Bibeb heeft honderden interviews voor Vrij Nederland geschreven. Voor deze masterscriptie heb ik omwille van de beperkte tijd die er voor dit onderzoek beschikbaar was een selectie gemaakt uit die interviews. Over de selectie van die interviews hieronder meer. In dit hoofdstuk zal ik de gebruikte methode
verantwoorden.
Subjectiviteit ligt bij een kleinschalig kwalitatief onderzoek als dit op de loer. Om dat zoveel mogelijk te ondervangen heb ik aan de hand van de vier invalshoeken uit het theoretisch-historisch kader de interviews geanalyseerd. Eén invalshoek laat ik bij het analyseren buiten beschouwing: vrouwen in de journalistiek. Dat is niet meegenomen als criterium. En wel hierom: het hoofdstuk is belangrijk om Bibeb in een journalistiek- historische context te plaatsen. Het zegt iets over of het statistisch gezien uitzonderlijk was dat Bibeb als vrouw zo’n prominente rol op de pagina’s van Vrij Nederland vervulde. Maar het zegt niet direct iets over de inhoud van haar interviews en de journalistieke ontwikkeling die ze doormaakte.
Uit de drie overige invalshoeken - de maatschappelijke veranderingen in de jaren zestig, veranderingen in de journalistiek in dezelfde periode en de ontwikkeling van het interview als journalistiek genre – heb ik vragen gedestilleerd die houvast bieden bij het lezen en analyseren. Die zijn geordend onder drie verschillende kopjes: thematiek, benadering van geïnterviewden en stijlmiddelen. Door concreet te kijken naar
bijvoorbeeld de stijlmiddelen die Bibeb gebruikt in haar interviews wil ik uitzoeken in hoeverre Bibeb op journalistieke tradities uit bijvoorbeeld het naturalisme of het laat negentiende-eeuwse interview voortbouwt en in hoeverre ze vernieuwend is. Bij eventuele vernieuwingen van Bibeb wil ik dan weer kijken in hoeverre die ingebed zijn de maatschappelijke en journalistieke veranderingen van de jaren zestig en zeventig om zo uiteindelijk de hoofdvraag te beantwoorden. Elk gelezen interview is beoordeeld op de volgende vragen:
Thematiek
- Welke onderwerpen bespreekt Bibeb met de geïnterviewden? - Zijn de onderwerpen die ze bespreekt actualiteiten?
Benadering geïnterviewden
- Op welke manier wordt de geïnterviewde aangesproken: met u of met jij? - Stelt Bibeb vragen van persoonlijke aard en/ of confronterende vragen? - Is er sprake van discussie tussen interviewer en geïnterviewde?
Stijlmiddelen
- In hoeverre maakt Bibeb gebruik van romantechnieken, zoals dialogen of verschillende vertelperspectieven?
- In hoeverre zijn er in de interviews van Bibeb naturalistische kenmerken terug te vinden, zoals de sfeerbeelden en sprekende details?
- Komt de ik-persoon in de interviews voor? Heeft Bibeb in het stuk een eigen stem of toon?
Aan de hand van deze vragen zijn voor het onderzoek 54 interviews geanalyseerd.
3.1 Een lang decennium
Dat zijn interviews geworden uit de periode 1958-1974. Hieronder meer over de uitwerking van de selectie. Waarom deze jaren? In de jaren vijftig begint Bibeb met schrijven voor Vrij Nederland. Eind jaren vijftig al schrijft ze regelmatig interviews voor het blad. Een regelmaat die rond 1957 een vastere vorm krijgt: steeds vaker worden er dan interviews van haar gepubliceerd. Om eventuele journalistieke ontwikkeling van Bibeb goed in kaart te brengen is het van belang zowel haar vormende beginjaren en de jaren waarin ze al een gevestigde naam was mee te nemen. De periode dat je als
minister, schrijver of anderszins bekend persoon pas echt meetelde als je door haar geïnterviewd was.
Tegelijkertijd is midden jaren vijftig tot midden jaren zeventig de periode waarin veel maatschappelijke veranderingen plaatsvinden. Het is al vaker in deze scriptie geconstateerd: de jaren zestig duren langer dan het decennium zelf. Pas in 1974 komt er een progressief links kabinet aan de macht in Nederland en is de protestgeneratie zelf op het pluche beland.
Ook in de journalistiek is dit de periode waarin veel verandert. De opkomst van de maatschappelijk-kritische en individuele journalist, de herleving van het literaire schrijven. Verder speelt mee dat deze jaren de hoogtijdagen vormen van Vrij Nederland.
Het is de tijd waarin het tijdschrift het grootste en meest gezaghebbende weekblad is van progressief Nederland.
3.2 Selectie interviews
Voor de analyse van de interviews van Bibeb heb ik steekproefsgewijs uit de periode 1958– 1974 per jaar zes interviews gelezen, één per twee maanden, met steeds een jaar ertussen. Dus 1958, 1960, 1962, 1964, enzovoorts. Negen jaar, 54 interviews. Om een relevante en representatieve selectie te krijgen is uit elk geselecteerd jaar steeds een interview uit februari, april, juni, augustus, oktober en december gekozen. Maar er zit geen regelmaat in het verschijnen van de interviews van Bibeb. De ene maand
verschijnen er vier interviews van haar hand, in elke VN-editie van die maand één, in andere maanden verschijnt er soms helemaal geen interview van Bibeb, of slechts één. In dat geval is steeds gekozen voor een interview uit een maand eerder; of als die niet beschikbaar was, een maand later. In sommige jaren zit daarom een interview uit bijvoorbeeld maart in de steekproef. Stonden er in één maand meerdere interviews van Bibeb in Vrij Nederland, dan werd willekeurig voor een interview gekozen. Zie voor de selectie de bijlage.
Voor het maken van de selectie zijn eerst alle interviews van Bibeb uit de
geselecteerde jaren gezocht en gerangschikt op datum. In de negen jaar publiceerde Vrij
Nederland 187 interviews van Bibebs hand. Dat is een gemiddelde van twintig
interviews per jaar en bijna twee per maand.
In het archief van Vrij Nederland – dat inmiddels gedigitaliseerd is maar ten tijde van dit onderzoek nog niet – staan kaartenbakken; daarop werd tot de introductie van computers per schrijver bij Vrij Nederland bijgehouden wat hij of zij schreef en op welke datum. Voor het selecteren en vinden van de interviews heb ik gebruik gemaakt van die kaartenbakken. Met dit voorbehoud: het zou kunnen zijn de archivaris niet altijd even precies is geweest in het opschrijven van de gepubliceerde artikelen op de lijsten in de kaartenbak. Dat heb ik opgevangen door ook zelf de jaargangen van Vrij Nederland op interviews na te pluizen.
Tot slot nog een opmerking over de verwijzing naar de interviews. Veel van Bibe’s stukken zijn na publicatie in Vrij Nederland opgenomen in een bundel. Stond een interview dat bij mijn selectie hoort ook in een bundel, dan heb ik het interview in de bundel gelezen. Om een heel praktische reden: dat is beter leesbaar. (Met veel
interviews uit de archieven moest ik het doen met door mij gemaakt foto’s van vergeelde pagina’s.)
Is een interview in de bundel gelezen, dan staat bij gebruikte citaten een verwijzing naar het interview in de bundel. Dat heeft het voordeel dat citaten gemakkelijker terug te vinden zijn. In de bundels zijn de interviews op meerdere pagina’s afgedrukt – het is immers in boekvorm uitgegeven – terwijl de interviews van Bibeb in Vrij Nederland bijna allemaal op één pagina gedrukt staan. Daarin zijn