Koper, antimoon en molybdeen

In Bijlage 5 zijn voor elk deelmonster de met de drie methoden gemeten gehalten aan koper, antimoon en molybdeen vermeld. Daarbij zijn, evenals in Bijlage 3, meetwaarden groter dan 100 mg/kg vetgedrukt weergegeven om globaal aan te geven in welke monsters verhoogde gehalten aan koper, molybdeen en antimoon zijn aangetroffen.

Allereerst dient te worden opgemerkt dat de met de XEPOS gemeten gehalten voor elk element systematisch afwijken van de met ICP-MS en INAA gemeten waarden. De reden hiervoor is gegeven bij de beschrijving van de methode in paragraaf 11.2. In paragraaf 13.2 wordt nader op de methodische aspecten ingegaan.

Ten behoeve van de bespreking van de resultaten – in de zin van het vóórkomen van deze elementen in verpakkingen – zijn de met de XEPOS gemeten gehalten gecorrigeerd voor de systematische afwijkingen; de waarden voor koper zijn door ongeveer 1,5 gedeeld en die voor molybdeen en antimoon met resp. 2 en 2,5 vermenigvuldigd.

De toegepaste destructiemethode voor de ICP-MS analyse is minder geschikt voor antimoon; daarom zijn in Bijlage 5 geen ICP-MS resultaten voor antimoon gegeven. De Niton geeft in enkele gevallen afwijkingen van de beide andere methoden, soms om verklaarbare en soms om onduidelijke redenen. In de nu volgende bespreking wordt daarom zo veel mogelijk van de gecorrigeerde XEPOS en de ICP-MS resultaten uitgegaan.

12.2.1 Koper

In 3 monsters, namelijk twee goudbruin gekleurde kunststof deksels van resp. PP en PS en één goudkleurige kunststof draagtas met opdruk, zijn zeer hoge gehalten aan koper

aangetroffen (van 6500 tot 16.000 mg/kg) koper aangetroffen. In 3 andere monsters, een blauwe zak, een blauw/witte folie en een blauwe PE draagtas met opdruk, werd 800 tot 900 mg/kg koper gevonden. In 13 andere kunststof monsters (twee PP, één PE, één

kunststof met aluminium coating en de rest onbekend) werd met de ICP-MS tussen de 100 en 500 mg/kg koper gevonden. Daarnaast bleken nog eens 7 monsters (6 kunststof

monsters en één bedrukte kartonnen verpakking) rond de 100 mg/kg te bevatten (een aantal daarvan is niet met ICP-MS zijn geanalyseerd; de XEPOS gaf na correctie waarden van rond de 100 mg/kg). Deze monsters betreffen vooral blauwe, groene en veelkleurige verpakkingen of verpakkingen met blauwe of groene opdruk.

Verder is met de XEPOS in de twee metalen deksels koper gevonden in gehalten van, na correctie, rond de 100 resp. 700 mg/kg.

Koper blijkt dus regelmatig voor te komen in kunststof verpakkingen, waarbij zeer hoge gehalten vooral voorkomen in goudachtig gekleurde verpakkingen. Daarnaast komen gehalten tussen 100 en 1000 mg/kg voor in met name blauw- en groengekleurde

verpakkingen en verpakkingsonderdelen. In de glazen en kartonnen monsters werd op één uitzondering na geen koper gevonden boven de 50 mg/kg. De resultaten komen in grote lijnen overeen met die uit de literatuurstudie, zij het dat daarin geen specifieke

aanwijzingen waren gevonden dat koper veelal in blauw- en groengekleurde verpakkingen voorkomt.

Aangenomen dat, op grond van de screening met de Niton, de niet naar het laboratorium meegenomen monsters geen koper bevatten, kan worden berekend dat op het totaal aantal onderzochte verpakkingen (357 stuks) ongeveer 5% meer dan 100 mg/kg en daarnaast ongeveer 2% rond de 100 mg/kg koper bevat47.

12.2.2 Molybdeen

In 3 monsters, namelijk een oranje PE tas met opdruk, een rode zak en een rode netzak (soort kunststof niet bekend) werden gehalten van 500 tot 900 mg/kg molybdeen

gevonden. In 4 andere kunststof monsters (een oranje PE folie, een bruine band, een rood deksel en een geel/rood deel van een puntzak) werden gehalten van tussen de 100 en 200 mg/kg molybdeen aangetroffen. De papieren sticker op één van netzakken bleek 140 mg/kg molybdeen te bevatten en de chipszak (kunststof met aluminium coating) een kleine 100 mg/kg. In nog een 5 andere deelmonsters (vaak met een rode of oranje kleur) werd molybdeen aangetoond in gehalten tussen 30 en 100 mg/kg. In één van deze 5 monsters (een oranje netzak) werd met INAA 130 mg/kg molybdeen aangetroffen. Molybdeen komt dus af en toe voor in kunststof verpakkingen, met name als die rood of oranje gekleurd zijn. In de glazen, metalen en kartonnen monsters werd op één

uitzondering na geen molybdeen aangetoond boven de 20 mg/kg. Deze resultaten vormen een bruikbare aanvulling op die van de literatuurstudie, aangezien daarbij zeer weinig gegevens over molybdeen in verpakkingen zijn gevonden. Uit de analyses van het kunststofafval in het huishoudelijk restafval is gebleken dat het gemiddelde gehalte aan molybdeen 2,7 mg/kg bedraagt. Aangezien dit kunststofafval voor meer dan 75% uit verpakkingsafval bestaat, kan daaruit worden afgeleid dat in de meeste verpakkingen geen molybdeen voorkomt en dat de verpakkingen die wel molybdeen bevatten een beperkte bijdrage aan het totaal leveren.

Aangenomen dat, op grond van de screening met de Niton, de niet naar het laboratorium meegenomen monsters geen molybdeen bevatten, kan worden berekend dat op het totaal aantal onderzochte verpakkingen (357 stuks) 1,7% meer dan 100 mg/kg en daarnaast 1,4% tussen de 30 en 100 mg/kg molybdeen bevat47.

12.2.3 Antimoon

Twee PET blister verpakkingen (een transparante en een groene) bleken na correctie circa 250 mg/kg antimoon te bevatten. In één andere transparante blisterverpakking (soort kunststof niet bekend) werd eveneens circa 250 mg/kg gevonden. Verder werden in 2 netzakken (een oranje met opdruk en een rode), 2 kunststof deksels (een oranje en een rode) en in 3 andere kunststof monsters (een rode zak en een gele en een oranje tas, beide met opdruk) gehalten tussen de naar schatting 200 en 700 mg/kg aangetroffen. In 6 andere monsters (diverse kleuren; soort kunststof onbekend) werd antimoon aangetoond in gehalten tussen ongeveer 50 en 200 mg/kg. Tenslotte werden in drie van de vier casing- verpakkingen zeer hoge gehalten aan antimoon gevonden, variërend van 1400 tot 6200 mg/kg (gebaseerd op de INAA resultaten). In de overige monsters werd niet of nauwelijks antimoon gevonden.

Antimoon blijkt dus geregeld voor te komen in kunststof verpakkingen, met name als die rood of oranje gekleurd zijn, maar ook in sommige transparante verpakkingen. De

resultaten bevestigen de bevinding uit de literatuurstudie dat antimoon vrijwel altijd voorkomt in PET, in gehalten van 100-250 mg/kg. In beide PET monsters werd ongeveer 250 mg/kg gevonden. In de glazen, metalen en kartonnen monsters werd vrijwel geen antimoon aangetoond.

Uit de analyses van het kunststofafval in het huishoudelijk restafval is gebleken dat het gemiddelde gehalte aan antimoon ongeveer 100 mg/kg bedraagt. Dat is hoger dan op grond van de analyses in dit onderzoek verwacht zou worden, waarbij moet worden opgemerkt dat de steekproef in dit onderzoek zeer gering van omvang is. Bekend is dat in bepaalde kunststof producten (geen verpakkingen) zeer hoge concentraties antimoon, toegepast als brandvertrager, kunnen voorkomen. Deze producten leveren, als ze worden afgedankt, een aanzienlijke bijdrage aan het antimoongehalte in het kunststofafval.

Hierdoor valt over de gemiddelde bijdrage van antimoon in het kunststof verpakkingsafval geen uitspraak te doen.

Aangenomen dat, op grond van de screening met de Niton, de niet naar het laboratorium meegenomen monsters geen antimoon bevatten, kan worden berekend dat op het totaal aantal onderzochte verpakkingen (357 stuks) 3,4% meer dan 200 mg/kg en daarnaast nog eens 1,7% tussen 50 en 200 mg/kg antimoon bevat47.