Geraadpleegde literatuur
Bijlage 2: Longlist op het domein Digitale infrastructuur
Algemeen: manifestaties Infrastructuren
De infrastructuren in de Nederlandse informatiesamenleving zijn tamelijk eenduidig te meten. De volgende kernindicatoren dienen zich daarbij aan. De geselecteerde kernindicatoren voor de short list zijn vet afgedrukt.
Kernindicator: dekkingsgraad 4G netwerk in Nederland
Deze indicator zegt iets over de mate waarin mensen toegang hebben tot dit netwerk.
Kernindicator: aantal vaste aansluitingen op internet in Nederland
Deze kernindicator heeft inmiddels niet meer zo veel zeggingskracht, omdat de meeste huishoudens in Nederland zijn aangesloten op het internet.
Kernindicator: aantal mobiele telefoonaansluitingen in Nederland
Deze kernindicator heeft inmiddels niet meer zo veel zeggingskracht, omdat de meeste huishoudens in Nederland mobiele telefoonaansluitingen hebben.
Kernindicator: dekkingsgraad glasvezel netwerk in Nederland
Deze indicator zegt iets over de mate waarin mensen toegang hebben tot dit netwerk.
Kernindicator: aantal glasvezelaansluitingen in Nederland
Deze kernindicator zegt iets over de snelheid van het internet in ons land.
Kernindicator: aantal Wifi hotspots in Nederland
Deze kernindicator is gekoppeld aan de trend van mobilisering.
Kernindicator: aantal mobiele internetabonnementen in Nederland
Deze kernindicator is gekoppeld aan de trend van mobilisering.
Kernindicator: Investeringen in 5G netwerk in Nederland
Deze indicator meet een nieuwe technologische ontwikkeling in Nederland.
Kernindicator: datavolume van vast internet in Nederland Deze kernindicator is gekoppeld aan de trend van dataficatie.
Kernindicator: datavolume van mobiel internet in Nederland.
Deze kernindicator is gekoppeld aan de trends van dataficatie en mobilisering.
Applicaties
De informatiesamenleving is technologisch georiënteerd. Nieuwe applicaties vinden in hoog tempo hun weg in de informatiesamenleving. Het is relevant om de penetratie van applicaties in de informatiesamenleving te monitoren. Daarbij is het wel noodzakelijk om specifieke applicaties regelmatig tegen het licht te houden, omdat het monitoren van specifieke applicaties op een gegeven moment een achterhaald karakter kan hebben. Het aantal (verkochte)
smartphones en smart tv’s in ons land is inmiddels dermate hoog dat bijna ieder gezin inmiddels beschikt over een of meerdere smartphones en smart tv’s. Bij relatief nieuwe applicaties, bijvoorbeeld smart watches, is het nog de vraag of ze net zo populair gaan worden als smartphones.
Kernindicator: aantal (verkochte) smartphones in Nederland
Kernindicator: aantal (verkochte) smart tv’s in Nederland
Kernindicator: aantal (verkochte) 3D/VR brillen in Nederland
Kernindicator: aantal verkochte 3D printers in Nederland
Deze printers kunnen economische implicaties hebben, bijvoorbeeld een wederopleving van de maakindustrie. Deze printers kunnen ook impact hebben op het zorgdomein. Deze printers bieden mogelijkheden om gewrichten e.d. te maken.
Kernindicator: aantal (verkochte) drones in Nederland
Tegenwoordig worden drones ingezet door overheden (politie en leger), door bedrijven (bijvoorbeeld om huizen die te koop staan op een
opvallende manier in de etalage te zetten) en door particulieren (om luchtopnamen te maken). Naarmate het aantal verkochte drones
toeneemt, neemt de kans op ongewenste ontwikkelingen toe, bijvoorbeeld
letterlijk uit de lucht komen vallen, etc.). De aanbeveling is dus om deze indicator in ieder geval op te nemen in de monitor.
Kernindicator: aantal (verkochte) smartwatches in Nederland
Kernindicator: aantal (verkochte) tablets in Nederland
Deze indicator hangt samen met de trend van mobilisering.
Kernindicator: aantal (verkochte) laptops in Nederland
De opmars van draagbare computers gaat ten koste van deskstops. Het aantal verkochte desktops neemt af. Het meten van het aantal verkochte desktops is daarmee een minder relevante indicator.
Kernindicator: aantal (verkochte) e-readers in Nederland
Deze indicator hangt samen met de trend van digitalisering. De indicator e-books is veelzeggender (zie domein cultuur).
Kernindicator: aantal (verkochte) bodycams in Nederland
Bodycams worden nu nog vooral op het domein van veiligheid en handhaving ingezet (door politie, door tramcontroleurs, door BOA’s, etc.). Tegenwoordig worden bodycams ook door particulieren gebruikt om bijvoorbeeld de beoefening van hobby’s vast te leggen.
Kernindicator: aantal (verkochte) dashcams in Nederland
Dashcams kunnen door de politie, maar ook door burgers worden gebruikt om (gevaarlijke) situaties op de weg vast te leggen. Een interessante (juridische) implicatie is of deze beelden kunnen fungeren als bewijslast voor
weggebruikers die verkeersovertredingen begaan of gevaarlijke situaties op de weg veroorzaken.
Platformisering
In het kader van de trend van platformisering worden in de informatie-samenleving verschillende platforms gebruikt. De populariteit van deze platforms kan variëren in de loop der tijd. In Nederland was Hyves in het verleden een populair platform, maar tegenwoordig is dat Facebook. Facebook ondervindt tegenwoordig weer concurrentie van Instagram. In de toekomst dienen ongetwijfeld nieuwe platforms zich aan. Het monitoren van het gebruik van specifieke platforms en de populariteit daarvan is relevant. Wel dient regelmatig de vraag gesteld te worden of het monitoren van bepaalde platforms nog wel zinvol is, omdat ze bijvoorbeeld zijn achterhaald. Op dit moment zijn onderstaande platforms populair in Nederland en dus zinvol om te monitoren.
Met het oog op de focus kan worden aanbevolen om periodiek de populairste platforms te meten.
YouTube Kernindicatoren:
Aantal accounts in Nederland
Mate waarin dit kanaal (actief) wordt gebruikt in Nederland Omvang van berichtenverkeer op dit platform in Nederland Mate van tevredenheid over dit kanaal in Nederland
Het aantal accounts zegt iets over de populariteit, maar niets over het gebruik.
Mensen kunnen een account aanmaken, zonder vervolgens actief gebruik te maken van het kanaal. Het gebruik van het kanaal kan worden gemeten door respondenten te vragen of ze dit platform al dan niet gebruiken. Het meten van de omvang van het berichtenverkeer is ook een indicatie daarvan. Het meten van de tevredenheid vereist aanvullend onderzoek.
De mate van tevredenheid is ook mede gebaseerd op subjectieve percepties en daarmee minder eenduidig te meten. Ons advies is om de mate van
tevredenheid daarom niet te meten in de monitor.
Kernindicatoren:
Aantal accounts in Nederland
Mate waarin dit kanaal (actief) wordt gebruikt in Nederland Omvang van berichtenverkeer op dit platform in Nederland Mate van tevredenheid over dit kanaal in Nederland Zie bovenstaande opmerkingen
Facebook Kernindicatoren:
Aantal accounts in Nederland
Mate waarin dit kanaal (actief) wordt gebruikt in Nederland Omvang van berichtenverkeer op dit platform in Nederland Mate van tevredenheid over dit kanaal in Nederland Zie bovenstaande opmerkingen
Snapchat Kernindicatoren:
Aantal accounts in Nederland
Mate waarin dit kanaal (actief) wordt gebruikt in Nederland Omvang van berichtenverkeer op dit platform in Nederland Mate van tevredenheid over dit kanaal in Nederland Zie bovenstaande opmerkingen
Instagram Kernindicatoren:
Aantal accounts in Nederland
Mate waarin dit kanaal (actief) wordt gebruikt in Nederland Omvang van berichtenverkeer op dit platform in Nederland Mate van tevredenheid over dit kanaal in Nederland Zie bovenstaande opmerkingen
Kernindicatoren:
Aantal accounts in Nederland
Mate waarin dit kanaal (actief) wordt gebruikt in Nederland Omvang van berichtenverkeer op dit platform in Nederland Mate van tevredenheid over dit kanaal in Nederland Zie bovenstaande opmerkingen
Pinterest Kernindicatoren:
Aantal accounts in Nederland
Mate waarin dit kanaal (actief) wordt gebruikt in Nederland Omvang van berichtenverkeer op dit platform in Nederland Mate van tevredenheid over dit kanaal in Nederland Zie bovenstaande opmerkingen
WhatsApp Kernindicatoren:
Aantal accounts in Nederland
Mate waarin dit kanaal (actief) wordt gebruikt in Nederland Omvang van berichtenverkeer op dit platform in Nederland Mate van tevredenheid over dit kanaal in Nederland
Zie bovenstaande opmerkingen. WhatsApp wordt soms benaderd als social media platform, maar soms ook gezien als een berichtendienst (moderne variant van SMS).
Algemeen: maatschappelijke effecten Digitale vaardigheden
De digitalisering van de samenleving vereist digitale vaardigheden van mensen om hun weg te vinden in de informatiesamenleving. De digitale vaardigheden van mensen kunnen variëren. Er kan een afstand of ‘kloof’ ontstaan tussen
mensen die wel beschikken over de benodigde digitale vaardigheden en mensen die niet beschikken over deze vaardigheden. In dat kader wordt ook wel gesproken van de digitale kloof. Daarmee is het relevant om te meten hoe mensen hun eigen digitale vaardigheden inschatten en of deze toereikend zijn om mee te komen in de informatiesamenleving
Kernindicator:
Penetratie in communicatiepraktijken:
Downloading
Een gevolg van digitalisering is dat veel data relatief eenvoudig beschikbaar zijn of beschikbaar gesteld kunnen worden via downloaden.
Kernindicator: aantal (legaal) gedownloade films, muziek, foto’s en streamingsdiensten
Een relevant onderscheid betreft het illegaal en het legaal downloaden. Illegale praktijken zijn minder eenduidig te meten dan legale praktijken. De perceptie is wel dat illegaal downloaden een groter en daarmee een relevanter fenomeen in de informatiesamenleving is dan legaal downloaden. Een implicatie van illegaal downloaden is het schenden van auteursrechten.
Cloud computing
Cloud computing biedt kansen, maar brengt ook gevaren met zich mee, bijvoorbeeld op het gebied van de beveiliging van data.
Kernindicatoren:
het al dan niet opslaan en/of bewerken van data in de cloud
aantal geregistreerde incidenten met betrekking tot het werken met data in de cloud
De omvang van data in de cloud kan wellicht gemeten worden. De afbakening tot Nederland kan dan lastig zijn. De cloud is namelijk moeilijk te koppelen aan specifieke locaties. Om die reden is deze indicator niet opgenomen in de shortlist.