Kapitaal en posities in het Groningse jeugdtheaterveld

De verdeling van het kapitaal in het jeugdtheaterveld kan bepaald worden met behulp van de middelen waar de actoren toegang tot hebben.

3.2.1 Macroniveau

Het economisch kapitaal kan gedefinieerd worden in de zichtbare eigendommen van actoren. Dit is bijvoorbeeld het bezit van een eigen theater en de hoeveelheid geld die een actor tot zijn beschikking heeft. De beschikking over geld heeft betrekking op de eigen inkomsten (bijvoorbeeld uit de verkoop van producties), maar ook op de subsidies die

56 Pierre Bourdieu, De regels van de kunst. Wording en structuur van het literaire veld, vert. Rokus Hofstede (Amsterdam: Van Gennep, 1994), 285.

57 Idem, 285, 150.

58 Pierre Bourdieu, Opstellen over smaak, habitus en het veldbegrip, gekozen door Dick Pels (Amsterdam: Van Gennep, 1992), 177.

59

Pierre Bourdieu, De regels van de kunst. Wording en structuur van het literaire veld, vert. Rokus Hofstede (Amsterdam: Van Gennep, 1994), 280.

29 actoren ontvangen van verschillende instanties. Uit de gegevens van het jeugdtheaterveld is gebleken dat 31 Nederlandse en zes Vlaamse gezelschappen structureel gesubsidieerd worden. Daarnaast hebben 25 groepen een eigen theater. In totaal zijn er twintig gezelschappen die structureel gesubsidieerd worden en daarnaast ook een eigen theater bezitten. Alle primaire theaterlocaties ontvangen eveneens subsidie. Deze actoren, bestaande uit gezelschappen en theaters, kunnen omschreven worden als de groepen met het meeste economisch kapitaal binnen het jeugdtheaterveld van Groningen. Bij de Vensterscholen, buurthuizen, bibliotheken en scholen komt de financiering uit de verschillende betrokken instellingen en voor een deel van de gemeente. Wat betreft het economisch kapitaal staan deze actoren en de gezelschappen die geen subsidie ontvangen of theater bezitten onderaan, met uitzondering van de actoren met winstoogmerk. De actoren die zelfvoorzienend zijn en gericht zijn op het maken van winst, zoals gezelschappen die grootschalige producties maken en de gezelschappen die hun producties als voornaamste inkomstenbron hebben, zijn eveneens actoren met veel economisch kapitaal. In tabel 9 is te zien welke actoren gericht zijn op het maken van veel winst, welke dat niet zijn en alle actoren die zich er tussenin bevinden.

30 Veel winst- Oogmerk Weinig winstoogmerk Bos Theater- producties Wintercircus Martin Hanson Lange Mannen Martin Forget Stichting Vertellus Calefax Rietkwintet Circustheater Stier De Dames Slier Het Houten Huis Efteling Theater-producties Rob Heiligers Metafora Danstheater ZiRR De Twee Heeren Kindertheater Ithaka Mark Vijn

Theater-producties Pauni Trio Muzi

Gonda Jonker Krabbenbos en Ko Mojo Theater Slagwerk-groep Percossa Theater Marikesj Leerlingen 'Kunst, Theater en Media' Studio 100 Stichting Heisa Theater Rensje Ronzebons Poppentheater De KletsKous Theater Familie Spakaat V&V Entertain-ment/ Verlinde Stichting Broot/Ton van der Velden Theater Potitco Willemijn en Paulus Morssink Tabel 9: Actoren en de mate van winstoogmerk

Dit overzicht is exclusief de structureel gesubsidieerde gezelschappen.

De samenwerkingsverbanden binnen het Groningse jeugdtheaterveld op macroniveau kunnen gezien worden als vormen van sociaal kapitaal. Sommige samenwerkingsverbanden – zeven van de acht – ontvangen subsidie. Dit kan gezien worden als het economisch kapitaal van de samenwerkingsverbanden, maar ook als (een deel van) het economisch kapitaal van de gezelschappen die bij deze samenwerkingsverbanden zijn betrokken. Indirect maken de gezelschappen, door middel van de sociale verbinding (sociaal kapitaal), namelijk gebruik van het economisch kapitaal van een samenwerkingsverband. Een voorbeeld hiervan is de organisatie Oorkaan. Oorkaan is een werkplaats voor muzikanten en theatermakers, ontstaan uit een fusie van het Productiehuis Jeugdconcerten en de Werkplaats Oorproeven. De werkplaats geeft makers de gelegenheid te experimenteren met ideeën over muziekvoorstellingen voor kinderen.⁶⁰ De organisatie wordt structureel gesubsidieerd door het ministerie van OCW. Daarnaast beschikt Oorkaan over een eigen theater. Dit samenwerkingsverband kan gezien worden als een organisatie die financiële en productionele ondersteuning biedt aan jeugdtheatergezelschappen. Bij Oorkaan zijn vier actoren vanuit het Groningse

60

Oorkaan, “Over Oorkaan,” Oorkaan, http://www.oorkaan.nl/over-oorkaan (geraadpleegd op 9 februari 2011).

31 jeugdtheaterveld op macroniveau betrokken. Deze actoren beschikken daardoor over economisch en sociaal kapitaal.

Van de 28 gezelschappen die bij een samenwerkingsverband zijn betrokken, zijn veertien groepen aangesloten bij meer dan één samenwerkingsverband. Deze groepen bezitten meer meetbaar sociaal en theatraal kapitaal dan andere groepen.

De verdeling van het theatraal kapitaal heeft onder andere te maken met de mate van professionaliteit van de actoren. Professionaliteit kan gezien worden als de belichaamde vorm van theatraal kapitaal. Dit omvat de kennis en aanleg die een actor bezit, opgedaan door middel van educatie op school, door opvoeding en door de sociale omgeving.⁶¹ Daarnaast kan professionaliteit aangetoond of aannemelijk gemaakt worden met behulp van de geïnstitutionaliseerde vorm van theatraal kapitaal. Dit heeft namelijk betrekking op tastbare bewijzen van kennis, zoals diploma’s en titels.62

In het jeugdtheaterveld van Groningen op macroniveau kunnen 60 actoren als professioneel gezien worden. Dit zijn 54 gezelschappen en zes theaters. De scholen, buurthuizen, bibliotheken en samenwerkingsverbanden zijn hier niet in meegenomen omdat deze indeling op die actoren niet van toepassing is. De 60 professionele actoren bezitten meer geïnstitutionaliseerd theatraal kapitaal dan de andere actoren.

Wat betreft de professionaliteit van de gezelschappen binnen het Groningse jeugdtheaterveld op macroniveau behoren in totaal zeven gezelschappen tot de semiprofessionele groep. De twaalf amateur actoren in het veld kunnen onderverdeeld worden in tien jeugdtheatergezelschappen en twee theaters. Deze gezelschappen bezitten relatief weinig geïnstitutionaliseerd theatraal kapitaal. Bij de theaters zijn werknemers te vinden met een professionele achtergrond (opleiding) die ondersteuning bieden aan amateur groepen. Het theatraal kapitaal van deze theaters is om die reden redelijk hoog.

Aansluiting bij sommige samenwerkingsverbanden kan ook een vorm van geïnstitutionaliseerd theatraal kapitaal zijn voor de gezelschappen. De samenwerkingsverbanden KIJKUIT en Stip Theaterproducties kunnen bijvoorbeeld als een keurmerk voor gezelschappen worden gezien. KIJKUIT omschrijft zichzelf als volgt:

“voor kwalitatief, origineel en eigenwijs jeugdtheater. Theater dat prikkelt, raakt en verrast. Van poëtisch verteltheater tot uitbundig muziekspektakel, van ademloos kijken tot zelf de longen uit je lijf schreeuwen, van vrolijk en raar tot prikkelend herkenbaar […].”⁶³

Een gezelschap dat bij dit samenwerkingsverband hoort maakt uitdagend jeugdtheater en kan herkend worden aan een vignet op al het promotiemateriaal. In het Groningse jeugdtheaterveld op macroniveau zijn zeventien gezelschappen betrokken bij dit samenwerkingsverband. Hiervan zijn veertien groepen daarnaast nog betrokken bij een ander samenwerkingsverband. Al deze gezelschappen zijn professioneel en ontvangen structurele subsidie.

61 Pierre Bourdieu, Opstellen over smaak, habitus en het veldbegrip, gekozen door Dick Pels (Amsterdam: Van Gennep, 1992), 125.

62

Idem, 130.

63

Kijkuit, “Over Kijkuit,” Kijkuit, http://www.kijkuit.nu/pagina/over-kijkuit (geraadpleegd op 9 februari 2011).

32 Stip Theaterproducties is een organisatie die Jeugd- en jongerentheater ondersteunt dat “toegankelijkheid combineert met kwaliteit en diepgang.” 64

De organisatie houdt zich bezig met tourneeplanningen van jeugdtheatergezelschappen, maar ook met de producties van jonge makers die zodoende bekendheid kunnen verwerven. Dit samenwerkingsverband kan gezien worden als een organisatie die financiële en productionele ondersteuning biedt en daarnaast als een keurmerk. Omdat de organisatie ‘kwalitatief’ jeugdtheater ondersteunt, kunnen de gezelschappen die bij dit samenwerkingsverband betrokken zijn gezien worden als kwalitatieve jeugdtheatergroepen. Bij Stip Theaterproducties zijn negen gezelschappen uit het Groningse jeugdtheaterveld op macroniveau betrokken. Deze gezelschappen zijn allemaal professioneel en worden – op één na (Het Houten Huis) – allemaal structureel gesubsidieerd. Er zijn zes actoren die bij KIJKUIT en bij Stip Theaterproducties betrokken zijn. Deze actoren bezitten zowel veel cultureel, als sociaal en economisch kapitaal. Tabel 10 geeft een overzicht van de actoren die bij KIJKUIT en de actoren die bij Stip Theaterproducties betrokken zijn.

Gezelschap KIJKUIT Stip

Beumer & Drost X

BonteHond X X De Toneelmakerij X X Het Filiaal X

Het Houten Huis X Het Laagland X X Hetpaarddatvliegt X Jeugdtheater Sonnevanck X

Kwatta X

Marcel Sijm X Stella Den Haag X X Stichting Speeltheater Holland X

Tafel van 5 X TG Siberia X

Theater Gnaffel X X Citadel X

Toneelgroep Max. X X

Tabel 10: Gezelschappen binnen het macroveld die bij KIJKUIT en/of Stip Theaterproducties betrokken zijn

3.2.2. Microniveau

Aan de hand van de feiten vanuit het jeugdtheaterveld van Groningen op microniveau is gebleken dat één gezelschap veel economisch kapitaal heeft, namelijk Theater de Citadel. Dit gezelschap ontvangt structurele subsidie en is in het bezit van een eigen theater. De Citadel is ook het enige gezelschap dat betrokken is bij meerdere samenwerkingsverbanden. Deze jeugdtheatergroep is betrokken bij KIJKUIT, Theaterland en Platform 11+. In Platform 11+ bestaat uit twaalf

64

Stip Theaterproducties, “Over Stip,” STIP theaterproducties, http://www.stipproducties.nl/over_stip (geraadpleegd op 8 februari 2011).