2.5 Programma Gevolgen gas- en zoutwinning en lokaal programma NPG
2.5.2 Lokaal programma NPG (Nationaal Programma Groningen) i.o
Inleiding
Nationaal programma Groningen (NPG) is er om Groningers in het aardbevingsgebied weer perspectief te bieden. De opgave is het structureel vergroten van de brede welvaart van elke Groninger. Brede Welvaart is een nieuwe internationale maatstaf om welvaart te meten, die inmiddels breed wordt toegepast als indicator. Brede Welvaart gaat naast economische groei over gezondheid, welbevinden, woon- en leefomgeving, de kwaliteit van natuur en milieu,
opleidingsniveau en vertrouwen in politiek en bestuur. Brede Welvaart sluit aan bij het werken aan duurzaam toekomstperspectief. NPG richt zich daarnaast op het verbeteren van het imago van Groningen. Als een van de in het aardbevingsgebied gelegen gemeenten heeft Midden-Groningen een groot belang bij de doelen en inzet vanuit het NPG.
Op basis van het NPG-programmakader stellen de gemeenten elk een lokaal programmaplan op en de provincie een thematisch programmaplan. De lokale programma's richten zich op onderwerpen die lokaal of regionaal spelen. Het thematisch programmaplan gaat over thema's die het lokale niveau overstijgen en waarbij een regionale en provinciale aanpak nodig is.
Het Lokale Programma NPG ten behoeve van Midden-Groningen heeft in het najaar van 2020 en de eerste maanden van 2021 handen en voeten gekregen. Op 28 oktober 2020 stemde uw raad in met de indiening van het Lokaal Programmaplan NPG van Groningen “Hart voor
Midden-Groningen alsmede met het indienen van de eerste selectie aan uit te voeren projecten bij het bestuur van het NPG. Naar aanleiding van het besluit van het bestuur van het NPG heeft uw raad op 28 januari 2021 het lokaal programma “Hart voor Midden-Groningen” definitief vastgesteld. Toen is ook het selectiedocument “Naar een goede afgewogen start” definitief vastgesteld en op basis daarvan zijn gaandeweg een groot aantal projecten bij het NPG ingediend.
De projecten worden door het NPG getoetst op de bijdrage aan brede welvaart. Daarbij zijn de volgende doelstellingen per ambitie geformuleerd.
Groningen heeft de ambities uit het NPG toegespitst op de vraagstukken van Midden-Groningen en op basis daarvan “Hart voor Midden-Midden-Groningen” gestalte gegeven.
Het lokale programma kent de volgende indeling:
1. Lang en gelukkig leven waar je hart ligt (aantrekkelijke sociale leefomgeving). Midden-Groningen streeft naar een lang, gezond en gelukkig leven in een aantrekkelijke sociale-, leef- en woonomgeving, nu en in de toekomst. Deze ambitie richt zich op de nu aanwezige mensen die hier wonen en werken en hoe het voor hen te verbeteren;
2. Lang en gelukkig leven waar je hart ligt (fysieke woon- en leefomgeving);
3. Open je hart voor Midden-Groningen;
4. Hart voor de jeugd;
5. Hart voor werk.
Deze indeling sluit aan op de algemene doelen van het NPG als totaal en reflecteert de lokale speerpunten.
Ambities
Het lokaal programmaplan sluit dus naadloos aan bij het doel van het NPG zoals omschreven in de inleiding.
In het programmaplan hebben we ook de strategie voor de uitvoering geformuleerd:
1. Midden-Groningen gaat NPG-middelen investeren in projecten die aansluiten op de aanwezige kwaliteiten (bijvoorbeeld natuur). Als nieuwe gemeente willen we deze kwaliteiten beter laten zien. We willen ze versterken en meer tot hun recht laten komen.
We pakken belemmeringen en knelpunten aan en willen de nieuwe gemeente “smoel”
geven: een duidelijke identiteit en een positief en aantrekkelijk imago voor iedereen.
2. Midden-Groningen pakt met de NPG-projecten de problemen gericht aan en zet in op structurele oplossingen. Hiermee brengen we Midden-Groningen als geheel weer “op de kloet’n”. Hiermee doorbreken we het patroon en worden andere succesvolle onderdelen van de samenleving niet naar beneden getrokken.
3. We stapelen waar mogelijk de projecten en de middelen om tot meerwaarde te komen. We kijken of er ruimte is om aan te sluiten bij de projecten van buurgemeenten, vanuit Toukomst en vanuit de provincie. In de meest recente raadsbrief inzake de
verstedelijkingsstrategie worden aan deze facetten ook aandacht besteed.
4. Waar we projecten kunnen samenbrengen en versterken doen we dat, maar we laten niet
“alles-op-alles” wachten.
5. Uit gesprekken weten we dat het, naast het investeren in stenen, vooral gaat om investeren in mensen: in hun ontwikkeling en welzijn, in hun zelfbewustzijn en zelfvertrouwen, in onderwijs, in de route naar een betekenisvolle invulling van ieders leven. Dat is geen eenmalige actie maar het starten en opgang brengen van een structureel proces. Dat er ook in stenen wordt geïnvesteerd, is vanzelfsprekend en van groot belang, maar het drijvende motief daarachter is te allen tijde het brede welzijn van de mensen die deze stenen gebruiken.
Midden-Groningen heeft inmiddels voor ruim 22 miljoen aan projecten gehonoreerd gekregen.
Projecten die gerelateerd zijn aan de eigen trekkingsrechten. Daarnaast komen dan nog de leefbaarheidsprojecten, de pilot aardgasloze wijk (samen € 7,3 miljoen) en de provinciale projecten, die een directe relatie hebben met de gemeente MG.
Voor het NPG is een startkapitaal beschikbaar van €1,15 miljard voor een looptijd van tien jaar. Met het vaststellen van het document 'Financiële opbouw NPG' door de raden van gemeenten in het aardbevingsgebied en door Provinciale Staten, zijn deze middelen toebedeeld aan de verschillende onderdelen van het nationaal programma.
Midden-Groningen ontvangt vooralsnog rond € 71,25 miljoen aan investeringsruimte voor een periode van 10 jaar, met een evaluatie in 2024. Tot dat moment zijn de trekkingsrechten van Midden-Groningen € 47,5 miljoen. Bovenop die € 47,5 miljoen mag Midden-Groningen rekening houden met nog eens 50% van die € 47,5 miljoen, zodat er ook over een langere looptijd
verplichtingen kunnen worden aangegaan. De resterende gelden worden na de evaluatie in 2024 verdeeld. Wordt dan dezelfde verdelingsmethodiek gehanteerd (dit is geheel afhankelijk van die evaluatie) dan kan het Midden-Groningse aandeel oplopen tot ca. € 95 miljoen. In 2022 zal de
´tweede tranche´ aanvragen voor projecten worden voorbereid en uitgevoerd. Uit de totale lijst van projectvoorstellen uit het lokale programmaplan Hart voor Midden-Groningen, wordt bekeken welk resterend deel van deze totale lijst nog ingediend wordt, rekening houdend met deze financiële kaders van het NPG.
Tot en met het eerste kwartaal 2021 is met name gewerkt aan het in de steigers zetten van het programma, het ontwikkelen van het programmaplan en de eerste projecten. Onmiddellijk na de zomer 2021 is de structurele programmaorganisatie gestart. Het college zal blijven dienen als stuurgroep en de gemeentesecretaris als ambtelijk opdrachtgever van de programmadirecteur en haar collega’s in het programmateam.
De monitoring van het NPG vindt plaats op verschillende niveaus (maatschappelijk effect en
projectresultaten) en op verschillende aspecten (inhoud, planning en budget). De doelbereiking van de hoofddoelen van het programma (verbetering brede welvaart en imago) zijn geformuleerd in
indicatoren, die samen de maatstaf vormen van de brede welvaart en de indicatoren, die in beeld brengen hoe het staat met het imago van Groningen. In deze indicatoren gaat het om zowel kwantitatieve gegevens (cijfers, trends) als kwalitatieve gegevens (de beleving en mening van inwoners). In de evaluaties wordt expliciet aandacht besteed aan de perceptie van de werking van het programma uit drie betrokkenheidslagen: de uitvoerders van projecten, de doelgroepen van projecten en de inwoners van Groningen. Hiervoor zal onder meer gebruik worden gemaakt van het Groninger Panel, een representatief panel van ruim 7.000 Groningers. In 2021 is de 0-meting van de status van de hoofddoelstellingen verschenen. De bedoeling is dat de ontwikkelingen van alle indicatoren ten opzichte van deze 0-meting jaarlijks in kaart wordt gebracht. Op projectniveau wordt gerapporteerd over het bereiken van het beoogd resultaat en de bijdrage van deze resultaten aan de diverse (hoofd)doelstellingen. Dit betreft vooral kwantitatieve gegevens. Op projectniveau wordt de reguliere P&C cyclus benut om de monitoring van de inhoud (projectresultaten), planning en budget te rapporteren op lokaal niveau. Halfjaarlijks wordt uw raad geïnformeerd over de voortgang van het programma als geheel en worden projecten inhoudelijk ´uitgelicht´.
Code Omschrijving Status Bedrag Gehonoreerde projecten gerelateerd aan
het programmaplan
M01 Organisatorische inrichting ontwikkeling Lokaal
programma MG Afgerond € 880.000
M02 Ondersteuning Dorpsproces Overschild Realisatiefase € 1.070.000
M03 Beleving en Verhaal van Overschild Realisatiefase € 120.000
M04 Plus-op-sport wijken Gorecht & Woldwijck
Hoogezand Realisatiefase € 3.081.500
M05 Herstructurering Hoogezand Noord Voorbereidende
fase € 2.510.750
M06 Aanpak verpauperde panden Voorbereidende
fase € 2.000.000
M07 Midden-Groningen op de kaart Voorbereidende
fase € 155.000
M08 Jongeren pitchen voor projecten Voorbereidende
fase € 250.000
M09 Bevordering sociale veerkracht Voorbereidende
fase € 233.000
M10 De ijsberg Voorbereidende
fase € 2.221.740
M11 Ervaringsdeskundigenarmoede en sociale
uitsluiting Voorbereidende
fase € 764.990
M12 Jongeren met toekomst Voorbereidende
fase € 1.818.000
M13 Jongerenwerk+ Voorbereidende
fase € 2.500.000
M14 JIM-aanpak Voorbereidende
fase € 263.028
M15 Ontwikkelbedrijf Voorbereidende
fase € 1.064.000
M16 Hulpteam overschild Realisatiefase € 360.000
M18 Moeders van Midden-Groningen Voorbereidende
fase € 680.000
M19 Toekomstbestendig cultureel erfgoed Voorbereidende
fase € 500.000
M20 Verbeteren veiligheid Midden-Groningen Voorbereidende
fase € 858.000
P48/M17 Tijd voor toekomst Realisatiefase € 941.620
Subtotaal € 22.271.628 Reeds eerder genomen besluiten in het
kader van het NPG
S01-2s Ontmoetingsplek Siddeburen Afgerond € 250.470
S01-2r Herinrichting Centrumgebied Slochteren Realisatiefase € 457.380
S01-2q Ontmoetingsplek Froombosch Realisatiefase € 290.400
S01-2p Kwaliteitsverbetering Foxholstermeer Afgerond € 112.669
S01-2n Realisatie Steigers Kielwindeweer Afgerond € 60.500
S01-2m Kademuur Haansvaart en toeristische
wandelroute Hellum Realisatiefase € 151.250
S02-1 Aanvullende pilot aardgasloze wijk
(Gorecht-Noord) Voorbereidende
fase € 6.000.000
Subtotaal € 7.322.669 Ingediende projecten door de provincie
P16 Pilot Autonoom rijdende shuttle - € 500.000
P23 Zorg nabij - € 1.163.000
Subtotaal € 1.663.000
Totaal € 31.257.297
Trends en ontwikkelingen
Het NPG en de € 1,15 miljard als startkapitaal geeft Midden-Groningen heel veel kansen. We moeten echter ook alert zijn op andere ontwikkelingen. De gemeente heeft/krijgt ook te maken met de gevolgen van de versterking, het Bestuursakkoord, de Toekomstagenda, de
Verstedelijkingsstrategie, de Novi Groningen en de regiodeal oost-Groningen. In de raadsbrief van begin september 2021 zijn we daar in hoofdlijnen op ingegaan. Hier ligt een heel scala aan
cofinanciering en koppelingsmogelijkheden als we daar slim mee om weten te gaan. Dat geeft naar onze mening volop mogelijkheden bovenop de voor Midden-Groningen toegekende middelen.
Doelstellingen
a. De resterende projecten uit de eerste tranche indienen.
We gaan aan de slag met het indienen van de resterende projecten uit de eerste tranche. Belangrijk onderdeel hiervan zullen de dorps- en wijkplannen zijn en in de eerste plaats het komen tot die plannen.
Doelstellingen
b. De voorbereidingen starten om te komen tot een selectiedocument voor de tweede tranche projecten.
Doelstellingen
c. Een plan van aanpak opstellen voor het amendement inzake de 5%.
De invulling en uitvoering van het door uw raad aangenomen amendement inzake de 5% verdient de nodige aandacht. Wij stellen ons voor dat we in komend begrotingsjaar tenminste met een Plan van Aanpak zullen komen.
Doelstellingen
d. Invulling geven aan participatie en betrokkenheid.
We zullen bij alles ook invulling moeten geven aan participatie en betrokkenheid. In de
raadsvoordrachten om de kredieten voor de NPG-budgetten ter beschikking te stellen zijn we daar reeds uitgebreid op ingegaan.
Wat daar staat is de komende jaren onze leidraad:
"Binnen het NPG-programma is participatie en betrokkenheid van de samenleving een belangrijk onderdeel. Met de raadswerkgroep is verkend hoe participatie vorm krijgt binnen het
NPG-programma. De mogelijkheden voor participatie en de wijze waarop zullen per project verschillen.
Het gaat hierbij niet alleen om participatie op projectniveau maar ook om participatie op het geheel van het programmaplan (dwarsverbanden en onderlinge relaties). We willen daarbij waar mogelijk de beweging maken van burgerparticipatie naar (meer) overheidsparticipatie. Met de NPG-projecten willen we investeren in onze inwoners. Investeren in persoonlijke ontwikkeling en welzijn, maar ook investeren in de woon- en leefomgeving. Om niet alleen voor nu, maar ook in de toekomst een verandering teweeg te brengen, moeten we inwoners betrekken bij de uitvoering. Per project zal de wijze van participatie verschillen. Het ene project is meer gericht op het individu en het andere meer op een wijk of dorp. Dit vraagt om maatwerk per project."
Doelstellingen
e. Uitvoering geven aan de goedgekeurde projecten.