Kennisoverdracht

Op verschillende manieren willen de makers benadrukken dat het verhaal van de voorstelling draait om een belangrijke historische gebeurtenis uit de Nederlandse geschiedenis. De historische context van het verhaal krijgt daarbij opvallend veel aandacht. Ten eerste is in de foyer van het theater een tentoonstelling ingericht. In de tentoonstelling Morgen is vandaag – Kun jij kiezen in oorlogstijd? wordt informatie gegeven over de persoon en het verhaal van Erik Hazelhoff Roelfzema, maar ook over Tweede Wereldoorlog, de Engelandvaarders en het verzet. In de tentoonstelling wordt informatie gegeven over wie deze mensen waren, wat hen motiveerde en wat ze deden. Een grote hoeveelheid foto’s en teksten geven een gevarieerd en overzichtelijk beeld van het onderwerp. Ook zijn er in samenwerking met het Verzetsmuseum Amsterdam en het NIOD kabinetten ingericht. Hierin worden aan de hand van teksten en originele objecten (verzetskranten, voedselbonnen, geheime zenders enz.) persoonlijke verhalen van mensen uit het verzet verteld. ‘Tijdens het bezoek aan de tentoonstelling’, zo valt er op de website van Soldaat van Oranje te lezen, ‘wordt de bezoeker uitgedaagd om na te denken over keuzes in oorlogstijd.’ Die keuzes kunnen worden gemaakt aan de hand van vragen die in de tentoonstelling te vinden zijn. Vragen als ‘zou jij in het verzet gaan of zou jij onderduikers verbergen?’ worden hier aan de bezoeker gesteld.

Deze vragen spelen tevens een grote rol bij het speciaal ontwikkelde educatieve programma voor scholen. ‘De gedeelde theaterervaring nodigt leerlingen uit in dialoog te gaan over oorlog, vrijheid, het maken van keuzes, moed, vriendschap en opoffering met als decor een waargebeurd verhaal uit onze vaderlandse geschiedenis,’ zo luidt de boodschap op de flyer.44 In het lespakket wordt het verhaal van Erik Hazelhoff Roelfzema gebruikt om de stof rond de Tweede Wereldoorlog te verlevendigen. Er wordt hierbij naast feitenkennis ook aandacht besteed aan de morele dilemma’s en de gevolgen van de individuele keuzes in tijden van oorlog: ‘Het thema van de voorstelling leent zich uitstekend voor een vakoverstijgend lesproject op school in het kader van bijvoorbeeld de vakken Geschiedenis, Nederlands en CKV,’ zo valt te lezen.45 Fred Boot legt uit wat de makers met het project voor ogen hebben:

‘Met onze voorstelling hopen we de huidige generaties een aanleiding te geven om de persoonlijk verhalen over te leveren van (groot-) ouders op (klein-) kinderen. Zo kunnen we de collectieve herinnering levend houden. Vrijheid geef je door!’46

44

‘Lessugesties’, http://alswijnietsdoen.nl/images/awnd_lessuggesties.pdf, website Als wij niets doen, geraadpleegd op 10 februari 2015.

45 _{Koningin Wilhelminaschool Rijnsburg, ‘Reacties van scholen’, Onderwijsfolder Soldaat van Oranje – De}

musical (zonder datum).

46

F. Boot in: ‘Uniek project special voor het onderwijs!’, Onderwijsfolder Soldaat van Oranje – De Musical (zonder datum).

44 Aan het educatieve project wordt veel waarde gehecht. Scholen kunnen voor een gereduceerd tarief naar de voorstelling en is een stichting opgericht om dit mogelijk te maken. De Stichting Educatieve Theaterprojecten heeft als doel ook ‘kleinere theaterprojecten de kans geven om historisch- en maatschappelijk voorstellingen voor de jongeren bereikbaar [te] maken.’ Naast een tentoonstelling en een educatief lesprogramma is er nog een derde initiatief van Soldaat van Oranje – De musical. Op de website www.alswijnietsdoen.nl kunnen bezoekers reageren op de stellingen en vragen die ook in de tentoonstelling onder de aandacht worden gebracht.47

In de reacties van de bezoekers wordt er opvallend vaak verwezen naar de beleving en het spektakel dat zich gedurende het stuk aan het publiek opdringt: ‘Een briljante voorstelling waar je zintuigen tot het diepste worden geprikkeld!’ zo valt er in een reactie van de bezoeker op de website te lezen.48 In de uitzending Van idee tot geschiedenisles worden ook enkele scholieren gevraagd naar een reactie: ‘Je zit er echt in, je ruikt het, je voelt het en alles beweegt. Het is wel wat anders dan een boek lezen’ geeft een scholiere toe.49 Een tweede scholier is het daarmee eens en zegt dat zo’n voorstelling toch meer bij mensen aankomt: ‘Je denkt echt wauw, ik snap nu echt hoe zij zich hebben gevoeld.’50 In dergelijke reacties zien de makers van Soldaat van Oranje de relevantie van hun werk bevestigd. Want ‘het levend houden van de oorlog is heel belangrijk, en het moet verteld blijven worden.’51

Het willen beleven van de oorlog lijkt voort te komen uit het feit dat we steeds verder van de oorlog af komen te staan. Nu de ervaringen van de oorlogsjaren bijna niet meer afkomstig zijn van de mensen die het daadwerkelijk hebben meegemaakt, ontstaat op verschillende manieren ruimte om deze periode voor een nieuwe generatie relevant te maken. De nadruk op beleving en

individuele reflectie zoals in de musical lijkt exemplarisch te zijn voor de manier waarop er binnen de populaire cultuur met het verleden wordt omgegaan. Het punt dat Erik Somers al aansneed – dat deze tendens in musea steeds vaker zichtbaar is – geeft aan dat er nog altijd een verschuiving in de manier waarop wij aan het oorlogsverleden vorm geven gaande is. Met universele thema’s en vraagstukken, een tentoonstelling met historische informatie en een educatief project, is Soldaat van Oranje – De musical allang niet meer slechts een avondje uit voor het gezin. Het idee van de musical is door deze randprogrammering daadwerkelijk uitgegroeid tot een geschiedenisles. Zo heeft door de grote populariteit en educatieve- en maatschappelijke betrokkenheid Soldaat van Oranje – De musical de vorm van entertainment reeds overstegen.

47 _{‘Als wij niets doen’, http://www.alswijnietsdoen.nl/initiatief, geraadpleegd op 10 januari 2015.} 48 _{‘Publiek over Soldaat van Oranje’, website Soldaat van Oranje, geraadpleegd op 28 december 2014.} 49

RTL Productions, Making of Soldaat van Oranje – De musical (5 mei 2014).

50

Ibidem, geraadpleegd op 27 december 2014.

45