Maatschappelijke trends

Midden 2018 begon het beleidsplanteam met het verzamelen van data omtrent de maatschappelijke trends die op ons afkomen op korte en middellang termijn. Hiervoor baseerden we ons o.a. op en vijftiental (inter)nationale rapporten en gesprekken met relevante stakeholders. We hanteerden de DESTEP-methode om zicht te krijgen op de hedendaagse trends die van invloed kunnen zijn op de manier waarop mensen naar hun eigen mobiliteit kijken en welke invloed (positief of negatief) dit heeft op de werking van Autodelen.net. Op de RvB van 22/10/18 werden de bevindingen besproken en bekrachtigd.

Een uitgebreide beschrijving en een extensieve bronnenlijst zijn te vinden in bijlage 2. Hieronder beperken we ons tot de belangrijkste conclusies.

3.1.1 Demografische trends

De totale bevolking zal sterk toenemen, vnl. in de (uitdijende) steden. Hierdoor vervagen de grenzen tussen stad, stadsrand en platteland en verhoogt de druk op de beperkte Vlaamse fysieke ruimte. 65%

van deze groei is te wijten aan migratie omwille van politieke en economische redenen, maar ook steeds meer door de klimaatverandering. Hierdoor ontstaat een soort superdiversiteit op etnisch, taalkundig, cultureel en religieus vlak. Daarnaast zal het aandeel 65-plussers sterk toenemen.

Het aandeel huishoudens dat onder de armoedegrens leeft zal stijgen. Bovendien stijgt de groep van de lage middenklasse (te rijk om arm te zijn en te arm om een comfortabele levensstandaard aan te houden).

Hierin is het aandeel van ouderen relatief sterker vertegenwoordigd. Mobiliteit (12%) is, na huisvesting (24%) en voeding (13%) de derde belangrijkste uitgavenpost voor huishoudens.

Kansen en uitdagingen

Voor mensen in (vervoers)armoede is ook gedeelde mobiliteit financieel moeilijk (prijs gebruik maar ook waarborg, lidgeld,..). Anderzijds is particulier autodelen = kosten delen en dus zeer goedkoop en liggen er kansen om dergelijke systemen meer te promoten en ondersteunen.

Door superdiversiteit is het niet meer mogelijk om met één homogeen aanbod gedeelde mobiliteit de volledige lading te dekken. Hier liggen kansen voor de ontwikkeling van een divers aanbod gedeelde mobiliteit voor migranten, jongeren, ouderen, alleenstaanden en doelgroepgerichte communicatiecampagnes.

De uitdijende steden bieden kansen voor kernverdichting via mobipunten en innovatie en diversifiëring van het aanbod gedeelde mobiliteit voor stadsrand en platteland via bv. het structureel integreren van gedeelde mobiliteit bij nieuwbouwprojecten.

3.1.2 Ecologische trends

De maatschappij is zich steeds meer bewust van effecten die gepaard gaan met klimaatverandering. Dit manifesteert zich o.a. in de diverse klimaatmarsen door jongeren en senioren, de opkomst van de elektrische auto en fiets, de tendens om steeds kleiner te gaan wonen, het stijgende succes van de circulaire economie en het invoeren een ‘lage emissie zone (LEZ)’ in steeds meer steden. Anderzijds blijft het aantal personenwagens, bedrijfsvoertuigen, voertuigkilometers, autosolisme en uren in de file jaar na jaar stijgen. Samen met de stijgende dichtheid van woongebied stijgt ook de parkeerdruk. Open ruimte wordt een steeds schaarser goed in Vlaanderen.

Kansen en uitdagingen

Doordat er zo veel over gecommuniceerd wordt, kan er “klimaatopwarmingsmoeheid” ontstaan, anderzijds wordt een groen imago steeds belangrijker → bedrijven en stakeholders staan meer open voor autodelen (opletten voor greenwashing!).

Via burgemeester convenanten zijn lokale overheden op zoek naar manieren om hun stad of gemeente klimaatneutraal te maken. Het opmaken van actieplannen gedeelde mobiliteit zijn ideale instrumenten om een structureel beleid te voeren t.v.v. gedeelde mobiliteit.

Het invoeren van LEZ’s zorgt voor een ideaal transitiemoment waarbij gedeelde mobiliteit (samen met bv. de elektrische fiets) in de markt geplaatst kan worden als alternatief voor de eigen (vervuilende) wagen die niet meer toegelaten is in de stad.

3.1.3 Sociologische trends

De Vlaming maakt een steeds meer gebruik van de mogelijkheden van het internet, al blijft dit gebruik zeer beperkt voor een kwart van de internetgebruikers. De opkomst van ICT en het wegvallen van locatiegebondenheid zorgt ervoor dat samenleven zich niet enkel meer afspeelt in de fysieke ruimte, maar ook weerspiegeling krijgt in de virtuele ruimte. Er is een tendens naar een meer geïndividualiseerde samenleving waarbij vereenzaming in opmars is. Verder zien we een stijgende fragmentatie van het sociale weefsel. Multiculturaliteit zet de sociale cohesie bijkomend onder druk. Gekende leef- en waardepatronen zijn constant onderhevig aan verandering. Deze groeiende etnisch-culturele diversiteit verandert het gezicht, de belangen en waarden van de burgers die middenveldorganisaties behoren te representeren.

Kansen en uitdagingen

Veranderingen in de bevolkingsstructuur zullen een impact hebben op de manier waarop mensen zich gaan verenigen en participeren. Dit heeft ook gevolgen voor vrijwilligers. Zij zijn minder gebonden aan één organisatie of beweging.

Het grote belang van sociale media beïnvloedt de wijze van informeren. Zaken moeten

‘instagramwaardigheid’ hebben. Het wordt moeilijker om op te vallen tussen een veelheid aan beschikbare informatie. Anderzijds biedt de stijgende online community kansen tot online doelgroepgerichte campagnes met veel impact (gebruik influencers en ambassadeurs!).

Via experimenten kunnen we mensen, die weinig/minder toegang hebben tot internet (en uit de boot dreigen te vallen), zonder apps mogelijkheden geven tot het gebruik van gedeelde mobiliteit.

3.1.4 Technologische trends

De technologische ontwikkelingen en mogelijkheden stijgen exponentieel in een steeds meer gedigitaliseerde wereld. Wij onderscheiden vier zeer impactvolle trends voor de nabije toekomst: het internet of things (IoT), het Digitale Platform-denken, Machine Learning en de Blockchain (en andere gedecentraliseerde technologieën). Deze zaken zorgen voor ongekende mogelijkheden voor geconnecteerde, on demand en seamless (perfect op elkaar aansluitende) mobiliteit. Er wordt fors geïnvesteerd in de zgn. Mobility as a Service (MaaS) waarbij diverse mobiliteitsopties in één app kunnen gekozen en betaald worden. De toekomst van mobiliteit laat zich samenvatten in het acronym ‘ACES’

(autonomous, connected, electric en seamless). Wereldwijd experimenteren zo goed als alle autoconstructeurs met deze nieuwe trends.

Kansen en uitdagingen

De opkomst van schone technologieën biedt geen oplossing voor de immense inname van de ruimte door auto’s. Er kan een pervers effect ontstaan waarbij de consument verkeerdelijk de idee heeft dat hij door elektrisch/zero emissie autorijden het mobiliteitsvraagstuk kan oplossen.

MaaS kan enkel succesvol worden als er voldoende (offline) aanbod is. Mobipunten bieden enorme opportuniteiten om dit aanbod te bundelen en te connecteren.

Internationale MaaS-providers zijn omwille van commerciële redenen enkel geïnteresseerd om samen te werken met de grootste aanbieders. Dit wordt op termijn een concurrentieel nadeel voor de kleinere, startende autodeelorganisaties. Anderzijds door zelf (ism de sector) een interoperabel platform te creëren voor autodelen (en later gedeelde mobiliteit), kunnen we als sector sterker staan in onderhandelingen met (inter)nationale MaaS-providers.

3.1.5 Economische trends

Een belangrijke megatrend op economisch vlak voor gedeelde mobiliteit is, naast de veranderde houding van de consument, de schaarste aan middelen bij overheden, bedrijven en particulieren (zowel financieel als in ruimte voor infrastructuur). Gedeelde mobiliteit blijkt in de meeste gevallen vandaag nog niet rendabel. Dit leidt tot het verdwijnen van bepaalde initiatieven (cfr. Ubeeqo en ZipCar in Brussel). Verder is België “wereldkampioen file” en het autoverkeer zal met een vijfde toenemen tegen 2030. Tegen dan zullen we nog 32 minuten langer doen over 50 kilometer in de spits. Één van de meest in het oog springende elementen hierbij is het fiscale voordeel dat aan bedrijfswagens gegeven wordt als vorm van goedkope verloning, de zogenaamde salariswagens.

Kansen en uitdagingen

Het fiscale beleid voor bedrijfswagens is één van de grootste concurrenten voor autodelen en gedeelde mobiliteit. Dit biedt echter kansen voor gezamenlijk lobbywerk met sector en andere stakeholders waardoor de slagkracht van Autodelen.net vergroot.

De overheid moet keuzes maken op financieel vlak. Het gevaar bestaat dat ze snoeit in subsidies voor duurzame mobiliteit. Anderzijds biedt gedeelde mobiliteit opportuniteiten op diverse beleidsvlakken waardoor de inkomsten gedifferentieerd kunnen worden.

De regelgeving betreffende cash for cars, het mobiliteitsbudget en rekeningrijden is ingewikkeld . Autodelen.net kan zich opwerpen als adviserende expert voor aanbieders gedeelde mobiliteit.

3.1.6 Politieke trends

Thema’s als veiligheid en migratie zijn vandaag hot items in de publieke opinie. Tegelijk zien we dat ook thema’s als duurzaamheid, mobiliteit en klimaatopwarming steeds belangrijker worden. Autodelen en gedeelde mobiliteit worden door alle politieke partijen naar voren geschoven als volwaardige mobiliteitsalternatieven.

Kansen en uitdagingen

Er worden te weinig duidelijke en gedurfde keuzes gemaakt pro duurzame mobiliteit. Anderzijds kan Autodelen.net helpen om het beleid te sturen en te helpen verwezenlijken op het terrein.

Overheden hebben steeds minder financiële slagkracht, het gevaar voor vermindering subsidies voor duurzame mobiliteit en sociaal cultureel volwassenenwerk is reëel. Anderzijds biedt het beleid van lokale overheden (cfr. behalen van de klimaatakkoorden) kansen tot inkomsten uit dienstverlening voor de begeleiding van bv. actieplannen gedeelde mobiliteit

De verschillende overheden hebben nood aan een duidelijke en transparant overzicht van alle vormen van autodelen en een algemeen aanspreekpunt om met de sector te overleggen.