4 Projecten in binnen- en buitenland
De Algemene Rekenkamer wil een bijdrage leveren aan goed openbaar bestuur. Dat doen we onder andere door kennis uit te wisselen en samen te werken met relevante partijen (zoals collega-rekenkamers, overheden en over-heidsorganisaties) in binnen- en buitenland. In eigen land hebben we contact met lokale en provinciale rekenkamers. En via onze lidmaatschappen van verenigingen van rekenkamers nemen we deel aan bijeenkomsten en werk-groepen over bepaalde thema’s.
Ook binnen het Koninkrijk der Nederlanden lopen er samenwerkings- en ondersteuningsprojecten. De samenwerking met de rekenkamers van de Nederlandse Antillen en van Aruba is in 2000 vastgelegd in een protocol.
Eens in de twee jaar komen de colleges van deze drie rekenkamers bijeen om de resultaten van de samenwerking te evalueren en te besluiten over nieuwe projecten.
Verder zijn we binnen de Europese Unie actief. We willen een bijdrage leveren aan het verbeteren van het EU-brede financieel management en in dat kader onderhouden wij contacten met onze zusterinstellingen binnen de EU-lid-staten en met de Europese Rekenkamer. Daarnaast ondersteunen wij de rekenkamers van tot de EU toetredende en recent toegetreden staten.
We onderhouden ook internationale contacten over de grenzen van de EU heen. Met zusterinstellingen bijvoorbeeld, voor het uitwisselen van actuele kennis over rekenkameronderzoek en voor ontwikkelingen op controle-gebied. We participeren bovendien actief in een aantal internationale projec-ten en samenwerkingsverbanden, met name in die landen waarop het beleid van de minister voor Ontwikkelingssamenwerking zich richt.
Hoofdstuk 4 Projecten in binnen- en buitenland
Lokale rekenkamers
Lokale rekenkamers worden steeds belangrijker. Sinds 2006 is elke gemeente en provincie in Nederland verplicht een rekenkamer of rekenkamerfunctie te hebben.
De Algemene Rekenkamer heeft met advisering, uitwisseling van kennis en workshops actief bijgedragen aan de instelling van lokale rekenkamers. Nog steeds zijn er goede onderlinge contacten. Veel (oud-)medewerkers van de Algemene Rekenkamer zijn betrokken bij het rekenkamerwerk in hun gemeente of provincie.
Door toenemende decentralisering van beleid spelen lokale rekenkamers een steeds grotere rol in onderzoek naar doeltreffendheid en doelmatigheid van dat beleid. Die onderzoeksgegevens zijn uiteraard ook voor de Algemene Rekenkamer interessant.
Zo kunnen we rijksbeleid vergelijken met lokaal uitvoeringsbeleid.
We ondersteunen al jaren de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies (NVRR). Ons collegelid Gerrit de Jong is bestuurslid van de NVRR. In 2007 voerde de Algemene Rekenkamer wederom het secretariaat van de Goudvinkprijs, de jaarlijkse prijs voor het beste rekenkamerrapport van dat jaar.
Het belang en de status van deze prijs groeien en mede daardoor winnen rekenkamer-rapporten aan helderheid en overzichtelijkheid.
Wereldwijde activiteiten
Op onderstaande wereldkaart is te zien waar de Algemene Rekenkamer wereldwijd actief is. Een aantal activiteiten zoals lidmaatschappen van internationale organisaties, komt direct voor rekening van de Algemene Rekenkamer. We ondersteunen zusterin-stellingen en verrichten – op verzoek – buitenlandse activiteiten. Deze ondersteunings-activiteiten worden bekostigd door de Ministeries van Buitenlandse Zaken en
Economische Zaken of door internationale organisaties zoals de Wereldbank en de OESO. Het capaciteitsbeslag van deze activiteiten op onze organisatie is ongeveer 5%.
a
Hoofdstuk 4 Projecten in binnen- en buitenland
P
0
Tabel 4.1 Niet extern gefinancierde buitenlandactiviteiten 2007
Kosten in dagen*
gepland gerealiseerd
Lidmaatschappen 1 11
Bezoeken en informatieverzoeken 1 11
Harmonisation of Overseas Audit Practice (HOAP) 0 1
Tsunami-project: bevordering transparantie bij rampen 0 1
Environmental auditing 100
Eurosai-IT 10 100
Congres Eurosai 00 Polen (voorbereiding) 0 1
Congres Intosai 00 Mexico
Samenwerking met andere Rekenkamers op EU-gebied 10 1
Professionalisering (leren van ervaringen en kennis opgedaan in het buitenland)
Ontwikkelingssamenwerking/externe controleurschappen
Ondersteuning en beheer
Totaal 11 1
* Het aantal dagen dat in 00 aan de desbetreffende projecten is besteed.
Tabel 4.2 Ondersteuning zusterorganisaties in 2007
Kosten in dagen* Ontvangsten***in € gepland gerealiseerd
Nederlandse Antillen en Aruba 1 1 ****
Macedonië 0 00.0
Afrosai-E (IDI) 0 1 .0
Afrosai-E (IDI) 0 10.000
Rwanda 10 11 1.
Rwanda 1 0
Indonesië 1 11 1.
Kroatië 1
Roemenië .
Albanië 1 .
Tunesië .0
Tunesië 1 0 .
Hongarije 0
Ad hoc interventies 0 0
Totaal 10 1.1.
* Het aantal dagen dat in 00 aan de desbetreffende projecten is besteed.
** Personeelskosten tegen DAR-tarief en de reis- en verblijfkosten in 00.
*** Ontvangsten voor personeelskosten en reis- en verblijfkosten in 00.
**** Hiervoor stond een budget van € 10.000 ter beschikking op de uitgavenbegroting.
Hoofdstuk 4 Projecten in binnen- en buitenland
1
Tabel 4.3 Audits bij internationale organisaties
Kosten in dagen* Ontvangsten***in € gepland gerealiseerd
WEU 1.1
OPCW 1.0
Totaal 00 0 .
* Het aantal dagen dat in 00 aan de desbetreffende projecten is besteed.
** Personeelskosten en reis- en verblijfkosten.
*** Ontvangen in 00 voor personeelskosten en reis- en verblijfkosten.
Onze internationale activiteiten
Wettelijke taken en institutionele verplichtingen
We werken nauw samen met de andere twee rekenkamers binnen het Koninkrijk der Nederlanden: de Algemene Rekenkamer Aruba en de Algemene Rekenkamer Nederlandse Antillen. In 2007 was de discussie over de staatkundige vernieuwing van de Antillen een belangrijk thema. De herziening van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden wordt steeds concreter. Wij hebben als Algemene Rekenkamer het belang van een goede rekenkamerfunctie binnen alle onderdelen van het Koninkrijk benadrukt. Ook in de toekomst moet de onafhankelijke controle op de rechtmatig-heid, doeltreffendheid en doelmatigheid van beleid door een rekenkamer gegarandeerd blijven.
Verder werken we binnen de EU actief samen met zusterinstellingen. Dat gebeurt onder meer in het contactcomité van de presidenten van nationale EU-rekenkamers en van de Europese Rekenkamer. Dit comité komt jaarlijks bijeen. Belangrijk punt van bespreking is de afstemming van mogelijkheden om bij te dragen aan betere controle en verant-woording van (besteding van) EU-gelden.
Bij grensoverschrijdende beleidsthema’s doet de Algemene Rekenkamer regelmatig gezamenlijk onderzoek met andere nationale rekenkamers. Zo zijn we samen met de Belgische rekenkamer bezig met een onderzoek naar kwaliteitsbewaking in het hoger onderwijsbeleid. Bij ons onderzoek naar duurzame visserij maken we gebruik van eerder of parallel verricht onderzoek door enkele noordelijke lidstaten. Van beide onder-zoeken staat het rapport op stapel voor 2008.
Sommige beleidsthema’s spelen wereldwijd. Een voorbeeld daarvan is de ‘Taskforce on accountability and audit of disaster-related aid’. Deze taskforce is in 2005 ingesteld door de internationale organisatie van rekenkamers, Intosai. Concrete aanleiding was de tsunami in Zuidoost-Azië van december 2004 en het vele geld dat wereldwijd was in-gezameld voor de wederopbouw van de getroffen gebieden. Het is uiteraard van belang dat geld voor hulpverlening bij rampen effectief en eerlijk besteed wordt. De taskforce wil de transparantie en verantwoording daarover verbeteren. In 2007 was de Algemene Rekenkamer voorzitter van de taskforce. Per 1 januari 2008 hebben we het voorzitter-schap overgedragen aan de Europese Rekenkamer. De Algemene Rekenkamer blijft vicevoorzitter.
Lerende organisatie
Wij willen een lerende organisatie zijn. Daarmee bedoelen we dat we zowel anderen willen helpen als zelf willen leren van anderen. Intern besteden we regelmatig aandacht aan internationale activiteiten, bijvoorbeeld op ons intranet of tijdens studiemiddagen.
Extern richten we ons vooral op zusterinstellingen, dus andere nationale rekenkamers.
Dankzij ons lidmaatschap van bijvoorbeeld de Europese organisatie en de
wereld-Hoofdstuk 4 Projecten in binnen- en buitenland
organisatie van rekenkamers (respectievelijk Eurosai en Intosai) ontmoeten we onze buitenlandse collega’s regelmatig en kunnen we informatie en expertise uitwisselen.
Een uitgelezen gelegenheid voor uitwisseling was het driejaarlijkse wereldcongres van rekenkamers, in november 2007 in Mexico werd gehouden. Dit congres werd bezocht door afgevaardigden van ruim 150 nationale rekenkamers. Belangrijke thema’s waren staatsschulden en indicatoren voor de doeltreffendheid van nationaal beleid.
Tijdens het congres heeft de Algemene Rekenkamer haar instrument ‘self assess-ment integrity’ (SAINT) gepresenteerd, bedoeld voor het doorlichten van de integri-teit van overheidsorganisaties. Dit instrument hebben we samen met het Ministerie van BZK en het Bureau Integriteit van de gemeente Amsterdam ontwikkeld (zie ook www.integriteitoverheid.nl). Er bleek bij onze zusterorganisaties veel belangstelling voor dit instrument te zijn. Tot eind 2010 zullen we wereldwijd vijf pilots opzetten rondom SAINT. Op onze beurt namen we van het congres een raamwerk mee van inter-nationale standaarden voor rekenkameronderzoek en voor goed openbaar bestuur, ontwikkeld door een daartoe ingesteld internationaal comité. Verder hebben we ons netwerk kunnen uitbreiden en nieuwe contacten gelegd met onder meer de reken-kamers van Bulgarije en Pakistan en we hebben de contacten met de rekenkamer van Jemen vernieuwd. Ten slotte zijn we op het congres geïnformeerd over mogelijkheden van samenwerking tussen rekenkamers en de civil society (zie daarvoor het interview aan het eind van dit hoofdstuk) en de toegevoegde waarde die een dergelijke samen-werking kan hebben voor rekenkameronderzoek.
Capacity building
In toenemende mate onderkent de internationale gemeenschap de rol van rekenkamers bij het verkrijgen en behouden van goed openbaar bestuur. We zien het als onze taak om zusterinstellingen en relevante internationale organisaties te helpen hun verant-woordelijkheden waar te maken. Dit doen wij onder meer in de vorm van ‘capacity building’. We leggen daarbij de nadruk op de nieuwe lidstaten en aspirant-lidstaten van de EU, landen in de Balkan, landen waarmee Nederland een langdurige ontwikkelings-relatie onderhoudt en ‘nieuwe buren’ van de EU, zoals Tunesië.
In 2007 liepen diverse ondersteuningsprojecten met nationale rekenkamers. Bij deze projecten adviseren en ondersteunen we nationale rekenkamers bij de volgende stap in hun ontwikkeling. Het zijn doorgaans veelomvattende projecten waarin de acti-viteiten variëren van kennisoverdracht over onderzoeksmethoden en -technieken en over strategievorming, tot en met het helpen bij de versterking van een onafhankelijke positie en bij beleid over humanresourcesmanagement.
In Hongarije zijn we samen met onze Hongaarse zusterinstelling in 2007 begonnen met een project ter verdere verbetering van beleid en maatregelen op het terrein van fraude- en corruptiebestrijding.
We hebben verder het project met Engelssprekend Afrika, waartoe 23 rekenkamers behoren, voor een periode van drie jaar verlengd. Hetzelfde geldt voor het al langer lopende samenwerkingsproject met de rekenkamer van Rwanda. In Tunesië zijn we met de nationale rekenkamer aldaar in 2007 een nieuw project voor drie jaar gestart.
Het is ons eerste ondersteuningsproject in een Arabisch land op het Afrikaanse conti-nent. Verder heeft onze ondersteuning van de Indonesische rekenkamer vorig jaar een vervolg gekregen. Een van onze medewerkers is voor zes maanden gedetacheerd bij de Indonesische rekenkamer, om die te adviseren bij de invoering van een nieuwe wet op de rekenkamer die in 2006 is aangenomen.
Hoofdstuk 4 Projecten in binnen- en buitenland
Ten slotte treedt de Algemene Rekenkamer ook regelmatig op als extern controleur bij internationale organisaties. Zo hebben we in 2007 een driejarig controleurschap van de West Europese Unie (WEU) afgerond.
Internationale projecten in 2008
Hieronder treft u een overzicht aan van de internationale projecten van de Algemene Rekenkamer in 2008. Op de pagina’s 24 en 34 vindt u meer overzichten met geplande (onderzoeks)projecten. In het Werkprogramma 2008 op www.rekenkamer.nl kunt u een actuele en inhoudelijke toelichting vinden per project.
Project Thema’s Looptijd projecten
Wettelijke taken en institutionele verplichtingen Lerende organisatie Capacity building
2008 Indonesië
Hongarije Albanië Macedonië Rwanda Afrosai-E Tunesië
Organisation for Prohibition of Chemical Weapons (OPCW)
Voorzitterschap Eurosai IT-werkgroep
Vice-voorzitterschap Intosai-werkgroep Audit of Disaster-related Aid
Congres Eurosai 00 Polen
Onderzoeken in internationaal verband Kustwacht (met Antillen en Aruba)
Kwaliteitsbewaking hoger onderwijs (met België) Intracommunautaire btw-fraude
(met België en Duitsland)
-Parallelle audit naar EU-structuurfondsen
-Hoofdstuk 4 Projecten in binnen- en buitenland
Interview
Het is een geweldige uitdaging voor de rekenkamers, volgens Moser. ‘Verantwoording over internationale hulpcampagnes eindigt vaak in vage rapportages. De hulp gaat via allerlei intermediaire organisaties. Er ontstaat een keten van nationale charitatieve instel-lingen, koepelorganisaties, organisaties in ontvangende landen die eindigt bij een lokale instelling die het bedrag ten slotte aan een bepaald doel besteedt. Het wordt nog com-plexer wanneer landen hun hulpfondsen bij elkaar leggen voor gemeenschappelijke pro-jecten, waardoor de aanwending van het geld uit afzonderlijke landen niet meer gevolgd kan worden. De formele en feitelijke gang van zaken in de donorlanden en de ontvangende landen loopt steeds verder uiteen en de bestedingen zijn steeds minder goed te volgen.
Bovendien, we moeten goed voor ogen houden dat nationale rekenkamers geen bevoegd-heden kunnen uitoefenen in andere landen, want hun werk is gerelateerd aan de overheid waarvan ze deel uitmaken. Om met dit soort situaties ervaring op te doen en het vertrou-wen van donoren te vergroten, hebben we een projectgroep ingesteld onder voorzitter-schap van mevrouw Stuiveling. De groep heeft verkend welke mogelijkheden er zijn voor samenwerking met maatschappelijke organisaties en universiteiten. Zij heeft geëxperi-menteerd met het controleren van de besteding van hulpgelden door satellietbeelden te vergelijken van vlak na de ramp met beelden van na de hulpoperatie.’
Moser vervolgt: ‘We hebben heel veel van dit project geleerd, vooral vanwege die breed opgezette samenwerking tussen maatschappelijke organisaties en nationale rekenkamers.
Er is al veel vooruitgang te boeken als je informatie uitwisselt. Dat moet dus gebeuren.
Nationale rekenkamers van donorlanden moeten hun bevindingen snel openbaar maken in toegankelijke rapporten die op ruime schaal worden verspreid.