doeltreffendheid en de doelmatigheid van artikel 21 onderdeel stalsystemen. We geven daarmee antwoord op de volgende onderzoeksvragen:
4.2. Mate waarin uitspraken kunnen worden gedaan (RPE 10)
In de voorgaande paragraaf is een overzicht gegeven van het beschikbare onderzoeksmateriaal. In deze paragraaf gaan we in op de vraag in hoeverre op basis van het onderzoeksmateriaal dat wel beschikbaar is uitspraken kunnen worden gedaan over de doeltreffendheid en doelmatigheid van artikel 21 onderdeel stalsystemen (RPE-vraag 10).
4.2.1. Mate waarin uitspraken over doeltreffendheid mogelijk zijn
Onder doeltreffendheid van het beleid verstaat de RPE: “de mate waarin de beleidsdoelstelling dankzij de inzet van de onderzochte beleidsinstrumenten wordt gerealiseerd.” 88
Het onderdeel stalsystemen vormt slechts een klein deel van artikel 21 Duurzaamheid. In de Rijksbegroting staan geen doelstellingen en indicatoren benoemd voor het onderdeel stalsystemen en/of de zeven deelonderwerpen. Op grond van alleen de Rijksbegroting zelf kan daarom niet worden aangegeven of het beleid doeltreffend is. Wel is een reconstructie gemaakt van de doelstellingen voor het onderdeel stalsystemen en voor de zeven deelonderwerpen (zie hoofdstuk 2).
Als we kijken naar het beschikbare onderzoeksmateriaal, dan zien we dat er geen overkoepelend en systematisch onderzoek is gedaan naar de doeltreffendheid van artikel 21 onderdeel stalsystemen. Er is ook geen overkoepelend en systematisch onderzoek gedaan naar de doeltreffendheid van het beleid van de zeven deelonderwerpen. Wel is er informatie beschikbaar waaruit de onderzoekers indicaties kunnen halen van de mate van doeltreffendheid van het beleid voor de zeven deelonderwerpen:
• Over het deelonderwerp beoordeling stalsystemen zijn twee evaluaties uitgevoerd (in 2014 en 2020) door twee externe onderzoeksbureaus. Deze evaluaties betreffen de beoordeling van stalsystemen en de proefstalregeling. Ook zijn enkele rapporten verschenen over de technieken die worden ingezet om emissies te reduceren. Tenslotte is er onderzoek gedaan naar toezicht en monitoring van
88 Regeling Periodiek Evaluatieonderzoek, artikel 1. Zie: https://wetten.overheid.nl/BWBR0040754/2018-03-27.
stalsystemen. Hierdoor zijn wij in staat om uitspraken te doen over de doeltreffendheid van het beleid op dat punt.
• Over het emissiebeleid ammoniak uit stallen is monitoringsinformatie en onderzoeksmateriaal beschikbaar over nationale emissies, emissies uit de veehouderij en emissies uit stallen. Verder is er onderzoeksmateriaal beschikbaar over de toepassing van emissiearme systemen in stallen.
Verschillende rapporten bieden daarbij inzicht of de beoogde emissiereductie van ammoniak zoals opgenomen in de Rav en getest in proefstallen, in werkelijkheid wordt gerealiseerd. Dit stelt ons in staat om uitspraken te doen over de doeltreffendheid van het beleid.
• Over het emissiebeleid fijnstof uit stallen is monitoringsinformatie en onderzoeksmateriaal beschikbaar over nationale emissies en emissies uit de landbouw en veehouderij. De monitoringsinformatie en het onderzoeksmateriaal over stalemissies is beperkt. Verder is er informatie beschikbaar over de toepassing van emissiearme systemen in stallen. We hebben echter geen onderzoeksmateriaal aangetroffen over of de beoogde emissiereductie van stalsystemen, zoals opgenomen in de Rav, in de praktijk wordt gerealiseerd. Wij zijn hierdoor niet goed in staat harde uitspraken te doen over de doeltreffendheid van het beleid.
• Over het deelonderwerp geurbeleid veehouderij is informatie beschikbaar over de ervaren
geurhinder uit de veehouderij. Dit betreft echter geen structurele monitoringsinformatie. Wel zijn er twee onderzoeken (in 2016 en 2019) uitgevoerd door een werkgroep en een adviescommissie waarin de werking van wet- en regelgeving is onderzocht. Ook is er onderzoek uitgevoerd naar de werking van technieken die worden ingezet om geuremissies te verminderen. De informatie uit de rapporten en de onderzoeken stelt ons in staat om uitspraken te doen over de doeltreffendheid van het beleid.
• Over het deelonderwerp emissiebeleid endotoxinen uit stallen zijn verschillende onderzoeken beschikbaar naar de effecten van endotoxinen op de gezondheid en modellen om de concentraties van endotoxinen te voorspellen. Deze informatie stelt ons in staat om uitspraken te doen over de doeltreffendheid van het beleid.
• Over ammoniakemissies uit mestopslag is monitoringsinformatie beschikbaar voor de periode 2012-2018. De emissies volgen echter geen duidelijk dalende trend, zijn berekend op basis van het model NEMA en er zijn geen cijfers bekend voor de jaren 2019 en 2020. We zijn hierdoor niet in staat om op grond van de beschikbaar informatie uitspraken te doen over de doeltreffendheid van het beleid voor ammoniak uit mestopslag. Over de ontwikkeling van geurbelasting uit mestopslag in de periode 2014-2020 is geen monitoringsinformatie beschikbaar. We zijn hierdoor niet in staat om uitspraken te doen over de doeltreffendheid van het beleid voor geurbelasting uit mestopslag.
• Over ammoniakemissies uit mestverwerking en covergisting is monitoringsinformatie beschikbaar voor de periode 2012-2014. De emissies volgen echter geen duidelijk dalende trend, zijn berekend op basis van het model NEMA en er zijn geen cijfers bekend voor de jaren 2019 en 2020. We zijn hierdoor niet in staat om op grond van de beschikbaar informatie uitspraken te doen over de doeltreffendheid van het beleid voor ammoniak uit mestverwerking en covergisting. Over de ontwikkeling van
geurbelasting uit mestverwerking en covergisting in de periode 2014-2020 is geen
monitoringsinformatie beschikbaar. We zijn hierdoor niet in staat om uitspraken te doen over de doeltreffendheid van het beleid voor geurbelasting uit mestverwerking en covergisting.
Concluderend stellen we dat op grond van de beschikbare informatie op sommige onderdelen uitspraken kunnen worden gedaan over de doeltreffendheid. Dit betreft de doeltreffendheid ten aanzien van het emissiebeleid ammoniak uit stallen, geurbeleid veehouderij en endotoxinen. Op een ander onderdeel kunnen we minder goed uitspraken doen over de doeltreffendheid, namelijk ten aanzien van het emissiebeleid fijnstof uit stallen. Op de volgende onderdelen kunnen we geen uitspraken doen over de doeltreffendheid, namelijk emissiebeleid mestopslag en emissiebeleid mestverwerking en covergisting.
4.2.2. Mate waarin uitspraken over doelmatigheid mogelijk zijn
In de periode 2014-2020 is de doelmatigheid van het beleid en de beleidsinstrumenten niet als zodanig direct onderzocht. Het is daarom op grond van het beschikbare onderzoeksmateriaal niet mogelijk om uitspraken te doen over de doelmatigheid van het beleid. In het hoofdstuk over doelmatigheid (hoofdstuk 6) geven we wel een korte beschouwing door met een andere invalshoek naar de doelmatigheid van het beleid te kijken.