Sp.: Voor een paar weken werd door de Multatulikring in de Kon. Ned. Schouwburg te Gent, een huldebetoon ingericht ter ere van een drietal zijner leden, om hun vele jaren activiteit als liefhebbertoneelspelers. Bij de gehuldigden was de heer Isidoor Benoot, die dezelfde avond de rol van Cobus in Op Hoop van Zegen had vertolkt en die verscheidene maanden geleden reeds de kaap der 75 jaren heeft omzeild. - Wij hebben het genoegen hier voor de micro deze kranige toneel-veteraan te hebben, evenals de heer Raymond de Gos, voorzitter van de Multatulikring.
Mr De Gos als wij ons goed herinneren werd de heer Benoot gehuldigd naar aanleiding van het feit dat hij 50 jaar geleden de rol van boer Van Paemel heeft gecreëerd in C. Buysses Het gezin Van Paemel?
De Gos: Inderdaad. Morgen 25 Januari zal het dag op dag 50 jaar geleden zijn dat de Multatulikring, de allereerste opvoering bracht van het landelijk drama van C. Buysse. Onze toneelvereniging boekte met deze creatie zo'n groot succes, dat zij vele jaren het werk van de grote Vlaamse verteller op haar repertorium had, het in talrijke steden opvoerde en er zelfs in Nederland ongemeen grote bijval mee oogstte. Wij mogen gerust verklaren dat Het gezin Van Paemel en de Multatulikring schier onafscheidbare begrippen zijn geworden. Onze toneelvereniging heeft het dan ook gepast geoordeeld de creatie van het werk te herdenken met een huldebetoon aan de heer Isidoor Benoot, die een monumentale boer Van Paemel heeft geschapen, die alom de grootste bewondering wegdroeg. Misschien is het mij toegelaten even C. Buysse zelf te citeren, die in 1924, toen de Multatulikring zijn 50-jarig bestaan vierde o.m. het volgende schreef:
‘Als de dag van gisteren herinner ik mij nog die eerste opvoering van Het gezin
Van Paemel nu reeds zoveel jaren geleden.
Het is voorzeker aan niet veel toneelschrijvers gegeven hun werk in de vertolking der acteurs sterker, intenser, kleurrijker en
der te zien leven, dan zij het in den drang hunner verbeelding geschapen hadden. Dit zeldzaam voorrecht heb ik bij de eerste opvoering van Het gezin Van Paemel en ook bij deze van Driekoningenavond mogen genieten.
O! hoe wonder reëel leefde dat alles, reeds van als het scherm opging, dank zij de spelers. Mijn oude vriend Maeterlinck die naast mij zat, verklaarde mij Het kan niet
beter; in het Théatre Antoine, te Parijs, zoudt ge geen volmaakter spel bijwonen!
Zo was het De Mey, als Marco de stroper, Benoot, als vader Van Paemel, het was de volmaaktheid zelve!’
Sp.: Wel, mijnheer Benoot, zoudt u ons kunnen zeggen hoe de Multatulikring er toe gekomen was het werk van C. Buysse op te voeren?
Benoot: Zeker. Vader Anseele had het werk ter inzage gekregen van de heer Reichler, een vriend van Cyriel Buysse. Hij vatte de lezing aan, 's avonds laat, en 's
anderendaags reeds maakt hij het werk over aan onze regisseur Frans de Mey, met de bemerking dat Het gezin Van Paemel een stuk voor de Multatulikring was. Onze regisseur las het, de leden lazen het en het algemeen oordeel was dat wij het drama van Buysse moesten opvoeren.
Sp.: Heeft Cyriel Buysse, die op de creatie natuurlijk aanwezig was, zich ook geïnteresseerd aan de repetities?
Benoot: Zeker, hij woonde verscheidene herhalingen bij, doch zonder zich ooit in ons werk te mengen of opmerkingen te laten horen.
Sp.: Mijnheer de Gos, van die creatie bezit uw kring zeker nog wel documenten? De Gos: Helaas niet. Onze documentatie en onze bibliotheek zijn tijdens de bezetting gestolen en vernield geworden. Er zijn natuurlijk nog de persverslagen van die tijd - De eerste vertoning van Het gezin Van Paemel had plaats in het feest-lokaal Vooruit, dat toen gevestigd was in de Bagattenstraat. De toegangsprijs bedroeg 20 centimes. Van de toenmalige vertolkers zijn, buiten de vriend Benoot, nog in leven Arthur de Mey, broeder van de regisseur, en Henrietje Van Daele, de bekende Gentse
Cyriel Buysse, aan wie de Multatulikring als aandenken aan deze creatie een palm schonk, werd een eindeloze ovatie gebracht.
In l'Art Moderne o.a. werd door de recensent M. De Weert een zeer lovende kritiek geschreven, die als volgt besloot: De schouwburgbestuurder die het werk zou
monteren, zou geen betere Van Paemel kunnen vinden dan de meubelmaker Benoot die van het ras der grote kunstenaars is.
Buysse's werk werd de volgende maand hernomen, en in Maart van hetzelfde jaar volgden nog twee vertoningen in de Minardschouwburg, voor een select publiek, waaronder de ganse familie Buysse, de schrijver Maeterlinck, de schilder Emiel Claus, enz. enz...
Daarna zou de jarenlange triomftocht over gans Vlaanderen ingezet worden. Sp.: Mijnheer Benoot, u moet de rol van boer Van Paemel dan vele malen gespeeld hebben?
Benoot: 145 maal, waarin begrepen mijn optreden als gast met beroepsgezelschappen. Sp.: Hebt u geen vertoningen van Het gezin Van Paemel, die bij u een bijzondere indruk hebben nagelaten?
Benoot: Zeker. - Ik herinner mij de opvoering die wij in 1911 te Antwerpen gaven, in de Nederlandse Schouwburg, ter gelegenheid ener Buysse-viering. De Triomf die daar behaald werd was zo mogelijk nog groter dan te Gent. Niet alleen de Vlaamse pers was voltallig aanwezig, maar ook talrijke grote Nederlandse bladen waren vertegenwoordigd.
De critiek was zo geestdriftig, dat te Amsterdam een comité werd opgericht, dat de fondsen bijeenbracht om de Multatulikring voor een week naar deze stad uit te nodigen. Er werden in Februari 1912 twee vertoningen gegeven van Het gezin Van
Paemel. Wij hadden één grote bekommering. Zullen de Nederlands het Oost-Vlaams
boerendialect begrijpen? Na het eerste bedrijf scheen er een zekere aarzeling te zijn. Voor de aanvang van het 2ebedrijf zei ik echter: Jongens! Volhouden, goed
articuleren. En het werd een kolossaal succes. De Hollanders, die niet gemakkelijk warm te krijgen zijn, juichten ons verder toe zoals de geestdriftigste Fransen het niet zouden gedaan hebben.
De Gos: Misschien mag ik hier een paar regels lezen uit het verslag dat door Het
Nieuws van de Dag van 15.2.1912 aan dit optreden werd gewijd:
‘Het gezin Van Paemel door de Multatulikring uit Gent gespeeld, kennen we. Het is opgevoerd door de Nederlandse Toneelvereniging. De voorstelling door de Multatulikring gaf aan het stuk een geheel andere schijn, maakte alles echter, natuurlijker en malscher. Het was als het zien van een mooie bloem, bloeiende buiten, in volle aarde, in steê van de kunstbloem in kamer en kamerlucht’.
Benoot: Een zeer aangename herinnering bewaar ik ook aan een opvoering te Brussel gegeven in Maart 1930, ter gelegenheid van de 70everjaardag van C. Buysse, vertoning die ingeleid werd door de letterkundige Raymond Herreman en waarop de schrijver Buysse aanwezig was. Meest alle vertolkers waren gekozen uit enkele Brusselse toneelgroepen. Van de Gentse Multatulikring waren er Julia Den Haese, als moeder Van Paemel, M. Van Peteghem als Cordula en ikzelf dus, als boer Van Paemel.
Het was een prachtige avond.
Terloops wil ik er op wijzen dat de familie van de baron gespeeld werd door leden van de franstalige sectie van De Toekomst en ik meen wel te mogen zeggen dat het de best geslaagde baronsfamilie was die ik tijdens mijn talrijke opvoeringen naast mij op de planken heb gehad.
Sp.: Wanneer hebt u de laatste maal uw lievelingsrol vertolkt mijnheer Benoot? Benoot: In Mei 1948, met de Multatulikring, in de Kon. Ned. Schouwburg toen mijn meer dan 50-jarig toneeljubileum werd gevierd.
Maar ik wil u wel verklappen dat ik mij mans genoeg voel om mijn boer Van Paemel nog eens op de planken te brengen.