Onderzoeksvraag 3

De onderzoeksresultaten die relevant zijn voor de beantwoording van de derde onderzoeksvraag zullen in deze paragraaf besproken worden. De bevindingen worden per geïnterviewde gepresenteerd. Ter herinnering staat hieronder de derde onderzoeksvraag:

3. In hoeverre is risicoverslaggeving geschikt om de informatieachterstand te beperken?

Geïnterviewde A

Op de vraag of risicoverslaggeving een goede methodiek is om informatieasymmetrie te reduceren heeft de geïnterviewde het volgende geantwoord: “Niet echt, de bank vormt zelf het oordeel welke bedrijfsrisico’s in de

onderneming zitten. Sterker nog, het is één van de belangrijkste aspecten van mijn beroep.” Op de vraag of

informatie of communicatie van risico’s er toe leidt dat de bank beter kan inschatten welke risico’s de

ondernemer loopt antwoordt de geïnterviewde als volgt: “Absoluut waar, meer informatie over risico’s leidt tot

het kunnen maken van een betere inschatting. Echter, het risicoprofiel van de onderneming wordt door de bank vooral zelf gevormd. Het inschatten van dit risicoprofiel is een belangrijke rol van een accountmanager. Risicoverslaggeving zal niet werken in de vorm van bijvoorbeeld een risicoparagraaf. Het draait in het MKB vooral om de gesprekken die de bankier met de ondernemer heeft. Als in zo´n gesprek een ondernemer assertief is over de risico´s die hij loopt en dit ook op een correcte manier aangeeft, dan is dat zeker een pluspunt. Het zegt namelijk wat over de ondernemer als persoon.” Daarnaast geeft de geïnterviewde over de eventuele

37

moeilijk verifieerbaar of het echt zo is. Wij kunnen dan net zo goed zelf het risicoprofiel bepalen. Daarnaast zullen de meeste ondernemers er helemaal geen zin in hebben om dit te openbaren, ze zijn veel te bang dat dit negatief doorwerkt in de kredietbeoordeling. Ook is het zo dat het de ondernemers (zeker in het echt kleine segment) vaak aan kennis ontbreekt.” Over de methodiek relatiebankieren vertelt de geïnterviewde het

volgende: “Bij onze bank is een duurzame relatie opbouwen met de klant het allerbelangrijkste.

Relatiebankieren leidt tot meer wederzijds vertrouwen, wat ons in staat stelt om meer informatie bij de klant los te krijgen.” Daarnaast geeft de geïnterviewde aan dat er in de praktijk veel waarde wordt gehecht aan

verstrekte zekerheden. Hij zegt hierover het volgende: “Zekerheden verkleinen dan wel niet direct onze

informatieachterstand, maar het geeft ons wel comfort over het bedrag waar we risico over lopen.”

Al met al blijkt uit het interview dat de accountmanager slechts een beperkte toegevoegde waarde ziet in risicoverslaggeving. Relatiebankieren is de meest geschikte methodiek om informatie in te winnen van een ondernemer. Het signaal dat door een ondernemer wordt afgegeven omtrent de ondernemerscapaciteiten levert daarentegen wel toegevoegde waarde op.

Geïnterviewde B

Op de vraag of risicoverslaggeving een goede methodiek zou kunnen zijn om de informatieasymmetrie tussen de bank en de ondernemer te verminderen wordt door de geïnterviewde het volgende verteld: “De bereidheid

om transparant en open te communiceren over de belangrijkste strategische risico’s geeft een goed en sterk signaal af naar de bank. Het getuigt van kracht. Daarnaast geeft het aan dat de persoon van de ondernemer een man is die goed nadenkt over zijn zaak.” De geïnterviewde geeft aan het erg belangrijk te vinden dat een

ondernemer zelf op de hoogte is van zijn belangrijkste risico’s en hoe hij hier vervolgens mee omgaat.

Risicoverslaggeving zoals dit momenteel in het grootbedrijf plaatsvindt ziet de geïnterviewde echter niet zitten. Dit brengt te veel haken en ogen met zich mee en is bovendien erg kostbaar. Daarnaast is het MKB zeer omvangrijk. De kwaliteit zal daardoor moeilijk te borgen zijn. De belangrijkste reden is echter het feit dat de geïnterviewde aangeeft dat door middel van relatiebankieren de strategische risico’s het best kunnen worden ingeschat. Hierover zegt de geïnterviewde het volgende: “Waarom zouden we de werkwijze veranderen als het

goed werkt. Ik ben van mening dat een duurzame klantrelatie de allerbelangrijkste methodiek is. Daarnaast is het dicht bij de klant staan en ook het dicht bij de netwerken van bedrijven staan heel erg belangrijk. Dit is niet alleen om uiteindelijk een betere band op te bouwen met de ondernemer, waardoor er meer informatie uitgewisseld wordt, maar ook vanuit het commerciële oogpunt is dit belangrijk.”

Geïnterviewde C

De geïnterviewde geeft aan dat risicoverslaggeving een goede methodiek kan zijn om de informatieasymmetrie omtrent risico’s te verminderen. Het onderstaande citaat is afkomstig van de geïnterviewde en geeft een goed beeld van de rol die risico´s spelen bij financieren: “Uiteindelijk is financieren het onderkennen, inschatten en

zoveel mogelijk mitigeren van risico’s en vervolgens het accepteren van de resterende risico’s op basis van comfort dat geboden wordt door het eigen vermogen, de kasstroom en de ondernemerskwaliteit. Dit geeft dus

38

het belang weer van het benoemen van de risico’s, ook door de ondernemer. Dit geldt naast financiële risico’s ook voor operationele risico’s, kredietrisico’s, marktrisico’s en compliance risico’s. Indien deze risico’s door de ondernemer zelf benoemd en gemitigeerd/verkleind worden verhoogd dit de kredietacceptatie. Het geeft in feite aan dat hij/zij weet waar hij/zij mee bezig is”. De bereidheid om transparant en open te communiceren

over de belangrijkste strategische risico’s geeft een sterk signaal af naar de bank.

De geïnterviewde geeft aan dat hij wel praktische bezwaren tegen risicoverslaggeving ziet. Hij noemt hierbij dat risicoverslaggeving voor een ondernemer erg kostbaar kan zijn. Volgens de geïnterviewde zal de ondernemer zelf een kosten-/baten analyse moeten maken en op basis daarvan beslissen om wel of niet over risico’s te rapporteren. “Meer informatie is altijd goed, ik sta er dan ook niet afwijzend tegenover.” Om de

informatieasymmetrie te reduceren wordt er nu volgens de geïnterviewde gebruik gemaakt van relatiebankieren, het verschaffen van zekerheden en ook het investeren van eigen middelen door de ondernemer. Hierbij merkt hij op dat het verschaffen van zekerheden puur om het beperken van het

kredietrisico gaat. Het investeren van eigen middelen geeft volgens de geïnterviewde een stuk betrokkenheid van de ondernemer bij zijn zaak aan. Relatiebankieren resulteert vaak daadwerkelijk in het verkrijgen van meer informatie van de ondernemer. Aan deze methodiek wordt momenteel in de praktijk de meeste waarde gehecht.

Geïnterviewde D

In de praktijk zal risicoverslaggeving volgens de geïnterviewde niet gaan werken. Er kunnen wel risico’s gecommuniceerd worden, maar hier zitten een aantal belangrijke beperkingen aan vast, te weten: wat is de kwaliteit van de aangeleverde informatie, wat is waar en wat is niet waar en wat zijn de prikkels om deze informatie vrij te geven? De geïnterviewde verwacht dat de ondernemers hier geen belang bij hebben. Daarnaast is de onderbouwing van de aangeleverde informatie erg belangrijk, dit is ook lastig te controleren door de bank. Met name door middel van relatiebankieren zouden de risico’s gecommuniceerd moeten worden. Mede door het inzetten van de kredietcrisis is de bank hier nog alerter op geworden. Hij geeft hierbij aan dat bij lastige financieringen er zelfs maandelijks contact is tussen de ondernemers en de bank. De geïnterviewde geeft aan dat dit alleen door middel van relatiebankieren in het MKB tot stand kan komen. De geïnterviewde geeft tijdens het interview ook aan dat als een ondernemer vrijwillige een risicoinventarisatie uitvoert dit een goed signaal afgeeft over zijn of haar ondernemerscapaciteiten. De meeste ondernemers zijn namelijk niet bezig met hun bedrijfsrisico’s terwijl dit wel belangrijk is. Ondernemen betekent namelijk risico’s nemen.

Geïnterviewde E

De geïnterviewde geeft aan dat hij meer communicatie van risico’s door een ondernemer zeker een aanwinst zal vinden. Hij zegt hierover het volgende: “Ja, in principe is meer informatie altijd een goede zaak. Het open

communiceren van risico (met name strategische risico’s) geeft een goed signaal af naar de bank. Ditzelfde geldt voor bijvoorbeeld het investeren van eigen middelen in de zaak.” De geïnterviewde denkt echter niet dat

39 dit tot stand moet komen door een toevoeging aan het jaarverslag zoals dat in het grootbedrijf gebeurt. Het zou juist tijdens de gesprekken met de bank door een ondernemer naar voren gebracht moeten worden. Dit geeft een goed signaal af over de ondernemerscapaciteiten waarover een ondernemer beschikt. Verslaggeving is veel te kostbaar voor het MKB. Daarnaast bleek uit het interview dat relatiebankieren in de praktijk goed werkt.

De risico’s worden voornamelijk ingewonnen door het voeren van gesprekken en blijken ook uit de aanlevering van de jaarstukken. Sinds het uitbreken van de kredietcrisis worden er harde eisen gesteld aan de aanlevering hiervan. “Indien dit niet compleet is, dan krijgt de ondernemer er een harde dobber aan om de financiering rond

te krijgen.” Ook vanuit de branchegegevens kunnen bepaalde risico’s gesignaleerd worden. De geïnterviewde

geeft aan dat de bedrijfsrisico’s niet zwaarwegend zijn voor de bepaling van de creditrating (omdat de risico’s een onderdeel vormen van de niet-financiële gegevens), maar natuurlijk wel in de kredietbeoordeling zelf terugkomen. Het betreft een inschatting van de accountmanager over de bedrijfsrisico’s waarmee een ondernemer zich geconfronteerd ziet. “De taak van een accountmanager is grotendeels deze actief te

signaleren en hier in zijn besluit over het wel of niet verlenen van een krediet rekening mee te houden.”

Geïnterviewde F

De geïnterviewde is van mening dat een ondernemer wel over risico’s zou moeten rapporteren. Dit omdat volgens de geïnterviewde de kern van financieren het opsporen en mitigeren van de aanwezige bedrijfsrisico’s is. Hij zegt hierbij het volgende: “Een ondernemer is veelal risicobelust, terwijl de bank juist een risicoaversie

heeft. Financieren zonder de aanwezige risico’s in ogenschouw te nemen is als financieren op basis van luchtkastelen, en dat gaat vaak niet goed.” De geïnterviewde denkt echter dat risicoverslaggeving zoals in het

grootbedrijf niet nuttig is. “Dit is een veel te stijf proces voor het MKB, doorgaans komt dit organisch tot stand

in gesprekken met de kredietnemer. In theorie klinkt risicoverslaggeving allemaal erg leuk, alleen het is gewoon niet praktisch in het MKB.” De geïnterviewde geeft aan dat risico voornamelijk gecommuniceerd zouden

moeten worden tijdens gesprekken met de ondernemer. Volgens hem werkt dit in de praktijk namelijk erg goed. “Veel persoonlijk contact stelt ons in staat om een goede indruk over de ondernemerscapaciteiten van de

ondernemer te krijgen.” De geïnterviewde geeft hierbij aan dat ook de verstrekte zekerheden natuurlijk

belangrijk zijn. Deze verkleinen echter alleen het bedrag waarover de bank risico loopt en verkleint niet zozeer de informatieachterstand van de bank.

Een andere reden waarom risicoverslaggeving zoals toegepast door het grootbedrijf niet gaat werken in het MKB is dat een ondernemer vaak niet stil staat bij de risico’s die hij loopt. Het is juist de taak van een accountmanager om deze te signaleren en vervolgens mee te laten wegen in de kredietbeoordeling bij het kwalitatieve aspect risicoprofiel. Dit verklaart hij aan de hand van de tegengestelde belangen die een bank een ondernemer hebben. Indien een ondernemer tijdens een gesprek de bedrijfsrisico’s wel duidelijk op papier uiteengezet heeft dan zegt dit volgens de geïnterviewde wat over de ondernemerscapaciteiten van de ondernemer. Dit geeft een goed signaal af naar de bank.