Maatregel Stalaanpassingen

Samenvatting

Bij toepassing van broeikasgasemissiearme stallen voor 21 procent van de varkens wordt een emissiereductie van maximaal circa 0,4 Mton CO2 behaald. De bovengrens voor de totale

extra klimaatinvestering bedraagt circa 300 miljoen euro en nationale kosten bedragen 38 miljoen euro per jaar. De ondergrens is 0,2 Mton CO2. De kosten en nationale kosten daar-

Toelichting berekening

Door broeikasgasemissiearme varkensstallen te bouwen, wordt naast de reductie van ammo- niak, fijn stof en geur ook de emissie van broeikasgassen gereduceerd. Op dit moment be- staan er nog geen stallen waarvan de broeikasgasemissiereductie bekend is. In deze nog te ontwikkelen, innovatieve en broeikasgasemissiearme stal wordt de mest gescheiden opge- vangen en de stallucht gezuiverd. Deze innovatieve stal is emissiearm voor zowel ammoniak, geur, broeikasgassen als fijnstof. Volgens Vellinga (2018) is het mogelijk om de emissiere- ductie van het totaal aan broeikasgassen afkomstig van darmfermentatie en emissie uit de mest te reduceren met circa 75 procent. Er is financiering voor onderzoek voor 4 jaar en voor ondersteuning van de ‘first movers’. Daarna zou deze innovatieve emissiearme stal in het normale circuit gebouwd kunnen worden. Bij een vervangingssnelheid van 4 procent per jaar (4 procent van de stallen en ook 4 procent van de dieren) startend vanaf 2022 kan er tot het jaar 2030 een aandeel van 32 procent vervangen worden.

Gegeven de moeilijke financiële positie van de varkenshouderij is verondersteld dat de sector niet in staat zal zijn de via de instrumenten beschikbare financiële faciliteiten (zie hieronder bij instrumentatie) ook daadwerkelijk te kunnen inzetten. In de berekening is verondersteld dat een deel van de bedrijven niet in aanmerking zal komen. Verondersteld is dat daardoor maar 300 miljoen euro, dat is tweederde deel van de financiële faciliteiten uiteindelijk zal worden ingezet voor nieuwe innovatieve broeikasgasemissiearme stallen. Daarmee komt het percentage stallen dat vervangen wordt op maximaal 21 procent

Emissiereductie

De varkensstapel zorgt voor een emissie van 2,6 Mton CO2-equivalenten. Wanneer voor 21

procent van de dieren een emissiereductie van 75 procent behaald wordt, leidt deze maatre- gel tot een potentiele emissiereductie van 0,4 Mton CO2 equivalenten.

Kosten

Er is gerekend met 700.000 euro extra investering voor een zero-emissiestal, oftewel ruim 200 euro per dierplaats voor 3000 dieren. De potentiele totale investeringskosten hiervoor bedragen 300 miljoen euro en de nationale kosten daarvan zijn 25 miljoen euro per jaar.

Instrumentatie

De analyse van de financiële instrumenten leverde het beeld op dat de varkensveehouderij op basis van historische cijfers over aangevraagde subsidies, borgstelling en fiscale facilitei- ten er in totaal een investeringsvolume van gemiddeld 450 miljoen euro, met bandbreedte van 300 – 600 miljoen euro beschikbaar zou kunnen zijn in de periode tot 2030. Bij het in- schatten van dit investeringsvolume is de aanname gedaan dat 10-20 procent van de te kie- zen maatregelen uit de instrumenten bijdraagt aan klimaatmitigatie. Dit biedt de

mogelijkheden voor investeringen in innovatieve broeikasgasemissiearme stallen. De extra kosten kunnen gefinancierd worden vanuit o.a. MIA Vamil, deel uit de Warme Saneringsen- velop (o.a. voor first movers), eigen inbreng Coalitie Vitalisering Varkenshouderij, borg- stelling landbouw + regelingen, Jonge boerenfonds, GLB-POP3 en IBP-vitaal platteland. Zie voor een verdere toelichting het hoofdstuk over instrumenten.

Naast toegang tot faciliteiten vormt ook de bereidheid van varkenshouders om te investeren in de klimaatopgave, een belangrijke onzekerheid in de geraamde emissiereductie. Die be- reidheid hangt nauw samen met de verwachtingen van boeren over de kansen om de extra kosten van broeikasgas reductiemaatregelen terug te verdienen. PBL concludeerde eerder (PBL, 2018b) dat de bewegingsvrijheid van boeren om een wending in hun bedrijfsvoering aan te brengen beperkt is. Afhankelijkheden van banken, toeleveranciers en verwerkers waardoor de individuele boer niet eenvoudig zijn koers kan verleggen en keuzes uit het ver- leden maken nieuwe ontwikkelpaden relatief duur, risicovol en onaantrekkelijk. De ruimte om te ondernemen is daardoor voor veel boeren sterk ingekaderd. Varkenshouders maken,

ten opzichte van bijvoorbeeld melkveehouders meer gebruik van financiële instrumenten. Dit hangt samen de financiële dekking die bij melkveehouders, door het bezit van grond gunsti- ger kan zijn.

Bandbreedte

Aanvullend op de reductie als gevolg van de beperkingen in de toegang tot financiële facili- teiten is verondersteld dat met het huidige verdienmodel er aarzeling is om te investeren. Dit heeft geleid tot het instellen van een ondergrens die overeenkomt met 50 procent van het berekende potentieel. De bandbreedte van de emissiereductie komt daarmee op 0,21 tot 0,42 Mton CO2 per jaar. De extra investeringskosten op 150 - 300 miljoen euro en de natio- nale kosten tussen de 13 en 26 miljoen euro per jaar.

Onzekerheden

Wanneer de gescheiden fracties van de mest niet goed opgeslagen worden dan kan de lach- gasemissie toenemen en een deel van de potentiele emissiereductie tenietdoen.

In de berekening wordt uitgegaan van een innovatie broeikasgasemissiearme stal. Omdat dit systeem helemaal gesloten is, wordt er ook vanuit gegaan dat de emissie uit darmfermenta- tie afneemt. Echter wanneer er bijvoorbeeld een varkenstoilet toegepast wordt, waar niet per definitie een luchtwasser bij zit, reduceert alleen de methaanemissie uit mest. De emissie als gevolg van darmfermentatie neemt niet of beperkt af. Als een koolstoffilter is geplaatst zou dat kunnen bijdragen aan de reductie van methaan.

De berekening is uitgevoerd voor alle varkenscategorieën. Op dit moment is de innovatieve emissiearme stal niet beschikbaar voor zeugen. Er zijn wel andere systemen beschikbaar voor zeugen die lijken op het Zero-stal concept. Echter of deze ook dezelfde reductie behalen is niet bekend.

Neveneffecten:

- Een groot voordeel van de innovatieve broeikasgasemissiearme stal is dat ook de ammoniak- en geuremissie gereduceerd wordt;

- De innovatieve broeikasgasemissiearme stal gaat uit van het gescheiden opvangen van de dunne en dikke fractie van de mest. In de innovatieve emissiearme stal wordt de dunne fractie van de mest in een gesloten systeem opgevangen en de vaste frac- tie wordt ingedroogd tot korrels. Er zijn ook andere systemen, waarbij de dunne en vaste mest apart worden afgevoerd. Als de mest daarbij lang opgeslagen wordt - vooral de vaste fractie-, dan kunnen de lachgas emissies juist sterk toenemen.

Interactie met andere opties

Indien er inderdaad broeikasgasemissiearme stallen gebouwd gaan worden dan kan de mest niet meer worden vergist. Dit concept gaat namelijk uit van het hygiëniseren van de vaste fractie waarbij de vrijkomende methaan in een brandstofcel gebruikt wordt.