Onderzoek naar Neto’s werken 33

3.4.1 Célula Nave

Het werk Célula Nave is gedocumenteerd in de Toolkit die de kunstenaar na aankoop van het kunstwerk heeft opgestuurd. Hierin wordt beschreven hoe het werk moet worden geïnstalleerd, kleine gaten kunnen worden gerepareerd en hoe delen kunnen worden vervangen.116 Er wordt bij de reconstructie-instructies vermeld:

“...we believe that just remaking the floor will be sufficient to restore Celula Nave…since the proposed restorations of the piece concern it’s daily use and not its existential state in time. The piece’s trajectory in time is extremely important.”117 Dit duidt er op dat het gebruik van het originele materiaal erg belangrijk is voor de betekenis van het werk. De Toolkit bevat ook samples van het gebruikte materiaal waaronder vier samples van verschillende stoffen (Bijlage III). Neto noemt in het document als plaats waar hij zijn materiaal vandaan haalt de fabriek ‘Rosset Fabric Industry’ in Brazilië.118

Na de tentoonstelling in 2009 is er een conditierapport over het opgestelde werk gemaakt door textielrestaurator Saskia Rijsdijk.119 Zij geeft aan dat het erg versleten is door intensief gebruik en dat de elasticiteit is verminderd waarschijnlijk door de verwerking van een elastomeer die is gedegradeerd. Als advies stelt ze dat de installatie niet meer moet worden tentoongesteld, omdat het niet meer onder spanning kan worden gezet vanwege de aanwezigheid van een grote scheur. Deze spanning is nodig voor de stabiliteit van de palen.

Het werk is in 2011 uitgelegd en gedocumenteerd door Jaqueline Rapmund, met als doel de schades te inventariseren.120 _{In de stof van de tent, de vloer en het}

kussen zijn vooral gaten aanwezig. In de Legs en Tubes komen ladders en gaten voor. Deze ladders zijn voornamelijk gestabiliseerd met een kleurloze nagellak. De grote scheur van één bij twee meter in het plafond (Ceiling) die meerdere malen is gerepareerd tijdens de tentoonstelling in 2009 wordt gezien als het grootste probleem van het werk, naast dat van de zomen. Door de toepassing van een niet-flexibele steek zou de stof bij de zomen onder te veel spanning staan.

In deze documenten wordt gesuggereerd dat het werk in zijn huidige staat aan een remake toe is. De schades zijn echter niet specifiek gedocumenteerd evenals dat de specifieke materiaaleigenschappen niet bekend zijn.

3.4.1 Navedenga

Het Museum of Modern Art (MoMA) New York is in bezit van het werk Navedenga (1998) van Ernesto Neto (Afbeelding 24). Dit kunstwerk kon niet meer worden tentoongesteld en is samen met de kunstenaar opnieuw uitgevoerd.121 Voor deze heruitvoering kon Neto niet meer aan het originele materiaal komen. Het nieuwe materiaal heeft echter niet dezelfde rek heeft als het origineel. In zijn studio heeft hij

116 _{Dit wordt op een uitgebreide manier uitgelegd in de documentatie van de Toolkit.} 117 _{Studio Neto, 2005 (1), p. 11.}

118 _{De Rosset-group is de grootste textielindustrie in Brazilië sinds zijn stichting in 1939. Het bedrijf is}

gespecialiseerd in het maken van stoffen als polyamide, katoen en elastine. (www.rosset.com.br)

119 _{Rijsdijk, 2009.} 120 _{Rapmund, 2011.}

121 _{Interview met Eric Meier (tentoonstelling ontwerper en product manager MoMA) en Margo}

Delidow (conservator Whitney Museum en onderzoeker bij MoMA) bij MoMA NY door Tatja Scholte, 2011.

de remake daarom twee keer moeten uitvoeren voordat hij tevreden was met het resultaat. De heruitvoering is in tweevoud gemaakt, zodat het MoMA één versie kan gebruiken voor bruikleen.

Afbeelding 24. Navedenga (1998/2010) van Ernesto

Neto bij The Museum of Modern Art (Foto: Jason Mandella).122

In New York werd opgemerkt dat het originele werk na verloop van tijd zijn elasticiteit verloor. Waarschijnlijk zijn de meeste schades, die voornamelijk in de bodem voorkwamen, ontstaan door tenen, ritsen en knopen. Ladders werden behandeld met nagellak en gaten zijn gerepareerd door het materiaal naar elkaar toe te trekken en met een grote overhandse steek hetgeen leidde tot vorming van zichtbare rimpels.

Bij dit werk is er geen onderzoek uitgevoerd naar het materiaal en er is voor zover bekend geen onderzoek uitgevoerd naar eventuele restauratiemogelijkheden. Dit werk maakt wel duidelijk dat mechanische schade bij meerdere werken van Neto voorkomt.

3.4.1 We fishing the Time

De installatie We fishing the Time (densidades e buracos de minhoca) (1999) is gemaakt voor Tate Liverpool waar het in 1999 is tentoongesteld, hetgeen tevens de enige keer is geweest (Afbeelding 25).123 Door miscommunicaties zijn na de tentoonstelling delen waar tijdens de opstelling kruiden in zaten weggegooid.124 _Deze

onderdelen zijn in 2005 in overleg met de kunstenaar opnieuw aangeschaft met materiaal uit Engeland. Tevens heeft textielrestaurator Sandra Deighton enkele restauraties uitgevoerd zoals de reparaties van gaten in de stof (Afbeelding 26). Tevens is er een uitgebreide documentatie van het werk gemaakt.

122 _{Website MoMA NY, < http://www.moma.org/visit/calendar/exhibitions/1032>, 19 juni 2014.} 123 _{Informatie verkregen uit het archief Tate London op 8 april 2014.}

124 _{Dit werd veroorzaakt door de onduidelijkheid tussen remade, remake en reinstalled. De kunstenaar}

staat toe dat delen wanneer deze zijn versleten opnieuw mogen worden uitgevoerd, maar dit betekent niet dat het werk weggegooid kan worden na installatie en iedere tentoonstelling delen opnieuw kunnen worden gemaakt.

Afbeelding 25. We fishing the Time (densidades e

buracos de minhoca) (1999) van Ernesto Neto bij Tate Liverpool (Foto: Fábio Ghilverder).125

Afbeelding 26. Schadebeelden van We fishing the Time (1999) met a) losse lussenband

en b) scheur in de hoekpunt van de stof. (Foto’s: Tate London)

De Tate heeft voor de restauratie ook informatie gekregen over een ander werk van Neto van de collectie Galeria Carnago in Sao Paulo, Nave Deuso (1998).126 Hierin staat specifieke informatie over de gebruikte materialen. Zo bestaat het gebruikte tulle Leontex Tulle Powernet 80% uit polyamide en 20% uit spandex en de nylon panties bestaan voor 60% uit polyamide en 40% uit een rekbare vezel. Ook zouden de stoffen 70 jaar lang mee kunnen als ze onder de juiste condities worden bewaard. De stof heeft in de breedte een rek van 100% en in de lengte van 120%. Breuk kan optreden bij rek tussen de 35%-55%.