In dit onderzoek naar de diversiteit aan buitenlandberichtgeving in twee Nederlandse dagbladen, maak ik onderscheid tussen een kwaliteits- en een populaire krant. Daarom is het relevant nader in te gaan op de verschillen tussen deze twee soorten kranten. Het onderscheid tussen deze twee soorten kranten is misleidend, omdat het suggereert dat de ene krant geen kwaliteit heeft. Maar dat is te kort door de bocht. Het gaat vooral om de verschillen wat betreft invulling van de krant en om de verschillende sociaal geaccepteerde kwaliteitscriteria waar een kwaliteitskrant sterker aan vasthoudt dan een populaire krant.
In de literatuur wordt gewezen op de verschillende kenmerken van kwaliteits- en populaire kranten. Bij dit onderscheid gaat het ten eerste om de verhouding tussen ‘hard’ en ‘zacht’ nieuws. Een kwaliteitskrant focust meer op hard nieuws en een populaire krant meer op zacht nieuws. De termen hard nieuws en zacht nieuws zijn in het midden van de negentiende eeuw opgekomen. Met hard nieuws wordt gewezen naar nieuws dat rationeel, afstandelijk, serieus, proportioneel, tijdig, gecontroleerd, gebalanceerd en accuraat is. Het is gericht op het bewustzijn van burgers op belangrijke kwesties. Kwaliteitskranten besteden meer aandacht aan hard nieuws. Zacht nieuws wordt aangeduid als emotioneel, betrokken, populair, lichtzinnig en gepersonaliseerd. Het is gericht op het entertainen van mensen. Populaire kranten besteden vaak meer aandacht aan zacht nieuws.93
In de wetenschappelijke literatuur wordt hard nieuws op verschillende manieren gedefinieerd. Het klassieke en meest basale onderscheid tussen hard en zacht nieuws is gedefinieerd door Gaye Tuchman. Hard nieuws is volgens Tuchman informatie met een hoge mate van nieuwswaarde. Dit soort nieuws moet het liefst direct gepubliceerd worden, burgers moeten snel op de hoogte zijn van belangrijke kwesties en ontwikkelingen. Dit nieuws gaat bijvoorbeeld over politiek, economie en sociale zaken. Bovendien is hard nieuws onpersoonlijk van aard. Een zacht nieuwsbericht hoeft niet noodzakelijk direct gepubliceerd te worden en bevat geen of weinig beduidende informatiewaarde. Dit betekent dat de informatie niet noodzakelijk is voor het goed functioneren van de democratie. Het artikel is in eerste plaats vooral bedoeld om burgers te vermaken. Voorbeelden hiervan zijn roddel of opmerkelijke gebeurtenissen.94 Bovendien treft zacht nieuws juist vaak de persoonlijke verhalen, met emotionele invalshoeken.
93 S.N. Lehman-Wilzig , M. Seletzky, Hard news, soft news, ‘general’ news: The necessity and utility of an
intermediate classification, Journalism, Volume 11, Number 1, (2010) p.37–56, p.38.
94
G. Tuchman, Making news by doing work: routinizing the unexpected, American Journal of Sociology, Volume 79, Number 1, (1973) p.113.
In de praktijk blijft het lastig om een duidelijke grens te trekken tussen wat nu zacht en wat hard nieuws is. Nieuws over president Obama kan bijvoorbeeld heel politiek zijn van aard (zijn overwinning als president) of het is echt zacht nieuws (Obama maakt een uitstapje naar Disneyland). Reinemann heeft verschillende definities onderzocht die communicatiewetenschappers door de jaren heen gebruikten in hun nieuwsanalyses. Op basis van diverse concepten komt hij tot een overkoepelende definitie om meer objectief te kunnen bepalen wat hard en wat zacht nieuws is. De definitie luidt als volgt:
´The more a news item is politically relevant, the more it reports in a thematic way, focuses on the societal consequences of events, is impersonal and unemotional in its style, the more it can be regarded as hard news. The more a news items is not politically relevant, the more it reports in an episodic way, focuses on individual consequences of events, is personal and emotional in style, the more it can be
regarded as soft news´.95
Elke krant door de onderwerpskeuze, opmaak, gebruik van genres, structuur en taalgebruik duidelijk hoe het ervaren wil worden en waarin het zich onderscheidt van de concurrenten. De kop ‘Moordenaar drinkt bier op het graf van Milly’, in chocoladeletters en met foto’s van de dader en zijn tuinterras, past in de berichtgeving van De Telegraaf over een kindermoord, maar zal men in de Volkskrant niet snel tegenkomen. Deze laatste profileert zich als kwaliteitskrant en gebruikt meer duidende genres zoals nieuwsanalyses waarin zij een specifieke gebeurtenis probeert te plaatsen in een bredere trend. Populaire kranten zoals De
Telegraaf focussen minder op duidende genres, maar zullen sneller emotionele en
dramatische verhalen met persoonlijke invalshoeken plaatsen.96 Kwaliteitskranten zijn daarentegen de kranten die traditioneel gezien meer objectieve berichtgeving plaatsen. Dit houdt in dat ze afstandelijk en rationeel berichten over voornamelijk politieke en economische onderwerpen.
Kwaliteit slaat op het grondig informeren van het publiek. Deze informatievoorziening schept de voorwaarden voor het ter verantwoording roepen van politici, en het zinvol en actief participeren in het politieke systeem.97 Grondige, kwaliteitsvolle journalistiek, betekent dan ‘dat het nieuws correcte informatie brengt, op een objectieve wijze, over maatschappelijk
95 C. Reinemann, Hard and soft news: A review of concepts, operationalizations and key findings, Journalism,
Volume 13, Number 2, (2012) p.234.
96
M. Broersma, De transformatie van het journalistieke veld: discursieve strategieën en journalistieke vormen,
Tijdschrift voor Communicatiewetenschap, Volume 38, Nummer 3, (2010) p.274.
97 M. Gurevitch, M.R. Levi, I. Roeh, The Global Newsroom: convergences and diversities in the globalization of
television news, in: P. Dahlgren, C. Sparks, Communication and Citizenship: Journalism and the Public Sphere,
relevante feiten’.98 Dit betekent niet dat populaire kranten geen objectieve journalistiek leveren, maar naast deze informerende taak ligt de focus bij een populaire krant meer op de functie van vermaak. Bij het categoriseren van kwaliteits- en populaire kranten wordt gekeken naar de verhouding tussen (politieke) informatie enerzijds en human interest en lifestyle anderzijds. Human interest verwijst naar de artikelen die ingaan op menselijke verhalen en emoties. Als een krant voornamelijk schrijft over (politieke) informatie en weinig of veel minder over human interest en lifestyle bericht, wordt de krant als een kwaliteitskrant beschouwd. Bij een populaire krant is de aandacht voor human interest en lifestyle groter, omdat deze onderwerpen meer bijdragen aan het vermaak van het publiek.
In een kwaliteitskrant is de aandacht voor politiek en buitenlands nieuws dus groter dan in een populaire krant. Daarnaast bericht de kwaliteitskrant voornamelijk over economie, wetenschap, kunst en literatuur. Ook sport komt aan de orde, maar vaak minder uitgebreid. Nieuws over populaire cultuur, beroemdheden en bizarre en grappige berichten wordt minder prominent gebracht. Populaire kranten brengen behalve nieuws uit binnen- en buitenland meer nieuws op een sensationele wijze. Zo berichten zij bijvoorbeeld uitgebreider over misdaden en rampen. Daarnaast schrijven de populaire kranten ook over mode, interieur, auto’s, showbizz en vakanties.99
Hieruit blijkt dat beide krantensoorten een divers nieuwsaanbod presenteren als het aankomt op de onderwerpen waarover ze berichten, maar dat kwaliteits- en populaire kranten een heel andere focus hebben met betrekking tot deze onderwerpkeuze.
Een ander belangrijk aspect bij het onderscheid tussen kwaliteits- en populaire kranten is de manier van presentatie. Populaire kranten streven ernaar om het nieuws spectaculair en schokkend te presenteren, met een woordkeus en opmaak die indrukwekkend en meeslepend moet zijn voor de lezer. In tegenstelling tot populaire kranten leggen kwaliteitskranten juist het accent op een zakelijke manier van presenteren. Dit betekent minder grote koppen en kleinere afbeeldingen. De presentatie van het nieuws is in kwaliteitskranten veel soberder.100
Ten slotte is er nog een aspect op basis waarvan onderscheid wordt gemaakt tussen de twee soorten kranten, welke betrekking heeft op twee soorten nieuws. Enerzijds zijn er berichten ‘met een onmiddellijke beloning’: verhalen over rampen en misdaad, over wie rijk en beroemd is of over sport. Dit soort berichtgeving leest vaak snel en makkelijk. Populaire
98
M. Hooghe, Inleiding: de kwaliteit van het nieuws, in: M. Hooghe, K. De Swert,, S. Walgrave, De kwaliteit
van het nieuws. Kwaliteitsindicatoren voor de televisieverslaggeving, (Leuven 2007) p.13.
99 S.N. Lehman-Wilzig, M. Seletzky, Hard news, soft news, ‘general’ news: The necessity and utility of an
intermediate classification, Journalism, Volume 11, Number 1, (2010) p.37–56, p.49.
kranten focussen meer op dit soort berichtgeving. Het gaat om informatie die prettig is of schokkend. Anderzijds is er nieuws ‘met een vertraagde beloning’: berichten over politiek, economie, wetenschap en cultuur. Nieuws dat moeilijker te verwerken is en dat van de lezer enige inspanning vraagt. Kwaliteitskranten concentreren zich meer op dit soort berichtgeving. Nieuws dat onmiddellijke bevrediging biedt, trekt gemakkelijker de belangstelling. De gemiddelde lezer gaat -ook in de kwaliteitskrant- eerst naar dat soort berichten op zoek. Kranten die een groot publiek willen trekken, nemen dan ook meer van dat soort informatie op. 101
Het onderscheid tussen kwaliteits- en populaire kranten wordt dus gemaakt op verschillenden vlakken. Ten eerste zien we een we verschil in de onderwerpen waarover beide kranten berichten. Ten tweede de daaraan gekoppelde verdeling tussen hard en zacht nieuws. Kwaliteitskranten publiceren meer over buitenlands nieuws, economie en politiek, terwijl de populaire tegenhanger schrijft over sport en entertainment. Ten slotte bestaat er een verschil in de manier van presentatie. De populaire krant presenteert het nieuws op een meer sensationele manier, terwijl de kwaliteitskrant een meer ingetogen en bescheiden manier van presentatie kent.