In dit hoofdstuk komt een eventuele nieuwe inrichting van de accountancypraktijk aan bod met een wettelijke aansprakelijkheidsbeperking van accountantskantoren. Er zijn verschillende ma-nieren waarop de aansprakelijkheid van accountantskantoren beperkt kan worden, bijvoorbeeld door het betalen van een schadevergoeding naar rato van zijn verantwoordelijkheid of door het betalen van een schadevergoeding met een vaste bovengrens (www.elzevierfiscaal.nl). Het ver-schil tussen de verver-schillende manieren ligt niet zozeer in de wijze waarop de beperking is vorm-gegeven, maar meer in het niveau van de aansprakelijkheid (NIVRA, 2007 (3)).
In de volgende paragrafen worden de verschillende manieren om aansprakelijkheidsbeperking vorm te geven aangereikt door London Economics (2006) besproken. In de hierop volgende hoofdstukken worden de verschillende methoden, rekening houdend met in- en externe relevante factoren, geëvalueerd, om de meest geschikte inrichting van een accountancypraktijk vanuit het oogpunt van Deloitte te selecteren.
§ 3.1 Contractuele beperking
Er kan onderscheid gemaakt worden tussen een in de wet vastgelegde aansprakelijkheidsbeper-king, en een aansprakelijkheidsbeperking die is vastgelegd in een contract tussen de accountant en zijn klant. Deze laatste wijze wordt momenteel in het Verenigd Koninkrijk overwogen. Dit heeft betrekking op de in het onderzoeksontwerp (bijlage 1) genoemde wanprestatie. Voorwaar-de hierbij is dat Voorwaar-de verplichtingen van Voorwaar-de accountant ten opzichte van Voorwaar-de klant nauwkeurig zijn gedefinieerd. Onder normale omstandigheden heeft een accountant in het Verenigd Koninkrijk alleen verplichtingen ten opzichte van leden van een onderneming als lichaam. Onder deze leden vallen ook de aandeelhouders. Deze methode is minder geschikt om aansprakelijkheid ten op-zichte van derden te beperken. De verplichtingen van een accountantsorganisatie reiken echter vaak verder. Voor een onrechtmatige daad die ten opzichte van derden kan worden gepleegd kan de aansprakelijkheid wettelijk beperkt worden. Dit wordt in de volgende paragraaf behandeld.
§ 3.2 Wettelijke beperking
In de Europese Unie zijn momenteel vijf landen waar de aansprakelijkheid van accountantskan-toren wettelijk beperkt wordt, te weten Duitsland, Oostenrijk, België, Griekenland en Slovenië. Bij de wettelijk vastgelegde aansprakelijkheidsbeperking wordt onderscheid gemaakt tussen ab-solute, variabele en proportionele beperkingen.
§ 3.2.1 Eén absolute limiet van aansprakelijkheid
In Duitsland, België en Slovenië is een absolute limiet (absolute cap) ingesteld, tot waar een ac-countantskantoor door een derde aansprakelijk gesteld kan worden. Deze absolute limiet hoeft niet per definitie één vast bedrag te zijn dat voor alle gevallen geldt. Hij kan afhankelijk zijn van bijvoorbeeld de bedrijfstak waarin de gecontroleerde opereert of het wel of niet beursgenoteerd zijn van de onderneming. Zo bedraagt in Duitsland deze limiet € 1 miljoen voor niet-beursgenoteerde bedrijven, en € 4 miljoen voor niet-beursgenoteerde bedrijven. In Slovenië is één vaste limiet gesteld van € 150.000,-.
De te stellen limiet mag niet te hoog of te laag zijn. Een limiet is te hoog wanneer de economi-sche kosten hoger zijn dan de economieconomi-sche voordelen ervan. Een te lage limiet bevordert ac-countants niet om kwalitatief hoogwaardig werk te leveren. Er staat dan een lage financiële
sanc-33 tie op het maken van een fout, waardoor het de accountant financieel gezien weinig schade be-rokkent. De accountant zal echter wel reputatieschade oplopen.
§ 3.2.2 Variabele beperking: afhankelijk van de omvang van de gecontroleerde onderne-ming
Aansprakelijkheidsbeperking afhankelijk van de grootte van de gecontroleerde onderneming is een variabele beperking (variabel cap). Deze wijze van beperken kan op verschillende manieren vormgegeven worden. De omvang van de onderneming kan bijvoorbeeld bepaald worden op ba-sis van de omzet of marktkapitalisatie. Er kan een lineair verband zijn tussen de limiet en de om-vang van de onderneming, of een stapsgewijze relatie.
De gedachte achter deze wijze van aansprakelijkheidsbeperking is dat de omvang van de onder-neming een indicatie geeft van het inherent risico en het accountantscontrolerisico.
In Oostenrijk wordt de aansprakelijkheid van accountantskantoren op deze manier beperkt. Per controleopdracht wordt een limiet gesteld. Er kan bijvoorbeeld € 2 miljoen verhaald worden bij de controle van een klein of middelgrootbedrijf, € 4 miljoen bij een groot bedrijf, of € 8 miljoen als één van de kenmerken van een groot bedrijf, bij de desbetreffende klant het vijfvoudige be-draagt.
§ 3.2.3 Variabele beperking afhankelijk van de omvang van het honorarium
Net als een beperking afhankelijk van de omvang van de gecontroleerde onderneming, wordt ook een beperking afhankelijk van de omvang van de controlerende honorarium aangemerkt als een variabele aansprakelijkheidsbeperking.
Bij deze wijze kan de limiet bijvoorbeeld afhankelijk zijn van het honorarium dat het kantoor ontvangt voor de controle van de desbetreffende onderneming, het honorarium dat reeds ontvan-gen is voor eerder verrichte controlewerkzaamheden of het honorarium voor alle verrichte werk-zaamheden voor de desbetreffende klant.
Dit model wordt in Griekenland toegepast. Hier is een minimale absolute limiet ingesteld, welke kan stijgen in relatie tot de hoogte van het honorarium.
§ 3.2.4 Beperking afhankelijk van de bijdrage van het controlerende bedrijf aan de geleden schade
Een aansprakelijkheidsbeperking afhankelijk van de bijdrage van het controlerende bedrijf aan de geleden schade is proportioneel. Dit houdt in dat elke partij alleen aansprakelijk is voor het deel van het verlies dat overeenkomt met de mate van zijn verantwoordelijkheid. Alleen het deel van het verlies dat toegeschreven kan worden aan de werkzaamheden van de accountant kan ge-claimd worden door investeerders. Deze methode kan wettelijk of contractueel geregeld worden. Het is ook mogelijk een combinatie van één van de genoemde methoden te gebruiken, bijvoor-beeld proportionele aansprakelijkheid gecombineerd met een absolute limiet.
§ 3.3 Keuze aansprakelijkheidsbeperking
De keuze van het wel of niet instellen van een bepaalde wijze van aansprakelijkheidsbeperking hangt volgens het onderzoeksrapport van London Economics (2006:184) af van een aantal exter-ne en interexter-ne factoren. Een factor is hier extern wanexter-neer het gericht is op partijen buiten de direc-te werking van de accountancy om. Dit geldt voor factor 1. De overige factoren worden hier als
34 intern beschouwd. Zij staan in verband met de werking van de accountancypraktijk, bijvoor-beeld met de inrichting ervan. Hoofdstuk 4 behandelt de externe factoren, hoofdstuk 5 de interne. De relevante factoren zijn:
1. de invloed van aansprakelijkheidsbeperking op andere partijen; 2. wat met de aansprakelijkheidsbeperking beoogd wordt;
3. of de aansprakelijkheidsbeperking gelijk moet zijn voor alle controles;
4. de werking van aansprakelijkheidsbeperking met het oog op het risico van schadeclaims ge-relateerd aan buitenlandse partijen;
Hieraan wordt in dit onderzoek een vijfde factor toegevoegd, te weten het standpunt van de prak-tiserende accountants van Deloitte. Zij representeren de accountantskantoren op wie de aanspra-kelijkheidsbeperking betrekking zal hebben.
5. Standpunt ten aanzien van aansprakelijkheidsbeperking van praktiserende accountants De-loitte.
Deze factoren komen overeen met de in het conceptueel model genoemde criteria op basis waar-van de huidige situatie zonder, en een eventuele nieuwe situatie met aansprakelijkheidsbeperking met elkaar worden vergeleken.
35