4. Weggebruikers en verkeersveiligheid
4.1 Kernpunten verkeersveiligheid en weggebruikers
4.1 Kernpunten verkeersveiligheid en weggebruikers
De volgende gedragsaspecten van weggebruikers op het Rijkswegennet worden onderscheiden:
» snelheid;
» alcohol;
» spookrijden.
De samengevatte resultaten uit dit hoofdstuk zijn:
Aandeel ernstig slachtofferongevallen
» 65-67% van de ernstige slachtofferongevallen zijn snelheidsgerelateerd;
» 8-10% van de ernstige slachtofferongevallen hebben een alcoholinvloed;
» spookrijongevallen komen relatief weinig voor.
Ontwikkeling ernstige slachtofferongevallen
» het aantal ernstige snelheidsgerelateerde slachtofferongevallen is sinds 2004 met 5% gedaald;
» het aantal ernstige slachtofferongevallen met alcoholinvloed is sinds 2004 met 1% gedaald.
Ontwikkeling ongevalernst
» 5,8% van alle ongevallen is ernstig van aard;
» snelheidsgerelateerde ongevallen zijn in 5,4% van de gevallen ernstig van aard;
» ongevallen met alcoholinvloed zijn in 8,7-13,7% van de gevallen ernstig van aard
» spookrijongevallen hebben relatief vaak een ernstige afloop.
Aandachtsroutes en –locaties
Het grootste aantal ernstige slachtofferongevallen heeft plaatsgevonden op:
» Rijksweg 29 in de regio Zuid-Holland (24 ernstige snelheidsgerelateerde slachtofferongevallen);
» Rijksweg 8 in de regio Noord-Holland (8 ernstige alcoholongevallen).
4.2 Snelheid
Samenvatting Definitie
Snelheidsgerelateerde ongevallen zijn ongevallen waarbij de snelheid van één van de betrokkenen een rol heeft gespeeld bij de ongevaloorzaak.
Aandeel
65-67% van de ernstige slachtofferongevallen zijn snelheidsgerelateerd;
Ontwikkeling ernstige slachtoffer(ongevallen)
» in 2007 hebben 501 ernstige snelheidsgerelateerde ongevallen plaatsgevonden, met 609 ernstige slachtoffers;
» sinds 2004 is het aantal ernstige snelheidsgerelateerde ongevallen 5%
gedaald en het aantal ernstige slachtoffers 12%;
Ontwikkeling ongevalernst
» bij 5,4% van alle ernstige snelheidsgerelateerde ongevallen zijn ziekenhuisgewonden of doden gevallen. Landelijk is dit bij 5,8% van de ongevallen;
Aandachtsroutes en –locaties
» de meeste ernstige snelheidsgerelateerde ongevallen per wegkilometer vinden plaats op autosnelwegen, 18 per 100 kilometer;
» op Rijksweg 29 (Zuid-Holland) vinden de meeste ernstige snelheidsgerelateerde ongevallen per wegkilometer plaats, in totaal 24 met 27 ernstige slachtoffers.
Achtergrond Definitie
Snelheidsgerelateerde ongevallen zijn ongevallen waarbij de snelheid van één van de betrokkene een rol heeft gespeeld bij de ongevaloorzaak [A1-20].
Aandeel
Zoals uit figuur 36 naar voren komt schommelt het aandeel ernstige snelheidsgerelateerde ongevallen ten opzichte van het totaal aantal ernstige slachtofferongevallen rond 65-67%. Het aandeel ernstige slachtoffers bij snelheidsgerelateerde ongevallen ligt onder dit niveau.
62,0%
Aandeel ernstige snelheidsongevallen 65,7% 66,6% 67,5% 66,1%
Aandeel ernstige snelheidsslachtoffers 64,2% 66,6% 65,3% 65,6%
2004 2005 2006 2007
figuur 36: ontwikkeling aandeel ernstige snelheidsgerelateerde
ongevallen en ernstige slachtoffers bij snelheidsgerelateerde ongevallen op totaal ernstige ongevallen en ernstige
slachtoffers op het Rijkswegennet [Ministerie V&W, 2008b]
Ontwikkeling slachtoffer(ongevallen)
In tabel 24 is het aantal ernstige snelheidsgerelateerde ongevallen en het aantal ernstige slachtoffers weergegeven. Hieruit komt naar voren dat in 2007 501 ernstige snelheidsgerelateerde ongevallen hebben plaatsgevonden, met 609 ernstige slachtoffers. Het aantal ernstige snelheidsgerelateerde ongevallen is sinds 2004 met 5% gedaald. Opvallend is dat het aantal slachtoffers 12% gedaald is.
tabel 24: ontwikkeling aantal ernstige snelheidsgerelateerde ongevallen en aantal ernstige slachtoffers bij snelheidsgerelateerde ongevallen op het Rijkswegennet [Ministerie V&W, 2008b]
Aantal ernstige
De afname van het aantal ernstige snelheidsgerelateerde ongevallen sinds 2004 is gelijk aan de afname van het totaal aantal ernstige slachtofferongevallen. Dit blijkt uit figuur 37, waarin de ontwikkeling van het aantal ernstige snelheidsgerelateerde ongevallen geïndexeerd is weergegeven.
Ernst. ong. snelheid 100 93 85 95
Ernstige ongevallen NL 100 91 83 94
2004 2005 2006 2007
figuur 37: ontwikkeling ernstige snelheidsgerelateerde ongevallen en totaal ernstige ongevallen op het Rijkswegennet [Ministerie V&W, 2008b]
Ontwikkeling ongevalernst
In figuur 38 is de mate van ongevalernst van snelheidsgerelateerde ongevallen afgezet tegen de gemiddelde ongevalernst. Hieruit komt naar voren dat 5,4% van alle snelheidsgerelateerde ongevallen ernstig van aard is.
Gemiddeld is 5,8% van de ongevallen ernstig van aard.
0%
Ernstige ongevallen RWN 8,4% 5,3% 5,2% 5,8%
2004 2005 2006 2007
figuur 38: ontwikkeling aandeel ernstige slachtofferongevallen ten opzichte van het totaal aantal ongevallen op het
Rijkswegennet [Ministerie V&W, 2008b]
Aandachtroutes en –locaties
Uit tabel 25 komt naar voren dat jaarlijks de meeste ernstige snelheidsgerelateerde ongevallen per wegkilometer plaatsvinden op autosnelwegen. Dit zijn per 100 kilometer ongeveer 18 ernstige ongevallen.
Dit is ongeveer twee keer zoveel als op de overige wegtypen. Parallel verloopt het aantal ernstige slachtoffers per wegkilometer.
tabel 25: gemiddeld aantal ernstige snelheidsgerelateerde ongevallen en ernstige slachtoffers per wegtype per 100 kilometer weglengte in de periode 2004-2007 [Ministerie V&W, 2008b]
Op Rijksweg 29 in de regio Zuid-Holland hebben in de periode 2004-2007 het meeste aantal ernstige snelheidsgerelateerde ongevallen per wegkilometer plaatsgevonden. In totaal 24 ernstige snelheidsgerelateerde ongevallen met 27 ernstige slachtoffers.
Ernstige ongevallen per 100 km
Index
Ernstige slachtoffers per 100 km
Index
Autosnelweg 18,1 112 22,5 111
Autoweg 9,2 57 13,0 64
Weg gesloten voor (brom)fietsers en langzaam verkeer
10,1 63 12,8 63
Totaal 16,1 100 20,2 100
4.3 Alcohol
Samenvatting Definitie
Alcoholongevallen zijn ongevallen waar bij minimaal 1 van de betrokken bestuurders artikel 8 is geconstateerd of wel alcohol is geconstateerd maar geen artikel 8 van toepassing is.13
Aandeel
» 8-10% van de ernstige slachtofferongevallen heeft een alcoholinvloed;
Ontwikkeling ernstige slachtoffer(ongevallen)
» in 2007 hebben 70 ernstige alcoholongevallen plaatsgevonden, met 84 ernstige slachtoffers;
» sinds 2004 is het aantal ernstige alcoholongevallen 1% gedaald en het aantal ernstige slachtoffers 15%;
Ontwikkeling ongevalernst
» bij 13,7% van alle alcoholongevallen zijn ziekenhuisgewonden of doden gevallen. Landelijk is dit bij 5,8% van de ongevallen;
Aandachtsroutes en –locaties
» de meeste ernstige alcoholongevallen per wegkilometer vinden plaats op autosnelwegen, 2-3 per 100 kilometer;
» op Rijksweg 8 (Noord-Holland) vinden de meeste ernstige alcoholongevallen per wegkilometer plaats, in totaal 3 met 4 ernstige slachtoffers.
13 Artikel 8 wordt overtreden wanneer het alcoholpromillage van een voertuigbestuurder hoger is dan 0,50‰. Voor beginnende bestuurders (personen die korter dan 5 jaar over een rijbewijs beschikken) is de limiet 0,20‰.
Achtergrond Definitie
Alcoholongevallen zijn ongevallen waar bij minimaal 1 van de betrokken bestuurders artikel 8 is geconstateerd of wel alcohol is geconstateerd maar geen artikel 8 van toepassing is [A1-21].
Aandeel
Zoals uit figuur 39 naar voren komt schommelt het aandeel ernstige alcoholongevallen ten opzichte van het totaal aantal ernstige slachtofferongevallen rond 8-10%. Het aandeel ernstige slachtoffers bij alcoholongevallen ligt rond hetzelfde niveau.
7,5%
Aandeel ernstige alcoholongevallen 8,8% 9,6% 8,2% 9,2%
Aandeel ernstige slachtoffers alcoholongevallen 9,2% 9,0% 8,5% 9,0%
2004 2005 2006 2007
figuur 39: ontwikkeling aandeel ernstige alcoholongevallen en ernstige slachtoffers bij alcoholongevallen op totaal ernstige ongevallen en ernstige slachtoffers op het Rijkswegennet [Ministerie V&W, 2008b]
Ontwikkeling slachtoffer(ongevallen)
In tabel 26 is het aantal ernstige alcoholongevallen en het aantal ernstige slachtoffers weergegeven. Hieruit komt naar voren dat in 2007 70 ernstige alcoholongevallen hebben plaatsgevonden, met 84 ernstige slachtoffers. Het aantal ernstige alcoholongevallen is sinds 2004 1% gedaald. Opvallend hierbij is dat het aantal slachtoffers 15% is gedaald.
tabel 26: ontwikkeling aantal ernstige alcoholongevallen en aantal ernstige slachtoffers bij alcoholongevallen op het
Rijkswegennet [Ministerie V&W, 2008b]
Aantal ernstige
De ontwikkeling van het aantal ernstige alcoholongevallen is ongeveer gelijk aan de afname van het totaal aantal ernstige slachtofferongevallen. Dit blijkt uit figuur 40, waarin de ontwikkeling van het aantal ernstige alcoholongevallen geïndexeerd over de periode 2004-2007 is weergegeven.
0
Ernstige alcoholongevallen 100 100 77 99
Ernstige ongevallen RWN 100 91 83 94
2004 2005 2006 2007
figuur 40: ontwikkeling ernstige alcoholongevallen en totaal ernstige ongevallen op het Rijkswegennet [Ministerie V&W, 2008b]
Ontwikkeling ongevalernst
In figuur 41 is de mate van ongevalernst van alcoholongevallen afgezet tegen de gemiddelde ongevalernst. Hieruit komt naar voren dat 13,7% van alle alcoholongevallen ernstig van aard is. Gemiddeld ligt dit aandeel lager, op 5,8%.
Ernstige alcoholongevallen 8,7% 13,4% 10,8% 13,7%
Ernstige ongevallen RWN 8,4% 5,3% 5,2% 5,8%
2004 2005 2006 2007
figuur 41: ontwikkeling aandeel ernstige slachtofferongevallen ten opzichte van het totaal aantal ongevallen op het
Rijkswegennet [Ministerie V&W, 2008b]
Aandachtroutes en –locaties
Uit tabel 27 komt naar voren dat jaarlijks de meeste ernstige alcoholongevallen per wegkilometer plaatsvinden op autosnelwegen. Dit zijn per 100 kilometer 2-3 ernstige alcoholongevallen. Opvallend is dat autowegen per wegkilometer alcoholveiliger zijn dan wegen met een gesloten verklaring.
Parallel verloopt het aantal ernstige slachtoffers per wegkilometer.
tabel 27: gemiddeld aantal ernstige alcoholongevallen en ernstige slachtoffers per wegtype per 100 kilometer weglengte in de periode 2004-2007 [Ministerie V&W, 2008b]
Op Rijksweg 8 in de regio Noord-Holland vinden het meeste aantal ernstige alcoholongevallen per wegkilometer plaats, in totaal 3 met 4 ernstige slachtoffers.
Historisch onderzoek
Alcoholinvloed bij bestuurders zorgt ervoor dat de ongevalkans toeneemt, onder invloed van alcoholbeneveling. Een alcoholovertreding wordt gemaakt wanneer het alcoholpromillage de limiet van 0,50‰ overschrijdt. Voor beginnende bestuurders, personen die korter dan 5 jaar over een rijbewijs beschikken, is de limiet 0,20‰. De ongevalkans bij een promillage van 0,8‰
is ongeveer twee keer zo groot als normaal en bij een promillage van 1,8‰ is deze kans zelfs 17 keer zo groot [Ministerie V&W, 2007e].
Van de 12,3 miljard Euro die de totale verkeersonveiligheid in Nederland kost is ongeveer 1,6 miljard Euro het gevolg van alcoholongevallen. Bij dit type ongevallen is in meer dan 80% van de gevallen een man de overtreder.
Daarnaast lijken de meeste overtreders in West-Nederland te rijden.
Voornamelijk handhaving en de succesvolle Bob-campagne lijken invloed te hebben op het voorkomen van alcoholongevallen [Ministerie V&W, 2007e].
Ernstige Weg gesloten voor (brom)fietsers en
langzaam verkeer
1,39 64 1,94 70
Totaal 2,18 100 2,78 100
4.4 Spookrijden
14Spookrijongevallen zijn ongevallen die plaatsvinden wanneer voertuigen zich in tegengestelde richting van de rijrichting voortbewegen en in aanrijding komen met een ander voertuig. In de periode 1991-1998 hebben jaarlijks ongeveer 23 spookrijongevallen plaatsgevonden op autosnelwegen. Hierbij vielen gemiddeld 4 doden en 12 gewonden. In de periode 1998—2003 was het jaarlijks aantal doden ongeveer de helft lager. Sinds 2003 lijkt dit aantal weer terug op het niveau van 1993-1998. Wat opvalt bij spookrijongevallen is dat de afloop vaak ernstig is. Op het totaal aantal ongevallen vormen spookrijongevallen slechts 0,1% van het totaal. Bij de dodelijke ongevallen vormen spookrijongevallen 2,5% van het totaal [SWOV, 2000].
Bijna de helft van de spookrijongevallen wordt veroorzaakt door bestuurders die de snelweg op willen rijden maar een afrit te vroeg nemen en op de verkeerde rijrichting terechtkomen. Dit zijn voornamelijk oudere bestuurders die de vormgeving van halklaverbladen en Haarlemmermeeraansluiting (bij duisternis) in mindere mate begrijpen. Ongeveer éénderde van de spookrijongevallen wordt veroorzaakt door bestuurders die bewust op de weg keren, vaak om een eerdere fout in de routenavigatie goed te maken. Hierbij gaat het voornamelijk om jongere bestuurders [SWOV, 2000].
Verschillende maatregelen zijn mogelijk om spookrijongevallen te voorkomen, waarbij eenvoud, vroegtijdige alarmering en het onmogelijk maken van ongewenste handelingen centraal staan. Voorbeelden van maatregelen zijn [SWOV, 2000]:
» optimalisatie van de aansluiting op de autosnelweg;
» plaatsen van bebording ga terug bij afritten;
» duidelijke weergave van pijlen en geleidende trottoirbanden bij aansluitingen;
» aanleg rotonde bij aansluitingen;
» aanbrengen van attentieverhogende waarschuwingen bij aansluitingen (bijvoorbeeld reflectoren en alternatieve pijlmarkering);
» aanbrengen middengeleiding om keren op de weg tegen te gaan.
Voor spookrijongevallen is het op basis van de beschikbare informatie niet mogelijk om de Rijkswegen aan te duiden met de meeste spookrijders.
14 Dit onderzoeksdeel is uitgevoerd op basis van eerder uitgevoerd onderzoek, omdat het op basis van de ongevallendatabase BRON 1.0 niet mogelijk is om de spookrijongevallen te selecteren. Deze paragraaf heeft daardoor een afwijkende vorm, waarin slechts een indicatie wordt gegeven van de verkeersveiligheidinvloed van spookrijden.