Onderwijskundige maatregelen voor hoogbegaafde leerlingen

Onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen valt binnen het basisaanbod van een school. Welke speciale faciliteiten een school aanbiedt hangt af van het aanbod van de school en de regio. Over het algemeen wordt ervan uitgegaan dat voor de meeste hoogbegaafde leerlingen het verrijkings-, versnellings- en compact-aanbod binnen de eigen groep voldoende uitdaging biedt en geheel of deels aparte klassen in de reguliere school een uitkomst kunnen bieden. Verder kunnen leerlingen die naast hun

hoogbegaafdheid een leer- of gedragsstoornis hebben terecht in Passend Onderwijs.361 _{Sinds de} 356 _{Hoogeveen (2004): 18.} 357 _{Van Gerven 2008 4-5.} 358 _{Maes (2015): 32.} 359 _{Robinson (2008): 34-35; Gross (1998): 168.} 360 _{Hoogeveen (2004): 16-17.}

70 invoering van de wet Passend Onderwijs geldt de verplichting voor scholen om zorg te dragen voor de specifieke ondersteuningsbehoeften van de individuele leerling. Schoolbesturen bepalen welke

speciale voorzieningen er binnen een samenwerkingsverband aangeboden worden en in welke mate extra ondersteuning in het reguliere onderwijs beschikbaar is.362 _{Zo wordt op veel scholen Remedial} teaching (RT) aangeboden, waarbij extra onderwijsondersteuning wordt verleend aan leerlingen met bepaalde leer- of gedragsproblemen/-stoornissen. De school mag hierbij zelf prioriteiten stellen en is niet verplicht RT aan te bieden.363

Er ontstaan steeds meer initiatieven die inspelen op de behoefte aan geschikt onderwijs voor hoogbegaafde leerlingen. Zo is op het initiatief van CPS Onderwijsontwikkeling en advies en het ministerie van OCW in 2004 een landelijk netwerk van begaafdheidsprofielscholen in het voortgezet onderwijs opgezet. Deze scholen bieden hoogbegaafde leerlingen zo goed mogelijk onderwijs en begeleiding. Voor dit initiatief heeft CPS scholen benaderd en konden scholen zich ook zelf

aanmelden. In deze projecten werd in elke regio in Nederland expertise opgebouwd met betrekking tot de inrichting van het onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen. Daarnaast kreeg iedere regio een

begaafdheidsprofielschool als aanspreekpunt op het terrein van hoogbegaafdheid.364 _{In 2016 is het} netwerk, bestaande uit zowel brede scholengemeenschappen als zelfstandige gymnasia, uitgegroeid tot veertig begaafdheidsprofielscholen. Deze scholen geven op verschillende manieren invulling aan het aanbieden van inhoudelijk uitdagend onderwijs met een passende didactische aanpak en adequate begeleiding. Daarbij wordt van deze scholen verwacht dat ze een duidelijke visie hebben op

hoogbegaafdheid en onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen.365 _{De meeste begaafdheidsprofielscholen} hanteren echter geen strakke definitie van hoogbegaafdheid. Doorgaans is het vertrekpunt een meting van de cognitieve vermogens van de leerling. Er wordt hierbij wel gesteld dat leerlingen die

kenmerken vertonen die bij hoogbegaafdheid passen maar een IQ-score van net een aantal punten lager hebben ook kunnen profiteren van het aanbod van de school.366

Een ander voorbeeld van speciaal onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen is het in 2007 opgerichte Leonardo basis- en voortgezet onderwijs. In deze onderwijsvorm, waarbij leerlingen van verschillende leeftijden gezamenlijk les krijgen in kleine aparte klassen op een gewone school, is het uitgangspunt dat de leerstof aan moet sluiten op de intelligentie van leerlingen met een IQ van minimaal 130. Scholen konden het Leonardo-concept tot de faillissementverklaring in februari 2015 inkopen. De docenten werden apart getraind om deze leerlingen te begeleiden. De reguliere lesstof werd in het eigen tempo van de leerling doorlopen waardoor er tijd over bleef voor verrijking in de vorm van extra vakken of vakoverstijgende projecten. De scholen hanteerden verschillende

362 _{Snellings en Zeguers (2016): 128.}

363 _{Website Landelijke Beroepsvereniging Remedial Teachers. Geraadpleegd op 24 november 2016.} 364 _{Groenewegen e.a. (2014): 7.}

365 _{Groenewegen e.a. (2014): 7; Websites begaafdheidsprofielscholen. Geraadpleegd op 19 november 2016.} 366 _{Groenewegen e.a. (2014): 10.}

71 toelatingseisen. Zo kon bijvoorbeeld de IQ-eis worden losgelaten na een positief advies van een psycholoog of onderwijskundige en werd er ook gekeken naar de motivatie en creativiteit.367

Particuliere initiatieven

Naast deze initiatieven in schoolverband zijn er de afgelopen jaren om aan de vraag naar speciaal onderwijs en begeleiding voor hoogbegaafde leerlingen te kunnen voldoen particuliere initiatieven ontstaan. Vaak worden deze geleid door ouders van hoogbegaafde kinderen. Bij deze initiatieven wordt vooral begeleiding geboden bij de mogelijkheid om het schooldiploma te behalen door een staatsexamen afleggen.368

Door het gebrek aan geschikte alternatieven heeft Tijl Koenderink, directeur, trainer en opleider van Novilo Talentbegeleiding, in de zomer van 2014 in Utrecht Feniks Talent opgericht. Feniks Talent is ontstaan uit twee organisaties: de Stichting Centrum voor Creatief Leren te Sterksel en Novilo Talentbegeleiding te Utrecht. Feniks Talent traint en begeleidt de vaardigheden, talenten, mogelijkheden en leerblokkades van hoogbegaafde uitvallers in de leeftijd vanaf 12 tot 22 jaar, met als doel hen te ondersteunen bij het behalen van een diploma.369 _{Leerlingen worden op basis van een IQ} hoger dan 110 toegelaten. De aangeboden begeleiding bestaat uit drie onderdelen: dagbesteding, leerondersteuning en persoonlijke begeleiding. Er worden naast verschillende sportieve en creatieve activiteiten ook andere activiteiten aangeboden op bijvoorbeeld het gebied van

zelfstandigheidsbevordering en bewustwording.370

Bij de particuliere initiatieven worden verschillende modellen en onderwijskundige aanpakken gehanteerd. Het succes bij deze initiatieven is veelal te danken aan de inzet van een enthousiaste en betrokken docent, een hoogbegaafdheidswerkgroep, een zorgteam of kernteam, hulp van ouders en belangenorganisaties of een tijdelijke startsubsidie van de Rijksoverheid. Het slagen van de aanpak is daardoor een groot risico, omdat het afhankelijk is van een beperkte groep personen of toevallige omstandigheden. Daarbij komt dat weinig van deze initiatieven een structureel beleid hebben op het gebied van onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen en onderwijsactiviteiten niet integraal worden uitgevoerd. De continuïteit van dit soort initiatieven kan hierdoor in gevaar komen.371