Drs. H.J. He/ïboer
Vanda l isme is een vrij nieuw verschij nsel i n
Nederland, nog geen tien j a ren oud. Beschadigingen van particul iere e n openbare eigendommen hebben er in het verleden natu u r l ijk a ltijd plaatsgevonden, dat is niets nieuws, maar dat werd vroeger
Ba ldadigheid genoemd en in ons Wetboek van Straf
recht prijkt het vooraa n in de titel Overtredingen:
a rtikel 424 noemt dat 'Straatschenderij ': het plegen van enige ba ldadigheid tegen personen of goederen op of aan de openba re weg of publ ieke plaats
waa rdoor gevaa r of nadeel KAN ontstaa n. En recid ive wordt in zo'n geval extra bestraft: drie dagen
hechte n is ka n dat kosten.
Er is zelfs enige j urisprudentie, maar de laatste die Cremers vermeldt is u it 1 957, hetgeen erop wijst dat er nog maar wei nig za ken zijn die het tot een gerechtelijke afdoening brengen. Dat moet i n het verleden a nders zijn geweest en men ka n zich afvragen of dat komt doordat het aa ntal geva l len va n geconstateerde ba ldadigheid veel groter was da n thans of doordat men het feit zag a l s een ernstiger verstoring van de rechtsorde dan tegenwoordig. E n a l s dat laatste het geva l is zou dat k u nnen zijn omdat het a a ntal wa nbedrijven dat een ernstiger karakter had, in die tijd veel kleiner was ! De politie had meer oog voor Straatschenderijzaken omdat zwaardere de l icten m i nder voorkwa men.
Godfried Bomans: 'Een Nationaal Schandaal ' Een goede vijf en twi ntig j a a r geleden kon een 472
populair a uteur als G odfried Bomans zich nog behoorlijk opwi nden over de baldadigheid van de Holla ndse jeugd en h ij stond daari n waa r l ijk niet a l leen: i n Elsevier's Weekblad ging hij fèl tekeer tege n dit 'Nation a l e Schanda a l ' , zoa l s h ij dat noemde en h ij wees erop dat de beschadigi ngen die aan openbare eigendommen i n ons l a nd werden toege
bracht, ongu nstig afstaken tegenover het bu itenland waar de jeugd meer respect toonde voor het
gemee nschappel ijke bezit.
Ook u it de verhalen van een nog verder verleden va lt op te m a ken dat ons land in dat opzicht n iet zo'n beste naam had: reisbesch rijvi ngen va n toeristen uit vorige eeuwen die ons l a nd bezochten beklaagden zich over de overlast die zij herhaaldelijk moesten ondervinden van jeugdige personen die h u n maar 'Gek' vonden - een woordje dat in onze taa l een zeer merkwaardige gevoelswaarde heeft dat in a ndere landen in die betekenis niet bekend is. En
wereldberoemd is de kwa lificatie die Volta i re na een bezoek aan ons land daarva n gegeven heeft:
'Cana ux, ca nards, canail le'.
Ba ldadigheden en Straatschenderijen doen zich ook heden ten dage nog i n o nverm i nderde mate voor - en men mag vei l ig aa n nemen i n nog wel groter mate dan voorheen, maar er is iets bijgekomen en daa rvoor gebr u i ken wij het woord Va nda l isme, een begrip dat een kwart eeuw geleden hier te la nde nog n iet bekend was en waa ronder wij verstaa n de moedwill ige beschadigingen die va n ernstiger aard zijn dan de ouderwetse baldadig heden waarbij de wil, de opzet niet di rect gericht wa s op moedwi l l ige vernieling. E n het is dat toenemende va nda l i sme dat ons met zorg vervult.
' Kleine' Criminaliteit?
Het beg rip 'Kleine C r i m i n a l iteit' is óók een vondst van de laatste j a ren: die o nderscheiding m et 'G rote criminal iteit' is i ngevoerd omdat de laatstgenoemde vormen van m i sdadig heid in toenemende mate het werk van de recherchediensten belasten; omdat er prioriteiten gesteld moeten worden en men naar wegen zoekt om de c r i m i n a l iteitsbestrijding te ration a l isere n : de repressie van de Kleine crimina
l iteit zou moeten gaa n behoren tot het takenpakket van de survei llancedienst. M a a r is deze 'kleine cri m i n a l i teit', waaronder ook het vanda lisme begrepen wordt, wel zo gering a l s de naam suggereert?
Vandalisme: jaarlijks 700 miljoen.
Dàt is i m mers zeer de vraag: qua omvang en qua schade, maar ook voor wat betreft de ergernis, overlast, nadeel en on rust d i e dit kwaad veroorzaken ziet het er wel a nders uit.
Enkele jaren geleden vroeg het bekende Tweede
Kamer-lid voor de P.v.d.A., Hein Roethof, de aa ndacht van de M i n i ster voor de bestrijding va n d it e uve l . H ij schatte op goede g ronden dat de schade door Vanda l isme ons land dage l ij ks op 2 m i ljoen g u lden kwa m te staa n - en dat is r u i m 700 m i ljoen per jaar.
En men mag vei l i g aannemen dat dat bedrag jaarlijks met 1 5 à 20% toeneemt: de bij de politie bekend geworden cri m i n a l iteit stijgt j a a r l ijks met 1 0% en in de sector Vernieling is de groei bela ngrijk sterker.
Dat zou betekenen - Roethof's schatting dateert van 1 980 - dat wij met dat cijfer n u al d icht tegen het m i ljard g u lden aa nzitten of m isschien we l dat bedrag gepasseerd hebben. En wa n neer wij dat i n
a rbeidsplaatsen uitdrukken (een gegeven d a t In deze tijd va n werkloosheid de mensen a a n spreekt) en een Arbeidsplaats op 50.000 g u lden becijferen, dan betekent dat dat men voor de waa rde die er door Va nda l isme zin loos wordt vernield en verloren gaat, zo'n 20.000 mensen te werk zou k u n nen stellen. E n dat is toch wel iets om over na t e denken!
I Anderhalf miljoen geva llen van Vandalisme per jaar!
In Leeuwarden becijferde men i n 1 953 de tota le schade die toendertijd door baldadigheid a a n openba re en particul iere eigendommen werd toege
bracht op 20.000 g u lden. Dat zou in de h u id ige ge ldswaarde zo'n 200. à 300.000 g u lden zijn. In werkel ij kheid is de geza men l ijke schade die het vand a lisme teweegbrengt echter veel groter: in Rotterdam bijvoorbeeld wa s de schade die enkele j a ren geleden a l leen al aan schoolgebouwen werd toegebracht vijf m i ljoen g u lden; in Amsterda m 6,5 miljoe n .
Maar ook d e aa nta llen gepleegde vernieli ngen e n beschadig i ngen l iegen er niet om: b i j d e Slacht
offerenquête die het CBS i n 1 980 onder een repre
sentatieve steekproef va n 1 6.000 personen in ons l a nd instelde, bleek dat slechts in 20% va n de geva l len degenen, die ondervraagd waren en mede
deelden een of meermalen het slac htoffer van vernieling of beschadiging te zijn geweest, daa rva n a a ng ifte had gedaan bij de pol itie en dat de
voor naa mste reden waarom men aangifte
achterwege had gelaten bleek te zijn dat men vond dat de politie er toch n iets a a n kon doen. Het werkelijke aantal geva llen va n Vanda lisme dat er i n o n s l a n d gepleegd wordt, werd door het C B S op grond van de u itkomsten van deze slachtoffer
enq uête gesteld op r u i m anderhalf mi ljoe n ! Ook i n d e recentel ijk verschenen statistiek Je ugdcri m i n a l iteit van het CBS over het j a a r 1 980 blijkt hoezeer dit kwaad voortwoekert. Het aantal ki nderen en jeugdige personen dat in dat jaar door J ustitie aan vern ieling en beschadiging werd sch u ldig bevonden en al of n iet deswege om u iteen
lopende redenen werd vervolgd is sedert 1 976 verd ubbeld; het bedroeg r u i m 1 6 per 1 0.000. En dat zijn da n de opgespoorde daders va n deze wa n
gedrag i ngen waa rva n de politie het nodig vond, ze te verba liseren.
De Hel van de Maatschappij van Overvloed
Het mag derha lve n i et a ls een overbod ige l uxe gezien worden i ndien er van de politiediensten wat meer aa ndacht voor dit e uvel gevraagd wordt.
Men heeft, vooral sedert de tweede helft van de jaren zestig, deze vorm va n 'kleine c r i m i n a l iteit' afgedaan met de verklaring dat ba ldadig heden, vern ieli ngen, vanda lisme beschouwd moesten worden als u iti ngen van ongenoegen va n onze jeugd tegen de
consu mptiemaatschappij; dat het een vorm van protest was tegen de 'Hel van de Maatschappij va n Overvloed'. Dat was een redenering die in die tijd, toen het Ma rxistische verklaringsmodel voor a l le sociologische versc h ij nselen pop u l a i r was, a lgemeen aa nvaard werd: iedereen die 'bij de tijd wi lde zij n' las i mmers ook het Rode Boekje va n Mao - weet U nog wel? En daa rbij l iet men het dan want ook veel ouderen vonden dat wel een gem akkel ijke redene
ring: zij deden i m mers l ustig mee aa n onze 'wegwerp-maatschappij ' waa r i n a l les kon en mogelijk moest zij n.
Uitingen van ongenoegen. . .
M a a r d e bomen groeien n iet tot in de hemel door e n vrij onverwacht en onzacht worden wij de laatste jaren geconfronteerd met het feit dat de koek opraakt. Dat zet menigeen a a n het denken en sommigen verwachten dat ook het maar l u kraak kapotsla a n van a nderm a n ' s zaken een eind za l nemen. Doch zo eenvoudig is dat helaas n i et . . . Want Vandalisme, zinloos vernielen, is een daad van destructiviteit een bepaalde vorm van agressiviteit die eigen is aan de mens en die, behalve dat ZIJ een verslavende werking heeft - er wordt immers lust beleefd aan zoiets: het geeft de vernieler een gevoel van macht over de dingen en wel een gemakkelijk en goedkoop te verkrijgen gevoel van macht - naast verslavend werkt deze vorm van agressiviteit ook in hoge mate besmettelijk, of beter aanstekelijk.
Voora l in groepsverband
Dat is de reden waarom vanda l isme zoveel in groeps
verband wordt gepleegd en ook waa rom het a a ngifte
percentage zo laag is: veel slachtoffers, maar ook getu igen, zu llen zich wel wachten om vernielers erop te wijzen dat zij iets verkeerds doen . Want de
agressiviteit tegen zaken kan l icht uitlopen op agressiviteit tegen personen - en helaas is de werke
l ijkheid daar om dit te bevestigen. Het is dàt aspect va n deze vorm va n 'klei ne cri m i n a l iteit', dat i n toenemende mate de mensen verontrust.
H et za l niet gemakkelijk zij n, dit kwaad te kere n . Maar het is w e l heel e r g hard nodig.
Zoa ls ook bij a ndere dingen is Jong geleerd, Oud 4 74
geda a n . Ki nderen die era a n gewend zijn geraakt, onachtza a m om te springen met de za ken va n a nderen, die geproefd hebben van de 'verboden vrucht', in casu van de macht die zij ervaren bij het kapotmaken va n iets dat n iet va n hen is, lopen een goede ka ns daa r mee door te gaa n . En dan is de
Vooral in groepsverband. ..
verleiding daar om ook nog 'spa nnender' dingen mee te maken: het bi nnendri ngen in een a uto, in een schoolgebouw als de toegang daartoe is stuk
gemaakt, straks i n een won i ng - en de weg naar een i nbrekerscarrière ligt open. Met recht mag men daarom stellen dat het tegengaan va n va nda l isme aan de wieg staat van de misdaadpreve ntie.
Of dat enkel door educatieve maatregelen bere i kt kan worden, i s zeer de vraag. Die maatregelen zijn erg hard nodig, maar zoa ls bij elke aanpak van een dergelijk euvel za l ook aan de a ndere E 's:
Engi neeri ng en Enforcement aa ndacht moeten worden geschonken. Dat zoiets effect za l hebben wordt natuurlijk door niemand betwijfeld maar het is goed dat zoiets nog eens bevestigd wordt door ee n recent WO De-onderzoek 'Voetsu rveilla nce en Preventievoorlichti ng in Amsterdam-Osdorp'.
Het Project Amsterdam-Osdorp
Daarbij is ged u rende zes maanden in 1 98 0 i n de Amsterdamse wij k Osdorp door een team van 8 agenten met een brigadier va n u it een eigen vestig i ng i n de wijk geregelde voetsu rve i l l a nce ingevoerd en werd het publ iek gericht geactiveerd om maatregelen te nemen en gedragswijzen te vertonen die
misdadigheid zouden kunnen voorkomen. H et gunstige gevolg is geweest, niet enkel dat de relatie
Politie-Publ iek verbeterde, dat onve i l i g heids
gevoelens verminderden, de aangiftebereidheid sterk
EXTRA ZWAAR