In dit beleidsplan beschrijven we in hoofdstuk 2 de huidige situatie en lichten we kort toe wat er tot nu toe gedaan is. In hoofdstuk 3 beschrijven we de kaders van de wet en regelging. In hoofdstuk 4 is de omvang van de problematiek beschreven en in hoofdstuk 5 lichten we onze visie en missie toe, dit is de kern van ons beleid. In hoofdstuk 6 beschrijven we aan de hand van vijf doelen wat we gaan doen en wordt het perspectief voor de komende vier jaar geschetst. In hoofdstuk 7 worden de financiële cijfers toegelicht. Namen en beschrijvingen van de probleemsituaties die gebruikt zijn in de tekstblokken zijn fictief.
n
9
Het beleidsplan “Schuldhulpverlening 2017-2020 Samen verder..” stond in het teken van samenwerking en een brede laagdrempelige toegang tot schuldhulpverlening.
De gemeente is verantwoordelijk voor de schuldhulpver-lening aan de inwoners. De verplichting om inwoners met (problematische) schulden te helpen, is vastgelegd in de Wgs. Schuldhulpverlening bestaat uit diverse onderdelen, zoals preventie, vroegsignalering, curatieve schuldhulp-verlening 1 en nazorg.
In bijlage 1 vindt u een toelichting onderbouwd met cijfers.
2.1 Preventie
In het kader van “Jong geleerd…” heeft gemeente Ooster-hout scholen gestimuleerd om in het onderwijsprogramma ruimte te bieden voor financiële educatie. Jaarlijks wordt er op het Effent tijdens de projectweek Werk & Wonen aan de hand van een interactief toneelstuk een workshop gegeven. Het is niet bekend hoeveel leerlingen hieraan hebben deelgenomen. Voor kwetsbare jongeren zijn er praktijkgerichte individuele trainingen, hier heeft tot nu toe een tiental jongeren aan deelgenomen.
Aanbod cursussen en trainingen
Binnen Oosterhout konden inwoners deelnemen aan de cursus ‘Uitkomen met je inkomen’. Deze cursus is bedoeld voor inwoners die problemen ervaren met het regelen en ordenen van de eigen financiën en is gericht op het vergro-ten van de financiële zelfredzaamheid. Afhankelijk van de vraag zijn er jaarlijks 4 tot 6 cursussen gegeven. Gemid-deld hebben er 10 deelnemers per cursus deelgenomen.
De cursus werd zeer goed beoordeeld door de deelnemers (Surplus jaarverslag 2019, 2019).
Goed informeerde partners
Het Samenwerkingspact Oosterhout vormt een belangrijk netwerk voor het delen van informatie. Het Samenwer-kingspact Oosterhout bestaat uit organisaties, stichtingen
1 Van curatieve schuldhulpverlening is sprake als inwoners hulp vanuit een professionele organisatie ontvangen om hun schulden op te lossen. Mensen doen dan daadwerkelijk een beroep op de gemeentelijke schuldhulpverlening.
en particuliere initiatieven die te maken hebben met men- sen met financiële vraagstukken (schulden en/of armoe-de). Met een gezamenlijk doel: bestrijding van schulden en armoede.
In de afgelopen vier jaar is het pact zeven keer bijeen gekomen en is er aandacht besteed aan het belang van vroegtijdig signaleren van financiële problemen en het actief doorverwijzen. De discussies die binnen dit platform zijn gevoerd, zijn belangrijke input geweest in het ontwik-kelen van dit beleidsplan.
Wegnemen van barrières
Om inwoners in een vroeger stadium ertoe te bewegen hulp te zoeken, zijn zij regelmatig geïnformeerd via com-municatiecampagnes. Via huisbladen en digitale kanalen zijn inwoners gewezen op onze diensten van schuldhulp-verlening. Er is een beeldmerk ontwikkeld en er zijn flyers gemaakt die door onze maatschappelijke partners worden
uitgedeeld bij bijvoorbeeld huisbezoeken. De communica-tie heeft een posicommunica-tieve insteek waarmee we proberen het taboe van schaamte en ontkenning te doorbreken.
2.2 Vroegsignalering
Vroegsignalering van betalingsachterstanden en tijdi-ge verwijzing naar de hulpverlening is van belang. Door
“vroeg te signaleren’ kan er in de meeste gevallen laag-drempelige en lichtere ondersteuning door de budget-coaches van Surplus worden geboden. Hiermee wordt voorkomen dat inwoners een beroep moeten doen op
2
Wat hebben we gedaan?
Terugblik Beleidsplan 2017-2020
11
duurdere vormen van hulpverlening. Met Thuisvester heb-ben we afspraken gemaakt over het tijdig signaleren van schulden, zij benaderen actief huurders met beginnende betaalproblemen. Zij helpen hen in het treffen van een be-talingsregeling en waar nodig helpen zij hen om in contact te komen met de vrijwillige budgetcoaches van Surplus of medewerkers van de Kredietbank Nederland. Maan-delijks vindt er afstemming plaats met Surplus, Thuis-vester, Kredietbank Nederland en de gemeente, tijdens dit overleg staat het thema vroegsignalering centraal.
Daarnaast ontvangen wij regelmatig van Brabant Water en energieleveranciers lijstwerk van inwoners die vanwege wanbetaling mogelijk worden afgesloten van hun nuts-voorzieningen. Wij informeren deze inwoners over onze hulpverlening. Vorig jaar zijn 35 “wanbetalers” uitgenodigd voor een persoonlijk gesprek met een medewerker van het Budget Advies Centrum.
Pilot Van beschermingsbewind naar financieel redzaamheid
Plinkr is een sociale organisatie en zet zich in voor financiële hulpverleners. Plinkr heeft in 2020 een app ontwikkeld met als doel mensen uit beschermingsbewind te laten uitstromen. Om te testen of deze app effectief ingezet kan worden zijn zij gestart met een pilot. Wij zijn samen met Tilburg, Nuenen, Son en Breugel één van de gemeente die deelneemt aan deze pilot. Binnen de pilot worden inwoners die onder bewind staan met behulp van een app (Plinkr Hub) voorbereid om weer op eigen benen te staan. In een periode van zes maanden werken deel-nemers aan de competenties van financiële redzaamheid van het Nibud, onder begeleiding van een financiële coach.
Met behulp van speciale screeningsinstrumenten wordt de voortgang van het traject gemeten en kan na de zes maanden op goed onderbouwde wijze worden vastgesteld of het bewind kan worden beëindigd. Binnen Oosterhout zijn tot nu toe twee deelnemers hiervoor aangemeld. De pilot wordt in 2021 geëvalueerd.
Collectief schuldregelen
“Collectief schuldregelen” is onder andere een initiatief van Kredietbank Nederland. Bij het collectief regelen van schulden hebben de aangesloten partijen (schuldeisers) afgesproken dat ze een voorstel tot het afbetalen van de schuld ongezien accepteren. Zo hoeft niet elke schuldeiser zich apart te bemoeien met het dossier van een schulde-naar.
Door deze manier van werken kunnen mensen sneller hun schuld afbetalen en kunnen gemeenten meer mensen
2 Vanaf 2020 hanteren we de term Vrij toegankelijke voorziening.
helpen. Omdat wij gebruik maken van de diensten van Kredietbank Nederland zijn wij één van de 70 gemeenten die via hen mee doen aan dit collectief.
2.3 Schuldhulpverlening
Wanneer de preventieve activiteiten niet voldoende hebben bijgedragen aan het voorkomen van schulden moet er een schuldhulpverleningstraject worden ingezet. Binnen het brede pakket van schuldhulpverlening hebben wij onderscheid gemaakt tussen de algemene voorzieningen2 schuldhulpverlening en de specialistische instrumenten en producten schuldhulpverlening (specialistische schuld-hulpverlening).
Aan de hand van de ernst van de schuld kan hulp geboden worden via de algemene voorzieningen of via specialisti-sche schuldverlening of een combinatie van beide.
Meneer Klaasen viel met een zucht neer op de stoel in de spreekkamer. “Ik ben blij met uw uitnodiging, ik wist echt niet wat ik moest doen.” Meneer Klaasen had al geruime tijd moeite om de rekenin-gen van de nutsbedrijven te betalen. Van Brabant Water hadden wij een signaal ontvangen dat meneer Klaasen een be-talingsachterstand had. Naar aanleiding van dit signaal hebben wij de heer Klaasen uitgenodigd voor het spreekuur van het Budget Advies Centrum. Tijdens dit ge-sprek gaf meneer Klaasen aan dat hij heel bezorgd was over zijn situatie. Meneer Klaasen heeft samen met een medewerker van het Budget Advies Centrum geke-ken wat speelt er en hoe het kon worden opgelost.
In het gesprek bleek dat meneer Klaasen onverwacht voor uitgaven stond die hij niet had verwacht. Samen de medewerker van het Budget Advies Centrum zijn er inmiddels betalingsregelingen getroffen, over een maand of 6 zijn alle
betalings-achterstanden afgelost.
n
12
Algemene voorzieningen/Vrij toegankelijke voorzieningen
De vrij toegankelijke voorzieningen schuldhulpverlening zijn die voorzieningen waarvan elke inwoner in de stad ge-bruik kan maken. Hiervoor gelden geen beperkende voor-waarden. De dienstverlening binnen de inloopspreekuren van de burgeradviseurs, het Budget Advies Centrum en de digitale inloop via www.schuldendebaas.nl en www.155.
nl 3 zijn vormen van algemene voorzieningen schuldhulp-verlening. De budgetteringscursussen ‘Uitkomen met je inkomen’ en ‘Grip op je knip’ en de persoonlijke coaching trajecten van de vrijwillige budgetcoaches van Surplus vormen nog enkele vormen van algemene voorzieningen.
3 Voorheen www.155helpeenbedrijf.nl
Specialistische Schuldhulpverlening
Afgelopen jaren heeft Oosterhout de specialistische beroepsmatige inzet schuldhulpverlening uitbesteed aan Kredietbank Nederland. Het contract met Kredietbank Nederland eindigt op 30 juni 2021. Kredietbank Nederland verzorgt onder andere de dienstverlening binnen het Bud-get Advies Centrum, voert de intakegesprekken en treedt als bemiddelaar op tussen schuldenaar en schuldeisers in minnelijke regelingen.
13
EEN INWONER VOLGT ONDERSTAAND SCHEMA:
Figuur 1 Schema schuldhulpverlenging Bron: (Gemeente Oosterhout, 2017)
14
2.4 Samenwerking
De specialistische schuldhulpverlening is uitbesteed aan Kredietbank Nederland, maar wij werken bij de bestrijding van schulden ook samen met maatschappelijke partners en particuliere initiatieven. Het gaat hierbij om stichtingen en fondsen zonder winstoogmerk, met een belangrijke rol voor vrijwilligers. Met sommige partners hebben we een subsidierelatie, andere partijen dekken de kosten uit eigen middelen. De partners richten zich op het vergroten van maatschappelijke participatie of het oplossen van acute noden of schulden. Ze vormen de oren en ogen van de stad
en weten wat er speelt in wijken en achter de voordeuren.
De organisaties brengen de gemeentelijke regelingen onder de aandacht van hun doelgroep en dragen zo bij aan een vergroting van het bereik ervan. Oosterhout kent een rijk verenigingsleven en grote betrokkenheid van inwoners, onderstaande lijst is dan ook niet uitputtend.
MAATSCHAPPELIJKE PARTNER AANBOD
Aimée (Administratie en Advies) Praktijkgerichte individuele training voor kwetsbare jongeren.
Samenwerkingspact Armoede &
Schulden
Kennisdeling, informatieoverdracht en inzicht in dienstverlening.
Het biedt een platform om gezamenlijk acties op te zetten.
Stichting Leergeld West-Brabant Oost Biedt kansen aan kinderen in de leeftijd van 4 tot 18 jaar om te kunnen deelnemen aan binnen- en buitenschoolse activiteiten.
Stichting Goederenbank de Baronie Ondersteuning van inwoners door ze tijdelijk te voorzien van voedselpakketten.
Surplus Bieden van laagdrempelige hulp en ondersteuning.
Theek 5 Bieden van hulp en ondersteuning bij lees-, reken- en digitale vaardigheden.
Thuisvester Thuisvester is een woningcorporatie en draagt bij aan een leef-bare omgeving zodat bewoners actief kunnen deelnemen aan de samenleving.
Stichting Help ons Helpen Kringloopwinkel speciaal voor mensen met een zeer laag inko-men.
Oecumenische Werkgroep Armoede Oosterhout
Mensen die in armoede verkeren met raad en daad helpen en werken aan de bewustwording over wat armoede is door het geven van informatie en voorlichting.
15
Gemeenten moeten voorzien
in een aanbod van
schuldhulp-verlening.
3
Waar moeten we rekening mee houden?
Kaders en ontwikkelingen
Veel Nederlanders hebben problematische schulden en al jaren proberen regering, gemeenten en andere betrokken partijen de knelpunten in de schuldhulpverlening aan te pakken. De Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) schrijft voor dat gemeenten moeten voorzien in een aanbod van schuldhulpverlening. De Wgs is een kaderwet.
Gemeenten zijn vrij om te bepalen hoe ze de schuldhulp-verlening organiseren. Wel schrijft de wet voor dat er sprake moet zijn van integrale schuldhulpverlening. Sinds de invoering van de wet in 2012 duurt het nog altijd jaren voordat mensen met schulden de stap naar hulpverlening durven te zetten. Daarom is de wens ontstaan om een aantal wetswijzigingen door te voeren zodat inwoners sneller geholpen worden.
In 2018 heeft de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) het Actieplan Brede schulden-aanpak gepresenteerd. In het Actieplan Brede Schulden-aanpak staan maatregelen die het kabinet neemt om het aantal mensen met problematische schulden terug te dringen en mensen met schulden beter te helpen en wie daarbij betrokken zijn.
Het actieplan Brede schuldenaanpak (Brief Brede schul-denaanpak, 2020) vermeldt drie uitgangspunten:
• Problematische schulden voorkomen: preventie en vroegsignalering.
• Ontzorgen en ondersteunen.
• Zorgvuldige en maatschappelijke verantwoorde incasso
De meeste wetswijzigingen en maatregelen in dit hoofd-stuk zijn een uitvloeisel van het actieplan.
3.1 Wetswijziging Schuldhulpverlening
Op 1 januari 2021 is de wijziging Wgs in werking getreden.
Deze wetswijziging geeft de grondslag om vroegsignale-ring op te pakken en signalen uit te wisselen met
woning-corporaties, zorgverzekeraars en water- en energieleve-ranciers. In hoofdstuk 6.6 staat beschreven op welke wijze vroegsignalering wordt vormgegeven. Ook geeft deze wet richtlijnen voor doorlooptijden en beschikkingen. In para-graaf 6.7.6 staat beschreven welke doorlooptijden worden gehanteerd. Dit is tevens vastgelegd in de verordening.
3.2 Wetswijziging Adviesrecht gemeen-ten bij schuldenbewind (Ags)
Het wetsvoorstel Adviesrecht voor gemeenten bij schul-denbewind regelt dat gemeenten drie maanden nadat schuldenbewind is ingesteld de rechter mogen advise-ren of een inwoner het beste kan worden geholpen door voortzetting van het bewind, of door een lichtere vorm van gemeentelijke ondersteuning. Verder regelt het wets-voorstel dat schuldenbewind niet meer voor onbepaalde tijd mag worden ingesteld. Wij hebben schriftelijk aan de rechtbank kenbaar gemaakt dat wij gebruik willen maken van de mogelijkheid advies uit te brengen wanneer een inwoner bewindvoering op grond van problematische schulden aanvraagt.
3.3 Wet vereenvoudiging beslag vrije voet (Wvbvv)
De beslagvrije voet is het deel van de inkomsten waarop de schuldeiser in feite geen beslag kan leggen. Dit is zo geregeld in de wet, omdat iedereen recht heeft op een bepaald minimuminkomen. Van deze beslagvrije voet moet iemand zijn vaste lasten betalen en voorzien in zijn levensonderhoud. De berekening wordt nu eenvoudiger en ook hoeven schuldenaren niet zelf meer inzage te geven in onder andere huur- en zorgkosten. Bij het vaststellen van de beslagvrije voet moeten gemeenten als beslagleggende partij gebruik maken van een landelijke rekentool zodat de berekening eenduidig wordt uitgevoerd. Wij maken gebruik van deze rekentool. Binnen de gemeente Oosterhout werd al gehoor gegeven aan het verzoek van de staatssecretaris om bij de verrekening van schulden met de bijstandsnorm
17
Bij deze visie horen de volgende uitgangspunten:
• Eigen kracht, maar met oog voor cognitieve vaardigheden en mentale belasting
• Hulp uit eigen netwerk en directe omge-ving maar met aandacht voor de collectieve opdracht voor het versterken van de sociale basis
• Betekenisvol meedoen in de samenleving en de toegevoegde waarde van de te zetten stap-pen op de participatieladder verkennen
• Proactief, waarbij we erop af gaan als we zien of signalen ontvangen dat er onder de opper-vlak meer aan de hand is.
• Vroegtijdig en preventief, om te voorkomen dat problemen ontstaan, groter worden of escaleren.
• Integraal, waarbij we in de samenwerking effectief te werk gaan om de inwoner snel de beste combinatie van ondersteuning en hulp te bieden.
al vooruit te lopen op de wet door uit te gaan van een be-slagvrije voet van minimaal 95% van de bijstandsnorm.
3.4 Nieuwe Wet Inburgering
Met de komst van de Nieuwe Wet Inburgering krijgen gemeenten op basis van de Participatiewet de taak om alle (bijstandsgerechtigde) asielstatushouders verplicht gedurende een periode van zes maanden te ontzorgen.
In het nog nieuw op te nemen artikel 56a Participatiewet worden inburgeringsplichtigen met recht op bijstand die een verblijfsvergunning asiel voor bepaalde tijd hebben, verplicht ‘ontzorgd’. De invoering van de wet is uitgesteld tot tenminste januari 2022. In samenwerking met de Don-gemond gemeenten zijn we gestart met de pilot Ontzorgen en vooruitlopend op deze wetswijziging starten we op een gefaseerde wijze met ontzorgen van asielzoekers. In para-graaf 6.2 leest u hier meer over.
3.5 Integraal beleid
Een belangrijk uitgangspunt van de Wgs is dat de hulp-verlening een integraal karakter heeft. Dit betekent dat er niet alleen aandacht is voor het oplossen van de financiële problemen, maar ook voor psychosociale problemen of problemen rond de woonsituatie, gezondheid, verslaving of de gezinssituatie. Actieve deelname van onze inwoners aan de samenleving is een breed gedragen ambitie, wij willen dat onze inwoners kunnen meedoen in de samenle-ving. Schuldenproblematiek is één van de belemmeringen die onze inwoners ervaren bij het meedoen. Integrale schuldhulpverlening richt zich op het wegnemen van deze belemmering. Daarvoor is het nodig om naast de schul-den zelf ook de oorzaken van schulschul-den aan te pakken.
Deze oorzaken kunnen bijvoorbeeld te maken hebben met werkloosheid, psychische problemen of verslaving. Juist die complexiteit van oorzaak en gevolg, en de toenemende omvang van het probleem vereisen een aanpak op meer-dere terreinen, waarbij samenwerking tussen verschil-lende instellingen met gebruik making van verschilverschil-lende instrumenten in diverse wetten (Jeugdwet, Wmo, Partici-patiewet). Een integrale aanpak dus, waarbij partijen uit verschillende disciplines met elkaar samenwerken. Door het integrale karakter heeft het beleid schuldhulpverle-ning veel raakvlakken met andere beleidsterreinen zoals minima, participatie, re-integratie, welzijn, gezondheid en wijkgericht werken.
3.5.1 Visie Sociaal Domein
De Visie Sociaal Domein (in ontwikkeling) dient als kapstok voor de diverse beleids- en uitvoeringsnota’s rond het soci-aal domein, dit geldt ook voor deze beleidsnota. Binnen de Visie Sociaal Domein (Gemeente Oosterhout, 2020) staan verbondenheid en samenredzaamheid centraal, omdat wij het belangrijk vinden dat inwoners
• zich fysiek, mentaal en emotioneel gezond voelen (posi-tieve gezondheid)
• met het heft in eigen handen vorm kunnen geven aan hun leven (eigen regie)
• sociaal en betrokken zijn en een bijdrage willen leveren in de gemeenschap
18
3.5.2 Toegang Sociaal Domein
Onderdeel van de Visie Sociaal Domein is de Toegang So-ciaal Domein. Hierin wordt beschreven hoe inwoners hun weg vinden naar een passende vorm van ondersteuning:
• De vrij toegankelijke voorzieningen voor een (lichte) vorm van ondersteuning, belegd bij meerdere samen-werkingspartners;
• De gemeentelijke toegang, waar de inwoner bij één integraal punt op alle leefdomeinen een vraag kan stellen, welke na triage over gaat naar informatiever-strekking, advies, en/of verwijzing naar een (niet) vrij toegankelijke voorziening.
Naast de uitgangspunten van de Brede aanpak en Visie Sociaal Domein worden ook deze uitgangspunten gehand-haafd binnen het beleid.
foto G.Lanting
Nederland bevindt zich in een uitzonderlijke situatie door de uitbraak van het coronavirus. Die raakt niet alleen onze gezondheid, ook de economische gevolgen zijn groot. Mensen kunnen door de crisis acuut in financiële problemen raken. Ook op de langere termijn kunnen de economische effecten merkbaar zijn en invloed hebben op de schuldenproblematiek. Veel mensen zijn ondanks de overheidsmaatregelen economisch hard geraakt door de coronacrisis. De NVVK verwacht dat meer ondernemers en werknemers die te maken hebben met een plotselin-ge daling van het (plotselin-gezins)inkomen en in de problemen komen zich gaan melden met een hulpvraag. Het gaat dan vooral om jongeren, zelfstandigen en flexwerkers.
Daarmee is de verwachting dat het aantal hulpvragen zal stijgen.
Uit cijfers blijkt dat bijna 1 op de 5 Nederlanders risico-volle schulden of problematische schulden heeft. Dit zijn 1,4 miljoen huishoudens, waarvan er zo’n 1,2 miljoen niet in beeld zijn bij de gemeente (Divosa, 2020). Risicovolle schulden komen voor wanneer een inwoner een of meer-dere rekeningen niet op tijd betaalt, rood staat of een cre-ditcard schuld heeft. Problematische schulden komen voor wanneer een inwoner schulden heeft aan een bedrijf of de overheid en deze niet meer betaald kunnen worden en niet op eigen kracht binnen 36 maanden afgelost worden.
In het laatste geval, kunnen inwoners een beroep doen op gemeentelijke specialistische schuldhulpverlening.
4.1 Omvang problematiek
In totaal heeft bijna één op de vijf Nederlandse huishou-dens een risico op problematische schulden, problema-tische schulden of zit in een schuldhulpverleningstra-ject (Westhof, Ruig, & Kerckhaert, 2015). De schuld van mensen in de schuldhulpverlening is gemiddeld ongeveer 40.000 euro (CBS, 2018).
4.1.1 Geregistreerde schulden
In 2018 had 8,3% van de Nederlandse huishoudens te maken met geregistreerde schulden (CBS, 2018). In
In 2018 had 8,3% van de Nederlandse huishoudens te maken met geregistreerde schulden (CBS, 2018). In