Korte aanbeveling: België als voorbeeld voor alternatief systeem?

Gezien de perikelen van het systeem van werkgeversaansprakelijkheid die in de vorige para- graaf de revue zijn gepasseerd, zou de Tweede Kamer naar mijn mening de mogelijkheid van een wezenlijk ander compensatiesysteem voor arbeidsgerelateerde schade moeten overwe- gen. Hij zou hierbij het kader van de huidige regelingen te buiten moeten gaan en met alter- natieven op - in plaats van verbeteringen van - het systeem moeten komen.

Het Hugo Sinzheimer Instituut heeft in 2012 in opdracht van het Ministerie van So- ciale Zaken en Werkgelegenheid een aantal interessante opties gepresenteerd in het licht van de door hem uiteengezette knelpunten van het huidige compensatiesysteem voor arbeidsgere- lateerde schade. Twee van deze opties - een directe verzekering en een schadefonds voor be- roepsziekten - sluiten aan bij mijn opinie dat het huidige systeem van werkgeversaansprake- lijkheid onhoudbaar is geworden. Deze genoemde opties komen terug in het systeem van werknemerscompensatie in België.

Bij onze zuiderburen valt het risque professionnel onder aparte wetgeving, die onder- deel uitmaakt van hun stelsel van sociale zekerheid. Binnen dat stelsel wordt dus – in tegen- stelling tot Nederland - een onderscheid gemaakt tussen het risque social en het risque pro-

238 Eshuis 2014, p. 73. 239 Lindenbergh 2016, p. 126. 240 _{Weterings 1999, p. 29 e.v.} 241 _{Weterings 2007, p. 248.} 242 Eshuis 2015, p. 12.

fessionnel. Binnen het professionele risico wordt op zijn beurt een onderscheid gemaakt tus- sen arbeidsongevallen en beroepsziekten.243

Werkgevers in België hebben de plicht een (private, door de overheid erkende) risico- aansprakelijkheidsverzekering af te sluiten voor alle werknemers van het bedrijf voor wette- lijke bedrijfsrisico’s op grond van de Arbeidsongevallenwet. Indien de gelaedeerde werkne- mer kan bewijzen dat hij letsel door een plotselinge gebeurtenis heeft opgelopen tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst, heeft hij recht op een forfaitaire vergoeding van de verzekeraar, met uitzondering van opzet. De werkgever geniet hierbij in het algemeen civiel- rechtelijke immuniteit.244

Voor beroepsziekten geldt de Beroepsziektenwet, die een verplichte verzekering voor de werkgever omvat bij het (algemene), publieke Fonds voor Beroepsziekten.245 Indien de werknemer bewijst dat hij 1) een ziekte heeft die voorkomt op Belgische lijst van de beroeps- ziekten en 2) gedurende zijn arbeid is blootgesteld aan bepaalde schadelijke stoffen of om- standigheden, geldt een onweerlegbaar vermoeden.246 De werknemer heeft voldaan aan zijn bewijslast om in aanmerking te komen voor een forfaitaire vergoeding uit het Fonds,247 waarbij geen sprake is van tussenkomst van de werkgever. 248De claimbeoordeling vindt plaats door medici op basis van protocollen.249 Indien de ziekte niet op de lijst voorkomt, moet de werknemer procederen en heeft hij een zware bewijslast. Deze heeft betrekking op het oorzakelijk verband tussen zijn aandoening en het beroepsrisico waaraan hij is blootge- steld en lijkt op de bewijslast die in Nederland in geldt.250 Het Fonds is gebaseerd op een om- slagstelsel waarbij iedere werkgever jaarlijks een lage (vaste) premie betaalt, die omgeslagen wordt over de loonsom.251

Reeds in 2004 heeft het kabinet stappen willen ondernemen richting een maatregel, gebaseerd op de Belgische beroepsrisicoverzekering.252 Wegens gebrek aan noodzakelijkheid heeft de SER destijds de adviesaanvraag van het kabinet voor invoering van de Extra Garan- tieregeling Beroepsrisico’s negatief beantwoord. Desondanks erkende de Raad wel dat voor

243

Rauws 2001, p. 110. Reden hiervoor is o.a. de complexiteit van het begrip beroepsziekte; Eshuis e.a. 2012, p. 52

244 _{Rauws 2001, p. 112-115.}

245 _{Rauws 2001, p. 119. Hierna: het Fonds}

246

Artikel 32 Beroepsziektenwet.

247 _{Die in de buurt komt van een volledige schadevergoeding; Rauws 2001, p. 120.}

248 _{De werkgever geniet in beginsel civielrechtelijke immuniteit, tenzij er sprake is van (het brede begrip van)} opzet; Rauws 2001, p. 120.

249

Eshuis e.a. 2012, p. xi.

250_{Hoe vraag ik een vergoeding aan voor mijn beroepsziekte? (www.fedris.be, zoek op beroepsziekten).}

251 _{Rauws 2001, p. 120.} 252

onder andere de werknemer veel onzekerheid bestond over de duur en afloop van civielrech- telijke procedures over gezondheidsschade als gevolg van beroepsrisico’s en achtte op ter- mijn invoering van een afzonderlijke beroepsrisicoverzekering wenselijk.253 De tijd voor deze invoering is naar mijn idee aangebroken. Na 2004 hebben zich verdere ontwikkelingen in de jurisprudentie voorgedaan254 die procedures voor compensatie alleen maar lastiger hebben gemaakt. Gezien de complexiteit van het begrip “beroepsziekte” en de diversiteit binnen de categorie beroepsziekten, zou voor een beroepsrisicoverzekering onderscheid gemaakt moe- ten worden tussen arbeidsongevallen en beroepsziekten. Hieronder bespreek ik beknopt hoe de wetgever een beroepsziekteverzekering zoals in België bij ons vorm zou kunnen geven.255

Een Fonds voor beroepsziekten256 zou uitkomst kunnen bieden voor de knelpunten uit 4.2.1. en 4.2.2. en 4.2.6.257 Voor het rechtvaardigheidsgevoel van de werkgever zou het ge- vuld moeten worden met bijdragen van werkgevers naar rato van hun risicoprofiel258 aan de hand van hun Risico Inventarisatie en - Evaluatie.259 De claimprocedure zou eenvoudig ge- houden moeten worden om te voorkomen dat deze te lang en te kostbaar wordt (en de werk- nemer zou verhinderen een procedure aan te gaan wegens zijn onvermogen ingewikkelde procedures aan te gaan). Om rechtsongelijkheid tegen te gaan zou een bepaalde tijd nauwkeu- rig empirisch onderzoek moeten worden gedaan naar de in de praktijk (herhalend) voorko- mende beroepsziekten. Deze zouden – tezamen met de reeds op de Europese lijst van de Be- roepsziekten voorkomende ziekten - op een Nederlandse Beroepsziektenlijst moeten komen staan. Indien een werknemer klachten ervaart die niet op de lijst staan, zou een andere optie dan het aansprakelijkheidsrecht moeten worden toegepast. De werknemer zou op deze manier ontheven kunnen worden van de bewijsproblemen inherent aan het huidige aansprakelijk- heidssysteem. Ook zou een standaardvergoeding per ziekte op de lijst – met instemming van werknemersorganisaties – beter op zijn plaats zijn dan een forfaitaire vergoeding. Een verde- re aanbeveling laat ik achterwege.

253 _{SER-advies WAO-beleid 2004, p. 110.}

254 _{Bijvoorbeeld Nefalit/Karamus, Maasman/Akzo, Lansink/Ritsma, SVB/Van de Wege, etc.} 255

Hoe hij in dit kader dient om te gaan met arbeidsongevallen laat ik buiten beschouwing.

256 _{Zoals voor mesothelioom; Sorgdrager, TBV 2015/1, p. 43.}

257 _{Deze last zou met een vast percentage, gelijk voor alle werknemers, moeten worden omgeslagen over hun}

loon.

258

In tegenstelling tot het FBZ in België.

259 _{Het opmaken van een RIE is een verplichting voor werkgever op grond van de Arbowet. Werkgevers moeten} de risico’s in hun bedrijf op een lijst zetten en evalueren hoe ze de risico’s kunnen beperken; www.rie.nl (zoek op voor bedrijven).