O PEN EN GESLOTEN GEBIEDEN VOOR MECHANISCHE KOKKELVISSERIJ IN DE O OSTERSCHELDE

Naast de instelling van een voedselreservering voor de gehele Oosterschelde (Hoofdstuk 1), waarbij de

van deze sluiting was om een aantal onverstoorde gebieden in de Oosterschelde te creeëren, waar lokaal herstel van een aantal biotopen op zou kunnen treden. In paragraaf 5.1 wordt getoond dat in 1992 niet in de Noordtak gevist werd en dat juist dit gebied vanaf 1993 werd gesloten voor de kokkelvisserij. Dit roept de vraag op in hoeverre de gesloten gebieden in termen van kokkelhabitat en het verloop van het kokkelbe- stand vergelijkbaar zijn geweest met de gebieden die open zijn gebleven voor mechanische kokkelvisserij. Met de nu beschikbare gegevens over het verloop van de kokkelbiomassa’s per gesloten gebied, de Kokkel- habitatkaarten en de individuele kokkelgewichten per deelgebied, kan de sluiting van gebieden in 1993 verder geëvalueerd worden.

Het niet bevissen van de Noordtak in 1992 is ten dele begrijpelijk omdat uit de Kokkelhabitatkaarten naar voren is gekomen dat er na de voltooiing van de Deltawerken een verschuiving heeft plaatsgevonden van het optimale kokkelhabitat uit de Noordtak en de Kom naar het Middengebied (Hoofdstuk 3). De Noordtak vertoont begin jaren ‘90 een structureel lager kokkelbestand in vergelijking met de overige deelgebie- den, waarbij vooral de hoge uitschieters uitblijven (Figuur 5.22). Ondanks dat de Noordtak qua totale oppervlakte het kleinste deelgebied van de Ooster- schelde is, is het areaal bevisbaar intergetijdengebied niet veel kleiner dan bijvoorbeeld de Roggenplaat. Met de sluiting van de Noordtak is dus het deelgebied met het minder geschikte kokkelhabitat en het structureel laagste kokkelbestand gesloten voor visserij, terwijl in de gebieden met een optimaal kokkelhabitat en hogere kokkelbestanden door mocht worden gevist.

Er wordt geen significant verschil gevonden tussen het totaalbestand en de individuele kokkelgewichten in open en gesloten gebied in de Oosterschelde. In Hoofdstuk 7 van dit rapport worden de individuele kokkelgewichten en het kokkelbestand per deelgebied per jaar gepresenteerd. Hieruit komt naar voren dat de Noordtak naast het laagste totaalbestand ook de laagste individuele kokkelgewichten heeft. Op het niveau van

Rijksinstituut voor Kust en Zee/RIKZ

Figuur 5.22 Verloop van het kokkelbestand in september per deelgebied met het beviste deel (septembergetallen zijn berekend met de tussenstand methode, EVA II deelproject H2).

Vanaf 1993 gesloten voor kokkelvisserij

Figuur 5.23 Verloop van de gemiddelde kokkelbiomassa’s (g/m2_{versgewicht) op de gehele Roggenplaat en in het voor}

kokkelvisserij gesloten gebied per jaar.

Onbevist deel Roggenplaat Totaal Roggenplaat 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Gemiddelde biomassa (g/m )

Biomassa verloop gehele Roggenplaat en onbevist gebied

Het gebied dat op de Westelijke Roggenplaat sinds 1993 gesloten is voor visserij lijkt in tegenstelling tot de Noordtak, op basis van de Habitatkaart 1994 minstens voor een deel uit optimaal kokkelhabitat te bestaan. Als echter de kokkelmassa per m2_{voor het gesloten deel van}

de Roggenplaat per jaar uit het bestand berekend wordt, en uitgezet wordt tegen de gemiddelde biomassa per m2

voor de gehele Roggenplaat (open+gesloten gebied) dan ontstaat een ander beeld (Figuur 5.23).

Figuur 5.23 laat zien dat het gesloten gebied op de Roggenplaat (op 2002 na) gedurende de jaren ‘90 aan- zienlijk lagere kokkelbiomassa’s bevatte dan gemiddeld over de gehele Roggenplaat. Mogelijk hangt dit verschil samen met de ligging van de westpunt van de Roggen- plaat vlak bij de Stormvloedkering. De hoge sediment- dynamiek ten gevolge van de hoge stroomsnelheden, turbulentie en golfslag maakt het kokkellarven onmoge- lijk zich te vestigen. In de stroomsnelheidsberekeningen die gebruikt zijn voor het modelleren van het kokkelha- bitat in 1994, 2001 en 2010 is een lokale verhoging van de stroomsnelheden door de Stormvloedkering niet meegenomen. Hoewel het gesloten gebied op de Roggenplaat in termen van kokkelhabitat geschikt lijkt te zijn, heeft dit gebied gedurende de jaren ‘90 een structureel lager kokkelbestand bevat dan gemiddeld over de rest van de Roggenplaat. Dit laat zien dat de Kokkelhabitatkaart niet altijd een weergave van de werkelijke situatie is, de kokkelbiomassa op de west- punt van de Roggenplaat wordt door een of meerdere factor(en) bepaald die niet in de Habitatkaart gemo- delleerd is/zijn.

5.5 CONCLUSIES

•

Mechanische kokkelvisserij richt zich in de

Oosterschelde op optimaal kokkelhabitat, hetgeen de voorspellingen die met het kokkelhabitatmodel gemaakt zijn bevestigd. De ruimtelijke verdeling van visserij-intensiteit op de Roggenplaat en de Vondelingsplaat in 1994 kan met de begrenzing van open/gesloten gebied, de Kokkelhabitatkaart 1994 en

•

Op de Roggenplaat heeft visserij-intensiteit in een jaar een significante verklarende rol voor de biomassa- verandering per m2_{tussen het jaar voor en een jaar na}

visserij. Broedval, scholeksteraantallen en de minimum watertemperatuur spelen op de Roggenplaat geen signi- ficant aantoonbare rol. Op de Vondelingsplaat is de minimum watertemperatuur de factor die de biomas- saverandering van jaar tot jaar verklaard. Dit wordt mogelijk veroorzaakt doordat de watertemperatuur als een tracer werkt voor een gecombineerd effect van een aantal invloedsfactoren die niet in de analyse zijn mee- genomen.

•

Op het schaalniveau van de Roggenplaat kon een sig- nificant effect van mechanische kokkelvisserij op de biomassaverandering worden vastgesteld. In hoeverre dit voor de gehele Oosterschelde het geval is, is in deze studie niet vastgesteld. Mogelijk is schaalniveau van belang bij dit type analyses.

•

Er wordt in de Oosterschelde het intensiefst gevist bij een droogvalduur van 30 tot 60% van de totale tijd, dit zijn de hoger gelegen delen van platen en slikken. In het najaar van 1994 heeft de intensieve bevissing de hoogste kokkelbiomassa’s bij een droogvalduur van 30-60% verlaagd, en werden in de post-visserij situatie overwegend nog kokkels bij een lagere droogvalduur aangetroffen. Mechanische kokkelvisserij heeft hier- door hoogstwaarschijnlijk de afwijkende Kokkel- verdelingskaart 1994 veroorzaakt, strenge winters en het uitblijven van een goede kokkelbroedval kunnen als mogelijke verklaringen worden uitgesloten. Doordat de opgeviste hoeveelheid kokkels in verhou- ding tot het totaalbestand in 1994 groot was, en schol- eksters na bevissing minder tijd hebben om de laagge- legen kokkels te oogsten, zal de intensieve bevissing van 1994 waarschijnlijk een duidelijk effect op de scholeksterpopulatie hebben gehad (zie ook ‘Scholexsters en hun voedsel in de Oosterschelde’, Rappoldt et al., 2003).

•

De in het kader van de Structuurnota Kust- en Zeevisserij ingestelde gesloten gebieden voor kokkel-

Rijksinstituut voor Kust en Zee/RIKZ

5.6 DISCUSSIE

Het sluiten van steeds wisselende deelgebieden in de periode 1990 -1996 heeft ertoe geleid dat er geen gebie- den zijn die vanaf het begin van de visserijactiviteiten onberoerd zijn gelaten. Hierdoor ontbreekt een referen- tiegebied waarmee een vergelijking tussen bevist en onbevist gebied gemaakt zou kunnen worden. Uitzondering is de Noordtak, maar dit gebied is in de jaren negentig gekenmerkt door relatief lage kokkelbio- massa en een minder geschikt habitat.

Het herstel van het kokkelbestand in het Mondings- gebied in de vier jaar dat er niet op kokkels gevist mocht worden (1997-2000) was het beste van de gehele Oosterschelde. Dit hangt waarschijnlijk samen met het zeer geschikte kokkelhabitat op de Roggenplaat. Hieruit kan echter nog niet geconcludeerd worden dat visserij geen lange termijn effect heeft op het kokkelbestand in gebieden met een optimaal kokkelhabitat, aangezien niet aangetoond is dat de leeftijdsopbouw van de kok- kelpopulatie ook weer vergelijkbaar is met de situatie voor bevissing.

Doordat alleen naar de kokkel is gekeken kan voor de Oosterschelde uiteraard ook geen uitspraak gedaan worden over de impact van mechanische kokkelvisserij op andere bodemdiersoorten. Er is geen onderzoek ver- richt naar de eventuele versterkende effecten van bodemberoerende visserij op snelheid waarmee de pla- ten en slikken van de Oosterschelde eroderen, of de mate waarin ontslibbing van het intergetijdengebied versneld wordt. Hiervoor wordt verwezen naar het EVA II rapport ‘Bodemgesteldheid en mechanische kokkel- visserij in de Waddenzee’, (Zwarts et al., 2003). De relaties die gevonden zijn tussen visserij-intensiteit en het biomasssaverloop op de Roggenplaat en de mini- mum watertemperatuur en het biomassa

verloop op de Vondelingsplaat duiden tenslotte niet per definitie op causaliteit. Gezien de geringe rol die habi- tatverslechtering en ruimteconcurrentie met Japanse oesters op de Roggenplaat spelen, lijkt het gevonden verband tussen visserij-intensiteit en het biomassaver- loop voor de Roggenplaat het meest aannemelijk.

Rijksinstituut voor Kust en Zee/RIKZ

veranderingen op in de waterkwaliteit van de Oosterschelde (Smaal & Boeije, 1991; Wetsteyn & Bakker, 1991; Wetsteyn & Kromkamp, 1994).

Prognoses van effecten

Na de bouw van de Oosterscheldewerken verscheen de nota ‘Te verwachten ontwikkelingen in het Ooster- scheldebekken na 1987’ (Anonymous, 1986), waarin een prognose voor de ontwikkelingen van een aantal abiotische variabelen en het fytoplankton gegeven wordt. Verwacht werd dat de verminderde nutriënten- belasting zou leiden tot een afname van opgelost anor- ganisch stikstof (DIN) met 55%, van fosfaat (PO4) met

80% en van silicaat (Si) met 65%. Door de lagere nut- riëntenconcentraties zou er kans op nutriëntenlimitatie (met name stikstof, silicaat) van het fytoplankton bestaan. De lagere troebelheid zou echter ook een beter lichtklimaat voor het fytoplankton tot gevolg hebben. Er werd daarom geen verandering verwacht in de jaar- gemiddelde primaire productie maar mogelijk wel een verschuiving in het seizoen.

In document Veranderende draagkracht van de Oosterschelde voor kokkels (pagina 68-73)