5. Ontwikkeling van Schiphol
5.5 Ontwikkelingen interne veiligheid
6.2.1 Openbaar vervoer
In het hart van Zuidas ligt station Amsterdam Zuid, dit is veruit het belangrijkste OV-
knooppunt in het gebied. Vanaf het station vertrekken er bussen de stad en provincie in, loopt er een tramlijn naar de binnenstad, zijn er twee metrolijnen en directe treinverbindingen naar alle hoeken van Nederland. In tabel 4 (bijlage 1) is een overzicht opgenomen van alle vormen van openbaar vervoer vanaf station Amsterdam Zuid.
Als enkel wordt gekeken naar de verbinding tussen Schiphol en Zuidas wordt duidelijk dat er gemiddeld elke 10 minuten een trein naar Schiphol gaat. Tijdens de spitsuren is dit zelfs elke 5 minuten. De treinrit tussen Amsterdam Zuid en Schiphol duurt, afhankelijk van het materieel waarmee de dienst uitgevoerd wordt, 6 tot 8 minuten (NS, 2014a). Een enkele reis, tweede klas, zonder korting kost 2,60 euro (NS, 2014b). Er zijn weinig andere trajecten in Nederland met een dergelijke, kwalitatief hoogwaardige verbinding.
Ook een vergelijking met andere CBD‟s en luchthavens op dit gebied pakt uit in het voordeel van Zuidas. In tabel 5 is een overzicht opgenomen van Europese internationale luchthavens en een met Zuidas vergelijkbaar CBD in de bijbehorende stad. Vervolgens is te zien hoe snel dit CBD bereikbaar is vanaf de internationale luchthaven met het OV.
Luchthaven CBD Reistijd in minuten
Londen Heathrow City/West End 60
Parijs CDG La Défense 45
Brussel Nationaal Leopold District 25
Madrid Barajas AZCA Madrid 25
Berlijn Schönefeld Potsdamer Platz 35
Frankfurt Bankenlage 10
Amsterdam Schiphol Zuidas 6
Tabel 5. Reistijden tussen internationale luchthaven en CBD in diverse Europese steden met het OV. Bron: Stec Groep, 2012.
Op dit moment verwerkt station Amsterdam Zuid ongeveer 80.000 reizigers per dag (Min I en M, 2012b). Omdat Zuidas in de toekomst nog sterk groeit, is er de ambitie vanuit
verschillende overheidslagen om station Amsterdam Zuid te ontwikkelen tot OV-terminal. Verwacht wordt dat er over twintig jaar ruim 250.000 reizigers per dag gebruik zullen maken van dit station. De aanleg van het eerder genoemde ZuidasDok creëert de ruimte om deze OV-terminal te kunnen realiseren. Afbeelding 5 laat zien hoe OV-knooppunt Amsterdam Zuid er in 2035 uit moet komen te zien.
Afbeelding 5: Toekomstvisie Stationsgebied Amsterdam Zuid. Bron: Min I en M, 2012b.
Het ZuidasDok hangt samen met een ander project dat op dit moment al wordt uitgevoerd: OV SAAL. Dit project heeft als doel om de spoorverbinding tussen Lelystad en Schiphol te verbeteren. In deze corridor vinden momenteel veel ontwikkelingen plaats, naast Zuidas zijn er bijvoorbeeld ook in Almere veel ontwikkelingen op het gebied van wonen. Om in de toekomst verzekerd te zijn van een goede verbinding en de groei in passagiers op te kunnen vangen is het noodzakelijk de spoorcapaciteit op dit traject te vergroten. Verwacht wordt dat in 2016 de werkzaamheden op dit traject zijn afgerond. De frequentie kan dan worden verhoogd van 6 naar 12 treinen per uur (ProRail, 2014). Naast de reeds in de structuurvisie vastgelegde doelen van ZuidasDok is er ook nog een zogenaamd ontwikkelingsperspectief opgesteld. Dit ontwikkelingsperspectief heeft als doel om verder te kijken naar wat er mogelijk is in de dokzone. Voorbeelden hiervan zijn een derde eilandperron voor station Amsterdam Zuid, het doortrekken van de Noord/Zuidlijn naar Schiphol en de realisatie van een gemengd stedelijk gebied in de dokzone (Min I en M, 2012b).
Met behulp van de Nationale Bereikbaarheidskaart kan iets worden gezegd over de
bereikbaarheid van een bepaald gebied. De bereikbaarheid van een (postcode)gebied wordt uitgedrukt in het aantal inwoners en arbeidsplaatsen dat binnen een bepaald tijdsbestek met een bepaalde vervoersmodaliteit bereikbaar is. Als wordt gekeken naar de bereikbaarheid van Zuidas met het OV dan wordt duidelijk dat binnen 60 minuten reistijd het gebied kan worden bereikt door ruim 2.474.000 inwoners. Daar tegenover staat dat er binnen 60 minuten reizen met het OV zo‟n 1.372.000 arbeidsplaatsen bereikbaar zijn. Dit lijkt misschien minder relevant omdat gevoelsmatig Zuidas juist een werkplek is, maar uiteindelijk zullen er net zoveel vierkante meters voor wonen als voor werken worden gebruikt. In tabel 6 is een overzicht weergegeven van door hoeveel inwoners het gebied bereikt kan worden en hoeveel arbeidsplaatsen er vanuit het gebied bereikbaar zijn.
Reistijd in minuten Inwoners 2008 x 1000 Arbeidsplaatsen 2008 x 1000 15 10 10 30 301 296 60 2.474 1.372 90 6.499 3.077 120 10.404 4.918
Tabel 6. Overzicht van het aantal inwoners die Zuidas binnen een bepaalde reistijd met het OV kunnen bereiken en het aantal arbeidsplaatsen dat vanuit Zuidas binnen een bepaalde reistijd bereikbaar is. Bron: Nationale
Bereikbaarheidskaart 2014, eigen bewerking.
Zowel de verbinding tussen Zuidas en Schiphol als tussen Zuidas en de rest van Nederland lijkt voor nu voldoende te zijn. Een serie (toekomstige) investeringen die worden gedaan zorgen ervoor dat Zuidas goed bereikbaar blijft. Deze investeringen worden gedaan in de spoorverbinding Schiphol, Amsterdam, Almere en Lelystad, het ZuidasDok en de daarop te bouwen nieuwe OV-terminal. De ambitie van bestuurders is om Amsterdam Zuid uit te laten groeien tot een tweede centraal station. Om dit te realiseren moeten in de toekomst meer OV-lijnen naar of door Zuidas lopen (Haentjens, 2014).
6.2.2 Auto
Zuidas is uiteraard niet alleen met het OV te bereiken. Nog steeds is de auto voor velen het belangrijkste vervoermiddel voor woon-werk verkeer. In de modal split in tabel 4 is te zien dat van de werkenden op Zuidas er 31% met de auto komt. Om het autogebruik onder forenzen te ontmoedigen bestaan er diverse normen voor het aantal parkeerplaatsen bij een kantoor. Deze zijn uiteraard ook van toepassing op Zuidas. Momenteel is er nog voldoende plek voor auto‟s maar met de groei die voor Zuidas in het vooruitzicht ligt kan dit in de toekomst wel eens anders worden (Haentjens, 2014). In 2013 is de gemeente Amsterdam dan ook een project gestart om parkeeroverlast in omringende wijken te verminderen (Gemeente Amsterdam, 2013a). Ook ZuidasDok is in de context van infrastructuur voor auto‟s van belang. Het ondergronds brengen van de ringweg heeft naar verwachting een positieve invloed op de bereikbaarheid van Zuidas per auto. Dit project zal echter, totdat het afgerond is, overlast veroorzaken voor automobilisten op de ringweg en verder.
Als het gaat om parkeergelegenheid voor bezoekers van Zuidas wordt er op dit moment door de dienst Infrastructuur, Verkeer en Vervoer van de gemeente Amsterdam gewerkt aan beleid om de parkeerdruk in omliggende wijken (Prinses Irenebuurt en Buitenveldert-Noord) te verminderen. Op dit moment parkeren er veel bezoekers in deze buurten omdat de
parkeertarieven hier aanzienlijk lager zijn dan op Zuidas. In de toekomst zal deze situatie dus veranderen (Gemeente Amsterdam, 2013a). Het is waarschijnlijk dat het hierdoor minder aantrekkelijk wordt om per auto naar Zuidas te reizen. Op de vraag welke implicaties dit heeft voor de ontwikkeling van Zuidas kan nu nog geen antwoord worden gegeven.
In de bereikbaarheid van Zuidas per auto speelt de ringweg A10 een essentiële rol. Deze snelweg doorkruist het gebied, sluit het aan op het nationale snelwegennet en is de
belangrijkste wegverbinding tussen Schiphol en Zuidas. De rit naar Schiphol duurt ongeveer 12 minuten. De trein is in dit geval sneller maar ook met de auto is de verbinding nu nog goed, het stuk snelweg tussen Schiphol en Zuidas staat bijvoorbeeld niet in de file top 50 (Verkeersinformatiedienst, 2013). Er wordt van uit gegaan dat in 2020 deze verbinding echter steeds meer onder druk komt te staan. Dit is vooral te wijten aan files elders waardoor de A10-Zuid extra belast wordt. Ook de werkzaamheden aan ZuidasDok de komende jaren zullen negatieve impact hebben op de doorstroming op de A10-Zuid. Vanaf 2014 wordt begonnen met de aanleg van de tunnels waar de A10 in komt te liggen. Eerst wordt de noordelijke tunnel aangelegd om vervolgens de zuidelijke tunnel aan te leggen. Uiteindelijk zullen er twaalf rijstroken in totaal zijn, waarvan in elke rijrichting er twee voor
bestemmingsverkeer zijn. Tegelijkertijd worden de nabijgelegen knooppunten Amstel en de Nieuwe Meer aangepast aan deze nieuwe indeling. Kunstwerken over de Schinkel en Amstel worden ook onder handen genomen. Verwacht wordt dat de tunnels en andere ingrepen in de loop van 2019 voltooid zijn. Dan wordt begonnen met de aanleg van de nieuwe OV-terminal op de vrijgekomen ruimte rondom het station. Het is een bekend gegeven dat door
ingrijpende en langdurige wegwerkzaamheden er structurele hinder voor automobilisten ontstaat.
Net zoals met het openbaar vervoer wordt ook de bereikbaarheid van Zuidas per auto de komende jaren verbeterd. De nadruk ligt echter wel op een prominentere rol voor het OV dan voor de auto. Desalniettemin erkennen betrokken partijen dat de auto nog steeds een significante plek in de modal split inneemt en dat Zuidas dus ook over de weg goed bereikbaar moet blijven.
6.2.3 Fiets
Een groot deel van de verplaatsingen van en naar Zuidas wordt ook per fiets ondernomen. Op dit moment is Zuidas per fiets goed bereikbaar onder andere via van de rest van het verkeer gescheiden fietspaden. De bewaakte fietsenstalling onder het Zuidplein wordt ook goed gebruikt. Alleen het station vormt ook voor fietsers een barrière, er kan immers niet door het station worden gefietst. Met het ZuidasDok wordt ook hier een oplossing voor geboden, er worden meer noord-zuidverbindingen voor fietsers en voetgangers gerealiseerd. Dit zorgt mede voor een intensievere relatie tussen Amsterdam Zuid en Buitenveldert. Ook wordt in ZuidasDok ruimte gereserveerd voor meer fietsenstallingen omdat met de realisatie van het dok in eerste instantie alle fietsenstallingen in de openbare ruimte zullen verdwijnen (Min I en M, 2012b). Investeren in de bereikbaarheid van Zuidas per fiets past bij de trend van
groeiend fietsgebruik onder Amsterdammers. Amsterdam Zuid staat zelfs op de tweede plek als het gaat om vraag naar fietsplekken (Gemeente Amsterdam, 2013b).
6.2.4 Conclusie
Het is duidelijk dat Zuidas op dit moment via diverse modaliteiten goed bereikbaar is. Om (onder andere) deze bereikbaarheid ook in de toekomst te kunnen waarborgen is
structuurvisie ZuidasDok opgesteld. Het plan ZuidasDok is omvangrijk en complex en zal naast de infrastructuur ook de openbare ruimte van het gebied fundamenteel veranderen. De frequentie op het spoor tussen Lelystad en Schiphol zal in de toekomst verdubbeld worden, de capaciteit van de ringweg neemt toe en ook aan het toenemend aantal fietsgebruikers is gedacht. Met OV-SAAL, ZuidasDok en de realisatie van de nieuwe OV-terminal lijkt de positie van Zuidas op het gebied van bereikbaarheid ook in de toekomst veiliggesteld te zijn. Elk van deze projecten draagt vanzelfsprekend ook bij aan de kwaliteit van de verbinding tussen Schiphol en Zuidas.
6.3 Woningmarkt
Zoals eerder al genoemd werd bestaat het vastgoedprogramma van Zuidas voor 1/3 deel uit woningen. Voor de ontwikkeling van het gebied als geheel is het dan ook belangrijk dat dit deel van het vastgoedprogramma succesvol is. Om een bepaald voorzieningenniveau te kunnen bieden is het nodig dat er een bepaalde vraag vanuit het gebied zelf is. Dit houdt in dat het resterende deel van het vastgoedprogramma dat gereserveerd is voor voorzieningen, enkel succesvol ontwikkeld kan worden als de eerste twee delen (kantoren en woningen) al in een verder stadium zijn. De keerzijde van dit is, is dat bij het kopen of huren van een woning ook het voorzieningenniveau in een buurt een belangrijke factor is. Een mogelijkheid is dus dat de vraag naar woningen op Zuidas wordt belemmerd door het gebrek aan voorzieningen.
Bij twee makelaars* die betrokken zijn bij woningprojecten op Zuidas is navraag gedaan naar hun visie op de woningmarkt op Zuidas. Uit deze gesprekken blijkt dat in het algemeen het woningaanbod op Zuidas goed presteert. Belangrijke factoren die worden genoemd waarom kopers kiezen voor Zuidas zijn: het uitzicht, de kwaliteit van de woning, de beleving van het gebied en de goede bereikbaarheid van Schiphol. Makelaardij 1 heeft voor het project Symphony ook een doelgroepenanalyse gemaakt. Hieruit is naar voren gekomen dat er grofweg vier doelgroepen zijn voor wie Zuidas een aantrekkelijke woonbestemming is (Makelaardij 1, 2014).
1. Voormalige expats, dit zijn expats die al reeds lange tijd in Nederland wonen maar zich hier permanent willen vestigen. Zij worden aangetrokken door het dynamisch- stedelijke karakter van Zuidas.
2. Empty-nesters, dit zijn mensen wiens kinderen het huis uit zijn en die de behoefte hebben om in een meer dynamischere omgeving te wonen. Zij worden aangetrokken door de goede bereikbaarheid, de kwaliteit van het vastgoed en het comfort dat een gelijkvloers appartement biedt.
*
3. Beleggers, zij kopen een appartement om het met winst aan derden te kunnen verhuren of later te verkopen.
4. Young professionals, dit zijn vaak hoogopgeleide tweeverdieners die op Zuidas werken. Voor hen speelt de nabijheid van hun werk en eveneens het dynamisch- stedelijke karakter van het gebied een belangrijke rol bij het kopen van een woning op Zuidas.
Kopers van woningen vallen uiteraard niet per definitie in één van deze doelgroepen. Het gemeenschappelijke kenmerk van een koper die zich wil vestigen op Zuidas is dat hij aangetrokken wordt door het dynamisch-stedelijke karakter van het gebied. De
doelgroepenanalyse voor Symphony is tamelijk representatief omdat Symphony een erg gevarieerd project is dat alle lagen van de markt bedient.
Het achterblijven van voorzieningen bleek voor sommige kopers wel een reden te zijn om er niet te kopen, anderen vonden dit geen probleem vanwege de nabijheid van andere
voorzieningencentra. Wonen op Zuidas is dan ook een bewuste keuze: kopers weten dat ze in een gebied gaan wonen dat nog volop in ontwikkeling is (Makelaardij 2, 2014). Wat op dit moment vooral ontbreekt is levendigheid in het weekend, dit verandert echter langzaam. Mede door het aantrekken van de Amsterdamse woningmarkt en diverse
overheidsmaatregelen die de gehele woningmarkt moeten stimuleren is het sentiment onder makelaars positief. Ook als meer specifiek wordt gekeken naar Zuidas zijn er diverse
maatregelen die de woningverkoop in diverse projecten stimuleren. Het blijft echter essentieel om een divers aanbod te creëren waarbij de prijs in verhouding staat tot de geboden kwaliteit. Deze algemene regel is in het verleden niet altijd toegepast waardoor er ook enkele projecten op Zuidas minder geslaagd zijn.