TTB: Wat was uw eerste reactie toen u hoorde van de maak van het programma? Uw eerste intuïtie? EK: Ik ben altijd heel voorzichtig met televisieopnames. Het is natuurlijk heel makkelijk om privacy te
schenden van patiënten en ook de privacy van hulpverleners. Dus dat is een groot dilemma, van hoe gaan we dat afbakenen. Je kan natuurlijk niet zomaar gaan filmen, daar moet je allemaal hele goede afspraken over maken. En dat is altijd mijn grote zorgenkind bij televisieopnames, omdat we veelal te maken hebben met patiënten die veelal zelf niet kunnen toestemmen en dan kom je op familieleden uit. En kunnen familieleden het eigenlijk wel overzien? Ik kom gaandeweg steeds meer tot de overtuiging dat ze dat eigenlijk niet kunnen. Dus je kan eigenlijk niet overzien waar je toestemming voor geeft. De ethische validiteit van familieleden op een IC is wankel. Dat is een ander soort beslissing als je op de bank zit en je zegt: nou ik ga een nieuwe magnetron kopen, goh welke zullen we doen, die of die of die? Dat is een veel meer gewogen beslissing dan dat mensen hier om toestemming vragen. Dat gaat om een ander cognitief niveau. Een journalist van Nieuwsuur belde toen op met wat vind je hiervan? Nou, dat vind ik zwaar immoreel.
TTB: En wat was daar de grootste reden voor?
EK: Omdat er, kijk er werden opnames gemaakt. Overal hingen camera’s, 32 camera’s geloof ik, en er
zaten mensen achter een scherm, die zaten te kijken en dat waren medewerkers van het
televisieprogramma. Dat zijn dus burgers, dat zijn gewoon burgers. En die kijken naar, zonder dat een patiënt dat weet, kijken die naar een heel intiem moment. En een patiënt moet altijd het vertrouwen hebben dat een ziekenhuis een veilige haven is. Waarin die zijn lichamelijke integriteit kan
blootgeven. Dat kan niet, dat zijn burgers. Zij hebben geen medische opleiding, ze zijn niet geregistreerd als hulpverlener, dus het is een grove schending van privacy en het is ook een wettelijke schending. Het staat ook in de wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst. Handelingen moeten buiten het gezichtsveld plaatsvinden van zij die niet betrokken zijn bij de zorg
TTB: En denkt u dat er bepaalde waarden in het geding waren bij de organisaties. Dat ze dachten:
nou ja wij vinden, deze waarden zijn voor ons belangrijk, we maken hiertussen een afweging en daardoor gaan we toch wel door met het maken van een programma?
EK: Ja, ik denk dat het een waarde is van wat meestal in medische programma’s zit, dat is het
informeren van de samenleving. Hè, dus laten zien wat er gebeurt. Nou daar kan een waarde in zitten hè. Misschien kan je bijna hetzelfde bereiken met een goede soap, hè, dus geacteerd. Daar is ook al onderzoek naar gedaan hè, dus dat je, bijvoorbeeld bij Grey’s Anatomy en House bijvoorbeeld. Die zijn in een hoog realiteitsgehalte, die doen heel veel research zelf hè, voordat ze dat maken. Hoog realiteitsgehalte. En eigenlijk kan je dan dirigeren in hetgeen je dan wil laten zien. Kijk, daar heb je de werkelijkheid eigenlijk niet voor nodig. Hè, dus welke waarden zijn in het geding? We willen laten zien wat er werkelijk speelt, in de werkelijkheid dan. Dat kan. Informeren van de samenleving is een belangrijke waarde, vind ik wel.
TTB: En denkt u dat dat de intentie is geweest ook van het VUmc destijds, dat ze daar echt achter
EK: Nou ja, dat weet ik niet. Nee, daar heb ik mijn twijfels over. Het is, kijk je moet ook. Wat is de
intentie van een filmmaker is iets anders dan de intenties die hulpverleners hebben. Hulpverleners hebben een heel ander soort idee in hun hoofd van waar ze mee bezig zijn.
TTB: Maar zit daar dan ook een onderscheid in tussen Eyeworks en het VUmc?
EK: Eyeworks wil gewoon een mooi product maken, dat is het enige wat telt en die vinden het
eigenlijk hinderlijk dat er zoveel wettelijk kaders aan hangen en beperkingen aan zitten dus hè.
TTB: Bij VUmc lag dat dan anders denkt u inderdaad?
EK: Wat is je doel om ineens zo’n productie te willen maken? Het gaat nooit over, weet ik veel, 24
uur op de afdeling orthopedie ofzo, daar gaat het nooit over. Want daar weten ze van, daar gaat geen hond naar kijken. Maar, weet je wel, de spoedeisende hulp, de IC, weet je wel, operatiekamers en allemaal bloed en narigheid, crisis en reanimaties, dat. Hoe meer narigheid, hoe liever zij het hebben. En dat is een beetje de insteek natuurlijk. En dat begrijp ik ook wel, want dat wil je. Wat je wil is kijkers trekken.
TTB: En welke waarden waren er dan bij het VUmc nog meer in het geding? Want u zegt, over het
informeren van het publiek heb ik mijn twijfels.
EK: Nou, ik vind het altijd moeilijk om te achterhalen wat nou de waardes zijn van een ziekenhuis om
te besluiten om hieraan mee te werken. Ik denk dat dat heel banaal, gewoon naamsbekendheid is. Van nou, dit is het VUmc.
TTB: Denkt u vanuit een deugd-ethisch perspectief of beginsel-ethisch perspectief dat het dan anders
zou zijn dan vanuit utilistisch perspectief?
EK: Nee, ik vind ook dat je, ook uit een deugdenethiek, een plichtenethiek, werken in de
gezondheidszorg daar heb je één plicht en dat is gewoon goede zorg verlenen en onder die goede zorg verlenen valt ook het bewaken van de privacy van de patiënt. Dat is gewoon een plicht, klaar. Dat is gewoon een vaststaande plicht.
TTB: Dus het VUmc heeft dat niet als leidraad gebruikt?
EK: Nee, nee, nee. En ook de persoonlijke levenssfeer van patiënten bewaken en zorgen dat de
samenleving het vertrouwen heeft dat het ziekenhuis een veilige haven is. Dus als je hulp nodig hebt, dat je jezelf daar gewoon kunt blootgeven, in al je pijn en je moeite, hè je blootheid. Dat
hulpverleners daar integer mee omgaan.
TTB: En vanuit beginsel-ethisch perspectief? Hoe zou u het in dat licht beoordelen?
EK: Als je naar de principes kijkt, belangrijke principes in de gezondheidszorg zijn natuurlijk respect
voor wat je maar in kunt vullen. Respect voor autonomie wordt geschonden, respect voor de lichamelijke integriteit wordt geschonden, het principe van primair goed doen naar patiënten is geschonden, geen schade berokkenen is geschonden. Vanuit een principe-ethiek is gewoon alles geschonden.
–