Meerwaarde van het EOM

Lange tijd was het de bedoeling om het EOM onder te brengen bij Eurojust. De verschillen tussen die twee organen zijn echter van dien aard dat deze moeilijk te verenigen zijn. Eurojust heeft beperkte bevoegdheden op een veelheid aan gebieden. Het mandaat van het EOM beslaat juist een klein strafrechtsgebied waarin het meer invloed kan hebben en juist dit zou de meerwaarde van het EOM moeten zijn.192

Het EOM zou volgens de Commissie een positieve impact moeten hebben op de omgang met vertrouwelijke gegevens door de samenwerking met de aanklagers die uit alle verschillende lidstaten komen. Door de holistische aanpak – waarin het samenwerkt met alle relevante

187 _{N.I. Thorbauer, 2015, p. 78-79.} 188 _{R. Barents, 2006, p. 6.}

189 _{R. Barents, 2006, p. 5-7.}

190 _{M. Leijendekker, NRC 28 december 2016.} 191 _{E. Devroe & P. Ponsaers, 2017, p. 40.} 192 _{W. Geelhoed, 2008, p. 603.}

38 partijen - vanuit het EOM zullen op eenvoudige wijze nieuwe methodes voor het delen van informatie opgezet kunnen worden.193

Door de soepeler lopende informatiestromen zal sneller en efficiënter gehandeld kunnen worden wat de kansen op een effectieve aanpak van terrorisme vergroot.194 Eurojust deed namelijk in 2018 beklag over het tegenvallende harmoniserende optreden ten aanzien van gedeelde informatie of informatie dat snel gedeeld dient te worden. Volgens Eurojust hadden jurisdictieconflicten een schadende werking op de aanpak van grensoverschrijdende criminaliteit. Het grensoverschrijdend terrorisme kan net als fraude met EU-gelden door de omvang en het effect beter aangepakt worden op hoger niveau, oftewel op EU-niveau.195 De informatiedeling functioneert momenteel niet optimaal waardoor het feitelijk optreden van Eurojust beperkter is dan de potentie die het eigenlijk heeft. Dit niet functioneren is te wijten aan het gebrek aan een dwingende bevoegdheid bij Eurojust.196

Het is echter niet alleen het delen van informatie dat tekort schiet; ook rechtshandhavings- en justitiële autoriteiten moeten snel, planmatig en gezamenlijk te werk gaan.197 _{In terreurzaken is}

dit nog lastiger omdat er een specifieke balans tussen zorgvuldige informatieverstrekking en snelheid moet worden gevonden.198 Snelheid is geboden omdat al het bewijs direct vergaard moet worden om de kans op direct opvolgende terroristische problemen te beperken.199 Tegelijkertijd is zorgvuldigheid geboden omdat ervoor gezorgd moet worden dat het bewijs juridisch toelaatbaar is. Bronnen moeten vaak uit veiligheidsoverwegingen anoniem blijven, waardoor bewijs al gauw niet toelaatbaar wordt geacht.200

Momenteel hebben zowel Eurojust als Europol ondanks een breed mandaat niet de bevoegdheden om staten te dwingen om informatie af te geven of om een onderzoek te beginnen.201 In terrorismezaken waarbij meerdere lidstaten betrokken zijn kunnen lidstaten redenen hebben om informatie niet of niet direct te delen. Tegelijkertijd kan deze informatie

193 _{COM(2018) 641 final, p. 10-11.} 194 _{COM(2018) 641 final, p. 11.}

195 _{T. Toader, M. Safta, 2018, p. 225-227.}

196 _{Terrorism Convictions Monitor verslagen van Eurojust, van mei 2018, maart 2017 en juni 2016.} 197 _{COM(2018) 641 final, p. 6.}

198 _{COM(2018) 641 final, p. 6.} 199 _{COM(2018) 641 final, p. 6.}

200 _{Terrorism Convictions Monitor verslagen van Eurojust, nummer 28 van mei 2018, p. 16-18 en 38}

nummer 27 van maart 2017, p. 32 en nummer 25 van juni 2016, p. 29-31.

39 cruciaal zijn om nieuwe terroristische misdrijven te voorkomen in een van de andere lidstaten.202

Het EOM zou beter het overzicht moeten kunnen houden dan tot dusver gedaan werd door lidstaten en instanties als Europol en Eurojust. Dit zou moeten resulteren in het oplossen van bevoegdheidskwesties die momenteel het proces vertragen.203 De situatie waarin meerdere jurisdicties bevoegd zijn om iemand te vervolgen is veelvoorkomend. Doordat de informatie niet consistent gedeeld wordt kom je in de situatie terecht waarbij tegen persoon A meerdere onderzoeken lopen. Het EOM zou kunnen voorzien in samenvoeging van deze verschillende onderzoeken en zou kunnen bepalen waar persoon A uiteindelijk berecht moet worden op basis van alle informatie.204 Indien het EOM een doelgerichte en coherente vervolgingspraktijk creëert zal dit voldoende vertrouwen en zekerheid bieden voor lidstaten om het EOM de ruimte te geven om vervolgingsbeslissingen te nemen. Dit heeft te maken met het gegeven dat een aanklager uit elk land zitting neemt in het EOM waardoor lidstaten zich eerder gehoord zullen voelen.205

Er is geen centrale instantie die sturing kan geven aan of dwingende beslissingen kan nemen tegenover lidstaten. Een EU-brede aanpak van het probleem kan oneffenheden wegnemen die worden veroorzaakt door de verschillende visies en uiteenlopend beleid bij het onderzoek naar en de vervolging van terreurzaken. Beslissingen in een lidstaat kunnen namelijk ernstige consequenties hebben voor de verdere ontwikkeling van een situatie in andere lidstaten. Door de verbeterde samenwerking zou er een kwalitatief sterker en doelgerichtere manier van werken ontstaan. Deze samenwerking moet resulteren in het moeilijker maken voor terroristen om in de eerste plaats (en überhaupt) grensoverschrijdend te opereren.206 De voordelen ten opzichte van een systeem waarin alle lidstaten individueel opereren is dat het EOM sneller bewijsmateriaal kan verzamelen, makkelijker onderzoeken kan opstarten, verschillende zaken uit verschillende lidstaten kan samenvoegen en deze vervolgens samen kan vervolgen. Bij dit laatste zullen in deze situatie bevoegdheidskwesties worden opgelost voordat de verdachte terechtstaat, door middel van een samenwerking met nationale rechtshandhavingsinstituties, Eurojust en Europol.207 De Commissie ziet in het EOM een geschikte autoriteit om onderzoek

202 _{COM(2018) 641 final, p. 7.} 203 _{COM(2018) 641 final, p. 12.} 204 _{COM(2018) 641 final, p. 12.} 205 _{COM(2018) 641 final, p. 12.} 206 _{COM(2018) 641 final, p. 10.} 207 _{COM(2018) 641 final, p. 10-11.}

40 en vervolging te monitoren en soepel in elkaar over te laten lopen waarbij een hechte samenwerking tussen EOM, aangesloten lidstaten, Europol en Eurojust centraal staat.208

4.4. Tussenconclusie

De EU heeft allereerst met het nemen van een EU-kaderbesluit inzake terroristische misdrijven, erkend dat de aanpak van terrorisme op Europees niveau behoort tot de strafrechtsgebieden die onder het beleid van de EU vallen. In Nederland is dit kaderbesluit geïmplementeerd in de Wet terroristische misdrijven. De EU heeft hiermee weergegeven dat zij richting wil geven aan hoe de aanpak van terrorisme binnen de EU zich verder moet ontwikkelen. De gemeenschappelijke plannen van de EU en de lidstaten maken duidelijk dat we met een grensoverschrijdende vorm van terrorisme te maken hebben. Terroristen en jihadstrijders reizen immers door de gehele EU, naar het Midden-Oosten en weer terug naar West-Europa.

Uit de analyse in dit hoofdstuk waarin de voordelen van een door het EOM vormgegeven aanpak worden uitgelicht, blijkt dat het EOM een positieve bijdrage aan de aanpak van terrorisme kan leveren. In het onderzoekstraject is het belangrijk om sneller en grondiger informatie uit te wisselen en, op grond van deze informatie, het EOM, lidstaten te laten aansturen en onderzoeken te laten bevelen. In het vervolgingstraject is van belang dat, door de verbeterde informatievoorziening en een holistische kijk op de situatie, het EOM een gegrond oordeel kan vellen bij geschillen tussen jurisdicties en eventueel zaken samen kan voegen. Met het oog op het te bereiken doel, de ruimte van vrijheid, veiligheid en recht en de status quo waarin de problemen niet effectief kunnen worden aangepakt, lijkt het EOM in het licht van de criteria van Klip het juiste medium om het probleem met betrekking tot grensoverschrijdende criminaliteit aan te pakken.

208 _{COM(2018) 641 final, p. 6-8.}

41