Op 15 februari 2016 is de programmaleider integrale aanpak ondermijning Peelland van start gegaan met de opdracht een aanpak van ondermijning met breed geformuleerde programmalijnen te realiseren. Het programma is vastgesteld door alle colleges van B&W. Het programma heeft een looptijd tot 15 februari 2019.
Dit verslag betreft de eerste helft van 2017, aansluitend op de rapportage over 2016.
De programmalijnen naar aanleiding van het ondermijningsbeeld zijn:
1. Aanpak lokale casuïstiek
2. Door ontwikkelen interventiestrategieën
3. Het weerbaar en bewust maken van de gemeentelijke organisatie 4. Maatschappelijke weerbaarheid vergroten
5. Een georganiseerde overheid: samenwerken op districts- en regionaal niveau
Programmalijn 1: Aanpak lokale casuïstiek
Op 20 oktober 2016 is door de burgemeesters namens hun gemeenten het PIT-convenant getekend, samen met Politie Oost-Brabant, Senzer en de Veiligheidsregio Brabant-Zuid-Oost. De gemeenten hebben gezamenlijk een teamleider aangesteld.
Hiermee is er een gezamenlijk Peelland Interventie Team gekomen voor de integrale aanpak van casuïstiek.
Wat doen we?
· Het PIT is gestart op 1 januari 2017. Nu al mag worden opgemerkt dat het PIT uitstekende resultaten boekt en niet meer is weg te denken.
· De werkwijze levert meer inzicht op in wat er zich afspeelt in het (buiten)gebied en kan waar nodig effectief optreden. Het verbindt aan handhaving ook zorg. Er is veel belangstelling voor de werkwijze. Het ziet er naar uit dat het een
best-practice is die de standaard zal worden.
· Het PIT-convenant ziet (ook) toe op de uitwisseling van gegevens. In de eerste helft van 2017 hebben de 6 Peelgemeentesecretarissen voor hun ambtenaren
“Gedragsregels informatiebeveiliging PIT” vastgesteld over hoe zorgvuldig om te gaan met deze gegevens. De overige partners zijn uitgenodigd zich daar bij aan te sluiten. Van de deelnemers wordt verwacht dat zij deze ondertekenen en zich ernaar gedragen.
Wat gaan we nog doen?
· Het PIT gaat onverminderd door op de ingeslagen weg.
· De eerste evaluatie van het PIT vindt plaats in het najaar van 2017.
Gezamenlijk Peelland Informatieknooppunt ondermijning
De eerste stap om te komen tot een Peelland Informatieknooppunt is om in elke gemeente een informatieknooppunt te maken waarin medewerkers van verschillende afdelingen informatie uitwisselen en van waaruit een aanpak van vermoede misstanden wordt gekozen. In Helmond en Asten was hiermee eerder ervaring opgedaan.
Wat doen we?
· In de overige gemeenten zijn deze LIO’s (Lokaal Informatie Overleg) in 2016 opgestart en in de eerste helft van 2017 verder uitgebouwd. Hiervoor is een goede verankering van de aanpak van ondermijning in de gemeentelijke organisatie nodig.
Wat gaan we nog doen?
· Versterken van de LIO’s en geven van awarenesstrainingen binnen de gemeenten
10
· Onderzoeken of en wanneer we de stap vanuit Helmond naar een Peelland Informatieknooppunt kunnen zetten.
Aanpak van de signaaldossiers onder regie van de gemeenten
De integrale aanpak in RIEC-verband van de signaaldossiers en de prioritering daarvan vindt plaats onder verantwoordelijkheid van het driehoeksoverleg+. “Plus” betekent dat behalve de 6 burgemeesters, de politie Oost-Brabant en het OM ook een
vertegenwoordiger van de Belastingdienst deel uitmaakt van het driehoeksoverleg. Ieder dossier heeft een casusleider van de betreffende gemeente of vanuit het actiecentrum ondermijning Oost-Brabant.
Wat doen we?
· In het Peellandbrede tweewekelijks Ambtelijk Voorbereidingsoverleg (AVO) wordt de casuïstiek van Peelland door gemeenten, politie, OM en Belastingdienst
ingebracht en besproken; het RIEC is daarbij ondersteunend. Het RIEC heeft een procesbeschrijving gemaakt aan de hand waarvan het werkproces verder wordt doorontwikkeld. De uitdaging blijft, zowel op bestuurlijk als op ambtelijk niveau, om denk- en werkwijzen met elkaar te verbinden. Dit wordt allengs vertrouwder.
Al doende leert men. Er wordt ook tijd ingeruimd om hierop te reflecteren.
· De signaaldossiers die met het ondermijningsbeeld zijn opgeleverd, blijken bij nader onderzoek niet allen voldoende onderbouwd te kunnen worden; die
casussen worden in 2017 afgesloten. In de eerste helft van 2017 zijn 4 casussen afgesloten. Er bevinden zich 3 nieuwe signalen in de informatiefase. Momenteel zijn 13 casussen in behandeling.
· In de in de eerste helft van 2017 afgesloten casussen is er één succesvol gebleken in die zin dat er informatie is verrijkt, hennepruimingen hebben plaatsgevonden, een pand door de burgemeester is gesloten, verdachten zijn aangehouden en geld in beslag is genomen. In de overige casussen is informatie verrijkt en zijn activiteiten onderzocht; er zijn er geen aanknopingspunten gebleken voor faciliteren van de hennepindustrie of arbeidsuitbuiting. Ook dat is een gunstig resultaat, de geluiden kunnen op dat moment de wereld uit.
· In de lopende casussen wordt informatie opgehaald en gedeeld. Dit gebeurt vanuit de informatiesystemen en bijvoorbeeld ook door de inzet van het PIT.
Wanneer tijdens een PIT-actie situaties aan het licht komen die om directe handhaving vragen (bijvoorbeeld, het onverwacht aantreffen van een xtc-lab), wordt dit meteen opgepakt. De burgers en bedrijven ervaren dat de gezamenlijke overheid in het gebied actief is. Het kan niet anders dan dat dit impact heeft.
Wat gaan we nog doen?
· In een aantal casussen is een interventievoorstel, en in een aantal andere casussen de afsluiting te verwachten in het driehoeksoverleg+.
· De inzet is er op gericht om de fase van informatiedeling te bekorten door snellere en actievere informatie-inwinning.
· Het ingezette reflectieproces krijgt opvolging.
Lokale casuïstiek actueel houden en aanvullen waar nodig
Dit is wat lokale casuïstiek betreft een doorlopend proces waarvoor de inrichting van informatieknooppunten per gemeente noodzakelijk is.
Wat doen we?
· Uit signalen van gemeente, politie en belastingdienst komen binnen het Ambtelijk Voorbereidingsoverleg (AVO) nieuwe casussen voort, en voorstellen aan de driehoek+ over prioriteit en opvolging.
· Informatie die voortkomt uit PIT-acties en die het vermoeden wekt dat er ter plaatse sprake is van ondermijnende criminaliteit, wordt door de betreffende gemeente ingebracht in het AVO en leidt dan mogelijk tot nieuwe signaaldossiers.
Het PIT-mes snijdt aan twee kanten.
11 Wat gaan we nog doen?
· Het merendeel van de casussen uit het ondermijningsbeeld zal worden afgerond, waardoor meer ruimte komt voor nieuwe signalen. Deze zullen ontstaan door grotere awareness binnen de samenwerkende instanties en in de maatschappij (zie ook de 4e programmalijn).
Programmalijn 2: door ontwikkelen interventiestrategieën
Organiseren van een signaalfunctie waar bewoners en instellingen hun vermoedens en onderbuikgevoelens kwijt kunnen
Voorwaarde is dat de gemeentelijke organisaties er op zijn ingericht via het LIO met deze signalen (snel) iets te (kunnen) doen.
Wat doen we?
· Meld Misdaad Anoniem (MMA) is voor een ieder nu al beschikbaar (www.meldmisdaadanoniem.nl)
Wat gaan we nog doen?
· In beeld brengen van de stand van zaken in de LIO’s.
· De ervaringen van Den Bosch en Eindhoven met MMA afwachten.
Aanpak onaantastbaren
In Helmond is in samenwerking met het RIEC in projectvorm gestart met het afpakken van het vermogen van mensen met een onverklaarbaar vermogen.
Wat doen we?
· Er is in dit project in twee gevallen een uitkering beëindigd, in een geval een maatregel opgelegd alsmede een naheffing door de belastingdienst. De gemeente heeft onterechte uitkeringen teruggevorderd, een strafrechtelijk witwasonderzoek is gestart en er zijn twee auto’s in beslag genomen.
Wat gaan we nog doen?
· De intentie is een structurele integrale werkwijze voor Peelland en Oost-Brabant te ontwikkelen met betrekking tot het handhavingsknelpunt ongebruikelijk bezit.
Aanpak faciliteerders4
De burgemeesters hebben tijdens het driehoeksoverleg van 23 maart 2016 besloten tot aanscherping van het Damoclesbeleid in geval van het aantreffen van kwekerijen, drugslaboratoria of -handel in en vanuit bedrijfspanden en woningen.
Wat doen we?
· De cijfers van 2015, 2016 en eerste helft van 2017 zijn toe gevoegd (het hoge aantal is tot nu toe gelijk gebleven).
· In het bijgevoegde overzicht is ook opgenomen hoe vaak de Wet Bibob in de Peelgemeenten is toegepast en hoe vaak daarvoor ook het Landelijk Bureau Bibob is ingeschakeld
Wat gaan we nog doen?
· We voeren een evaluatie uit van het Damoclesbeleid, ook in relatie tot de standaard die hiervoor inmiddels in Oost-Brabant is ontwikkeld. Er is bovendien een wetswijziging in voorbereiding die aanpassing van het beleid noodzakelijk zal maken. De toepasselijkheid van de bevoegdheid wordt namelijk uitgebreid van situaties waarin drugs aanwezig zijn, naar het aanwezig hebben van apparatuur of chemicaliën die voor de bereiding van drugs worden gebruikt.
4 De Belastingdienst verstaat onder “faciliteerders” degenen die in relatie tot de Belastingdienst bewust faciliteren. In RIEC-verband wordt hiermee ook onbewust faciliteren bedoeld, o.a. door overheden zelf.
12
· In opdracht van de 6 burgemeesters wordt gezamenlijk doorgewerkt aan meer eenheid in het Bibob-beleid in hun gemeenten. Ook wordt in opdracht van de gemeentesecretarissen de wenselijkheid van verdergaande ambtelijke
samenwerking onderzocht. Het eerste resultaat is dat een gezamenlijke
beleidsregel voor een Bibob-toets bij omgevingsvergunningen aan de colleges van B&W ter besluitvorming wordt voorgelegd.
Programmalijn 3: Het weerbaar en bewust maken van de eigen organisaties
Inventarisatie kwetsbare gemeentelijke processen
Wat doen we?
· De aanpak van mensenhandel5 heeft in de eerste helft van 2017 een impuls gekregen met de komst van een ketenregisseur op dit thema bij het Regiobureau Integrale Veiligheid. Haar opdracht is om, naast de integrale aanpak van
casuïstiek in het SIOM (Signalering en Interventie Overleg Mensenhandel), de aanpak ervan binnen de gemeenten in Oost-Brabant te versterken. Awareness-bevordering en de koppeling van zorg, welzijn en veiligheid zijn speerpunten.
Wat gaan we nog doen?
· Regie op aanpak ligt bij genoemde ketenregisseur. Awareness-bevordering en de koppeling van zorg, welzijn en veiligheid zijn speerpunten.
Versterken kwetsbare gemeentelijke processen
Wat doen we?
· Werkende weg zijn in 2016 de volgende kwetsbare gemeentelijke processen in zicht gekomen en in 2107 opgepakt:
- Toepassing van de wet Bibob
- Aanbevelingen uit het project arbeidsmigranten in de Peel
- Inrichting en ondersteuning van het driehoeksoverleg+, ook in relatie tot de bestuurlijke regiegroep, met het aannemen (per eind augustus 2017) van een programmaleider integrale veiligheid Peelland.
Wat gaan we nog doen?
· Eind 2017 zal de inrichting en de ondersteuning van het driehoeksoverleg en het driehoeksoverleg+ nog beter gestroomlijnd.
· Over opvolging van de aanbevelingen uit het project arbeidsmigranten volgt een plan van aanpak om het proces en de inhoud van de aanpak van mensenhandel in de Peelgemeenten te inventariseren, en zo nodig inhoudelijk en procesmatig te versterken.
Vergroten bewustwording zowel ambtelijk als bestuurlijk
Een weerbare gemeente is een gemeente die in de volle breedte van haar functioneren de ondermijnende criminaliteit geen kansen biedt. Dit vraagt -naast het bestrijden van ongewenste situaties die zijn ontstaan- ook om proactieve acties om te voorkomen dat deze (kunnen) ontstaan. Het onderwerp raakt vele portefeuilles, verschillende
beleidsterreinen kunnen een bijdrage leveren aan de aanpak. Afdeling- en organisatie-overstijgend samenwerken (bijvoorbeeld in het PIT of in een informatieknooppunt) bemoeilijkt dat criminelen de kans krijgen zich te vestigen in een gemeente en de
5 Het begrip “mensenhandel” houdt in: arbeidsuitbuiting, criminele uitbuiting, seksuele uitbuiting en gedwongen orgaanverwijdering.
13
bovenwereld te gebruiken voor hun activiteiten. Van gemeenteambtenaren vraagt dit om een sterker bewustzijn van de context van hun werkzaamheden en een mogelijkheid om met signalen iets te (kunnen en willen) doen.
Wat doen we?
· Op 5 april 2016 heeft er een bijeenkomst van de zes Peelcolleges over het Programma Aanpak Ondermijning plaatsgevonden onder voorzitterschap van de burgemeester van Helmond, mw. Blanksma-Van den Heuvel, waarin het
onderwerp en de inhoud van het programma zijn gedeeld. Inmiddels zijn de onderwerpen ondermijning en handhaving door het Peelland Interventieteam in alle gemeenteraden van de Peel besproken. Ook door de
gemeenteraadsverkiezingen in het voorjaar van 2018 is het onderwerp sterker op de publieke en politieke agenda gekomen.
· Integrale veiligheid, waaronder de aanpak van ondermijning, vormt in het
maandelijks overleg van de gemeentesecretarissen van de Peel vanaf medio 2016 een vast agendapunt. De gemeentesecretaris van Gemert-Bakel coördineert dit onderwerp
Wat gaan we nog doen?
· In september 2017 volgen 200 gemeenteambtenaren uit de Peel een awarenesstraining.
· Aan de gemeentesecretarissen zal een voorstel worden gedaan om –op basis van een evaluatie- deze training periodiek te herhalen voor nieuwkomers en voor verdieping/intervisie.
· Aan (de opzet van) het inwerkprogramma van nieuwe gemeenteraadsleden zal een bijdrage worden geleverd.
Programmalijn 4: Maatschappelijke weerbaarheid vergroten Stand van zaken: branche-afspraken met faciliterende branches
Wat gaan we nog doen?
· Hieraan wordt momenteel door de Taskforce B5 gewerkt.
Bewustwording bij ondernemers
Wat doen we?
· De sluitingen door de burgemeesters op grond van artikel 13b Opiumwet (zie hierboven onder 2c) hebben bij (vastgoed)ondernemers vragen opgeroepen. In 2016 vond een bijeenkomst plaats die werd georganiseerd door de Stichting Bedrijventerreinen Helmond waarin door de burgemeester van Helmond een toelichting werd gegeven op het beleid en op de eigen verantwoordelijkheid van de vastgoedeigenaren.
· In het voorjaar van 2017 vond, in samenwerking met Parkmanagement en ZLTO een eerste bijeenkomst over dit thema plaats voor (ex-)agrariërs en andere ondernemers in Deurne. De gemeente had voor hen tevens een informatiefolder gemaakt.
Wat gaan we nog doen?
· Voornemen is om in meer Peelgemeenten een dergelijke bijeenkomst te organiseren en ten behoeve daarvan de Deurnese folder Peellandbreed van toepassing te maken.
14
Communicatie en maatschappelijke normstelling t.a.v. ondermijnende criminaliteit
De berichtgeving in de nationale media geeft wind in de zeilen. Ook de aandacht voor de acties van het PIT-team worden consequent en positief opgepakt in de pers en goed ontvangen bij de bevolking. Het middel en de boodschap zijn dat de overheid in de Peel aanwezig is. Ze toont dat ze de norm handhaaft en zich bekommert om een veilige en rechtvaardige maatschappij. En burgers en bedrijven uitnodigt datzelfde te doen.
Wat doen we?
· Het PIT-team heeft in de eerste helft van 2017 12 acties uitgevoerd (6 x
Helmond, 4x Gemert-Bakel, 3x Laarbeek, 3x Deurne, 2x Someren en 2x Asten).
In totaal zijn 55 objecten bezocht (woningen, loodsen, bedrijven, horeca, chalets (recreatiepark) en een woonwagenlocatie). Ook heeft een grote actie in het buitengebied plaatsgevonden en een op een woonwagenlocatie.
· De meest voorkomende overtreding betrof adresfraude (31 keer). Ook strijdig gebruik, milieuovertredingen, fraude met meters (gas/elektriciteit), sociale zekerheidsfraude en overbewoning waren vaak aan de orde.
Wat gaan we nog doen?
· In de evaluatie van het PIT zal een gedeelte worden gewijd aan de verdere communicatiestrategie.
Meldingsbereidheid vergroten
Wat gaan we nog doen?
· Dit is aan de orde als de gemeentelijke organisaties hierop beter zijn ingericht.
Verbreden strategie maatschappelijke weerbaarheid naar doelgroepen burgers, MKB, overige niet-faciliterende branches, scholen, etc.
Wat gaan we nog doen?
· Hieraan wordt momenteel door de Taskforce B5 gewerkt.
Programmalijn 5: Een georganiseerde overheid - Samenwerken op districts- en regionaal niveau
Wat doen we?
· De coördinerend gemeentesecretaris is lid van de Integrale Stuurploeg Oost-Brabant en koppelt terug in driehoeksoverleg+.
· Peelland is aanspreekpunt voor het fenomeen arbeidsmigranten in Oost-Brabant.
· Peelland Interventie Team heeft voorbeeldfunctie in Brabant en daarbuiten.
· Deelname door teamleider PIT als adviseur aan een bovenregionale casus.
· Bijdrage door programmaleider Peelland aan ontwikkelen van regionale awareness-training.
· Deelname aan projectleiders overleg op niveau Oost-Brabant door programmaleider Peelland.
· Deelname aan het SIOM door programmaleider Peelland namens alle basisteams.
Wat gaan we nog doen
· Huidige lijn wordt gecontinueerd.
Herhaling ondermijningsbeeld
Wat gaan we nog doen
· In 2018 is een doorontwikkeling van het ondermijningsbeeld gepland met ondersteuning van het RIEC, dat hiervoor momenteel een nieuwe methodiek ontwikkelt.
15 Relevante cijfers
13b sluitingen Bibob toegepast Landelijk Bureau Bibob 2015 2016 2017
Q1
2017 Q2
2015 2016 2017 Q1
2017 Q2
2015 2016 2017 Q1
2017 Q2
Oost-Brabant
115 207 58 56 670 636 107 159 41 57 9 7
Peelland 13 36 12 6 118 72 32 39 8 9 3 0
Asten 0 4 6 0 6 5 4 4 0 0 0 0
Deurne 0 6 0 0 24 6 6 0 2 1 1 0
Gemert-Bakel
1 2 0 0 7 4 1 0 0 0 0 0
Helmond 1 15 3 3 61 36 9 30 4 3 0 0
Laarbeek 5 1 3 2 13 13 11 4 1 2 2 0
Someren 6 8 0 1 7 8 1 1 1 3 0 0
16
Verkeersveiligheid
We willen dat iedereen op een veilige wijze deel kan nemen aan het verkeer. Verkeers-veiligheid raakt nagenoeg iedereen dagelijks. Hoewel niet ieder verkeersongeval te voor-komen is, moeten er maximale inspanningen geleverd worden om verkeersgewonden en doden te voorkomen. De impact van zwaardere verkeersongevallen is groot, zowel op de slachtoffers als op de omgeving. Daarnaast wordt er verkeers-overlast ervaren in
woonwijken en ervaart een deel van de inwoners (een gevoel van) verkeersonveiligheid.
Wat doen we?
· In de planfase van (her)inrichting van de openbare ruimte wordt ook het verkeersveiligheidsaspect meegenomen (dit is lokaal geborgd).
· Er worden adequaat en consequent infrastructurele maatregelen genomen daar waar de verkeersveiligheid in het geding is (dit is lokaal geborgd).
· Er wordt voorlichting op scholen (o.a. middels het ‘Verkeersveiligheidslabel’) en aan ouderen verzorgd (waar mogelijk met/door organisaties zoals het VVN). Veel voorlichtingscampagnes worden op landelijk niveau geïnitieerd.
· Er worden controles en andere maatregelen ingezet op die locaties waar dit het meest noodzakelijk is.
· Er wordt samengewerkt tussen diverse organisaties, professionals en burgers, om de verkeersveiligheid in Peelland te verbeteren. Te denken valt aan educatie, kennisdeling, communicatie en begeleiding van inwonersinitiatieven et cetera.
· Verkeersveiligheid rond scholen wordt verbeterd. Binnen de Peelgemeenten zijn in de afgelopen jaren diverse maatregelen getroffen teneinde de verkeersveiligheid bij scholen (verder) te verbeteren. Het gaat daarbij onder meer om het creëren van uniforme schoolzones, het behalen van BVL-labels (Brabants
Verkeersveiligheid Label) en het treffen van verkeersmaatregelen op school-thuisroutes.
· In de jaarlijkse verkeersanalyse worden locaties benoemd waar de kans op het ontstaan van een ernstig verkeersongeval reëel is. Dit gebeurt op grond van een aantal indicatoren. Per situatie dient er maatwerk geleverd te worden waarbij het kan gaan om controles/handhaving, infrastructurele maatregelen, voorlichting enzovoort.
Wat gaan we nog doen?
· Bovenstaande acties gaan gerichter ingezet worden op basis van nieuwe meetinstrumenten.6
· Intensivering dan wel gerichtere inzet van de handhaving op naleving van regelgeving en het corrigeren op gedrag (o.a. door politie, SSH, vrijwillige stadswachten). Bedoeling is deze handhaving zo gericht als mogelijk (informatie gestuurd) in te zetten op basis van harde (objectieve) en zachte informatie.
6 Onder andere: Bliq-rapportage, data Verkeershandhavingsteam, basisteamdata, data (social) media en klachten en verzoeken, Landelijke Basisregistratie Ziekenhuiszorg en data roodlicht negatie.
17 Relevante cijfers
Objectieve politiecijfers en subjectieve inwonersinformatie uit de veiligheidsmonitor:
Rijden onder invloed, per 1.000
inwoners* 0,8 0,8 0,6 0,7 0,7 0,8 0,7 0,8
2014 2015 2016 2017 2014 2015 2016 2017 Te hard rijden komt voor in de buurt
(%)** 69 72 72 - 71 74 75 -
Ervaart veel overlast van hardrijders (%)
** 18 21 19 - 23 23 22 -
Agressief rijgedrag komt voor in de buurt
(%)** 24 28 26 - 30 31 30 -
Ervaart veel overlast van agressief
rijgedrag in %** 3 6 5 - 4 7 5 -
Parkeerproblemen komen voor in de
buurt (%)** 44 49 43 - 56 56 54 -
Rijden onder invloed, per 1.000
inwoners* 0,9 0,8 0,7 0,8 1,0 0,8 0,8 0,7
2014 2015 2016 2017 2014 2015 2016 2017 Te hard rijden komt voor in de buurt
(%)** 71 71 72 - 71 71 71 -
Ervaart veel overlast van hardrijders (%)
** 20 20 20 - 21 21 21 -
Agressief rijgedrag komt voor in de buurt
(%)** 27 26 27 - 30 29 29 -
Ervaart veel overlast van agressief
rijgedrag in %** 5 5 5 - 6 6 6 -
Parkeerproblemen komen voor in de
buurt (%)** 56 58 56 - 49 49 48 -
Ervaart veel parkeeroverlast in %** 15 15 14 - 16 16 16 -
Ervaart veel verkeersoverlast in %** 29 29 29 - 31 30 31 -
* Bron: politie Oost Brabant
** Bron: Veiligheidsmonitors 2014, 2015 en 2016 (cijfers over 2017 zijn nog niet beschikbaar).
18