toename in volume per behandeling en dat dit de kosten per behandeling verlaagt. Door de toename in efficiëntie, kunnen de zorgkosten worden verlaagd. Bij ZBC’s omvat dit tevens een kostenverlaging in de collectieve zorg. Tegelijkertijd kan er ook een volume effect op- treden, waardoor de totale zorgkosten niet dalen, ondanks dat de kosten per behandeling verlaagd zou kunnen worden (Boer & Croon, 2011). De ZBC’s leveren ook een positieve bijdrage aan de transparantie over kosten en kwaliteit van de geleverde zorg (NZa, 2011). De groei van ZBC’s kan concurrentiedruk zetten op andere ziekenhuizen. Dat kan de situatie verslechteren bij ziekenhui- zen die er financieel al slecht aan toe zijn. Voor ziekenhuizen waar het aantal behandelingen niet toeneemt, maar de complexiteit per behandeling wel toeneemt (doordat ZBC’s veelal de laagcom- plex behandelingen uitvoeren), betekent dit dat de zorg voor ziekenhuizen per behandeling minder oplevert, terwijl de kosten toenemen. Dit kan de financiële positie van ziekenhuizen bemoeilijken. Tegelijkertijd kan de opkomst van ZBC’s ziekenhuizen wel ‘disciplineren’ en in die zin een prikkel zijn voor efficiëntie en samenwerking en dus tot lagere kosten (per verrichting) leiden. Ook kun- nen kostenbesparende (proces)innovaties die in ZBC’s worden uitgedacht, uiteindelijk hun weg vinden naar de (algemene) ziekenhuizen.

Een andere mogelijke ontwikkeling betreft de opkomst van franchiseketens van specialistische zorg, zowel binnen Nederland als over de grens (23). Hiervan wordt een eenzelfde effect verwacht als van de ZBC’s, waarbij de kwaliteit en transparantie zal toenemen. Ook de kosten per behandeling zullen dalen, door de toename in efficiëntie. De gevolgen voor volume zijn minder duidelijk, het zou kunnen dat het volume van behandelingen wordt vergroot en dit kan leiden tot een stijging van de totale zorgkosten.

Ook wordt verwacht dat, doordat de publieke zorgkosten steeds lastiger betaalbaar blijken (zie ook hoofdstuk 3), een groter deel van de nu nog publiek bekostigde zorg in de toekomst privaat gefinancierd zal gaan worden, dat wil zeggen niet uit het basispakket bekostigd zal worden. Een mogelijk gevolg is dat er meer gemengde ziekenhuizen zullen ontstaan (24), die zowel zorg uit het basispakket als aanvullende verzekerde en onverzekerde zorg aanbieden. Deze ontwikkeling kan voor ziekenhuizen aantrekkelijk zijn als zij, door het verlenen van niet uit het basispakket bekos- tigde zorg, extra inkomsten kunnen genereren en zo hun financiële positie kunnen verbeteren. De veronderstelling is dan dat de marges bij zorg uit het basispakket kleiner zijn dan bij andere zorg.

RVZ Ziekenhuislandschap 20/20: Niemandsland of Droomland? 54