“Ik heb niks tegen homo’s maar ze moeten niet op straat gaan lopen zoenen”. Dit is een uitspraak die ik vaak gehoord heb ik mijn leven. Het laat aan een kant zien dat er geen afkeer tegen homo’s is maar het laat ook het nodige ongemak zien. Mensen nemen een bepaalde houding aan om met dit ongemak om te gaan. De één neemt een positievere houding aan dan de ander. Deze houding ten opzichte van
homoseksualiteit is het onderwerp van dit hoofdstuk.
De vraag die in dit hoofdstuk centraal staat is: Wat is de houding van voetbalfans op het internet ten opzichte van tolerantie? Deze houding is op verschillende manier van belang. De houding van fans ten opzichte van
homoseksualiteit en de thema’s waarover gediscussieerd wordt binnen dit onderwerp zijn van belang voor de organisaties uit hoofdstuk drie. De thema’s die veelal
terugkomen horen aandachtspunten te zijn voor de organisaties. Bovendien is de houding van voetbalfans op internet belangrijk voor de
beantwoording van mijn hoofdvraag: Hoe verklaren verschillende stakeholders homofobie in voetbal? Door te kijken naar de houding en de besproken thema’s onder voetbalfans kan duidelijk worden hoe bepaalde denkbeelden ten opzichte van
homoseksualiteit in stand worden gehouden. De uitgesproken meningen van de voetbalfans zeggen iets over hoe zij vinden dat voetbalfans tegen homoseksualiteit aan moeten kijken en hoe mannen in de samenleving tegen homoseksualiteit aan kijken. Het analyseren van de media is een manier om dominante discoursen over homoseksualiteit en homofobie in voetbal te analyseren (Bury 2012).
Deze houding ga ik onderzoeken doormiddel van een analyse van discussies op internet. In dit hoofdstuk bekijk ik wat voetbalfans op internet te zeggen hebben over homoseksualiteit in voetbal. Sites met nieuws over voetbal bieden de
mogelijkheid om te reageren op de nieuwsberichten zodat de bezoekers vervolgens met elkaar in discussie kunnen gaan. De sites die ik hier bijna uitsluitend voor
gebruikt heb zijn voetbalzone.nl, voetbalprimeur.nl en Ajaxshowtime.com. Deze sites verzamelen voetbalberichten uit andere media en schrijven hun eigen stukjes. Ik heb gekozen voor twee heel populaire voetbalnieuws sites in Nederland en de fan site van de club met de meeste supporters van Nederland. Zo denk ik een gevarieerde groep
43 De berichten met homoseksualiteit in voetbal als onderwerp bieden een goede mogelijkheid voor mij om te kijken hoe de fans hierover denken. De berichten met de meeste reacties heb ik geselecteerd en geanalyseerd. Bij deze analyse kijk ik naar de houding ten opzichte van homoseksualiteit en naar welke thema’s veel besproken
worden. De houding ten opzichte van homoseksualiteit bepaal ik met behulp van de
concepten van Wright (2000). De concepten die hiervoor gebruikt worden zijn
homofobie, tolerantie, heteroseksisme, acceptatie en waardering. Homofobie duidt op een afkeer tegen homoseksualiteit. De houding die bij homofobie hoort kan gericht zijn op rechten, homo’s mogen niet trouwen en geen kinderen adopteren bijvoorbeeld of op persoonlijk gebied, iemand wil geen homoseksuelen buren bijvoorbeeld.
Homotolerantie betekent dat homo’s worden getolereerd maar ondergeschikt zijn aan
heteroseksuelen. Een soort gedoogbeleid. Heteroseksisme betekent heteronormativiteit. Dit houdt in dat heteroseksualiteit de
normale, meest erkende vorm van seksualiteit in de samenleving is. Homoseksualiteit wordt hier niet veroordeeld maar er wordt in de samenleving geen rekening mee gehouden. Acceptatie betekent dat mensen homo’s accepteren. Hier worden homo- en
heteroseksuelen als gelijken beschouwd. Dit klinkt positief maar bij acceptatie wordt vaak niet nagedacht over de minderheidspositie van homoseksuelen door de
heteronormativiteit. Waardering is daarom de meest ideale situatie. Hierbij worden verschillen tussen
homo- en heteroseksuelen erkend en gerespecteerd. De accepterende houding en de heteroseksistischehouding van Wright (2000) liggen
voor mijn internet discussie analyse te dicht bij elkaar. Waar bij het onderzoek van Wright (2000) diepte interviews afgenomen werden bepaal ik de houding naar aanleiding van een internet discussie. Het onderscheid tussen tolerantie en acceptatie is er een die ik wel kan maken en daarom heb ik besloten heteroseksisme weg te laten bij de houdingen. Heteroseksisme behandel ik apart van de houdingen aangezien dit een thema is dat vaak terug komt en heteronormativiteit een van mijn belangrijkste theoretische concepten is.
De houdingen die overblijven zijn van negatief naar positief: homofobie, tolerantie, acceptatie en waardering. Deze vier houdingen vormen tevens de indeling
44 van dit hoofdstuk. Ik begin met homofobie. Hier behandel ik naar aanleiding van welke berichten, thema’s en discussies homofobe uitspraken en houdingen ontstaan. De volgende drie houdingen behandel ik op een gelijke wijze. Op deze manier breng ik in kaart hoe de voetbalfans op internet over homoseksualiteit denken en wat zij met elkaar bespreken. Dit is van belang voor hoofdstuk 5, waar ik de eerste drie
hoofdstukken aan elkaar ga koppelen.
4.2 Homofobie
Homofobie is de meest negatieve houding ten opzichte van homoseksualiteit. De toon is vaak haatdragend. Het volgende bericht bevat een aantal thema´s die vaak terug komen. Met name in combinatie met een homofobe houding stoort men zich aan de aandacht die homo´s in de media krijgen. Deze ergernis is echter ook terug te vinden bij mensen met een iets positievere houding. Deze reactie op een bericht over de campagne van de KNVB is echter negatief.
Hoe ongelooflijk sterk moet de lobby zijn die zich bezig
houdt met de homopromotie. Als je beziet hoeveel aandacht een zo marginale groep krijgt. De homo’s worden ons door de strot geduwd. Grappen over homo’s wordend uitgelegd als homofoob. Hoe herken je de homo op een voetbalveld? De homo is dat iele ventje in het midden met een fluit. Zoiets zou ik dus nooit zeggen. Mij hoor je ook niet zeggen: “homo, ga terug naar je eigen land”.
Na de leernichten, boer zoekt man, moslimhomo’s zijn er nu de voetbalhomo’s. De ene na de andere homo vliegt over het
beeldscherm. Ook in het kabinet en op hoge bestuursposten is de homo geen curiositeit meer. Dus waar praat je over.
Voor mij is het te laat. Ik ben zodanig geconditioneerd dat
de aanblik van twee kussende kerels mijn eetlust drastisch zal aantasten. Maar homofoob? Fuck you, homo’s, zo belangrijk zijn jullie ook weer niet.15
Dit is een reactie uit de discussie op nrc.nl na aanleiding van een bericht over het actieplan van de KNVB. Deze persoon wordt niet graag homofoob genoemd en heeft ook graag dat de homo’s wat minder aandacht krijgen. De homo’s worden te veel in bescherming genomen volgens hem of haar. Deze klachten ben ik vaak tegengekomen op het internet. Er moet echter rekening gehouden worden met de mogelijkheid dat mensen graag controversiële dingen zeggen op een forum om reacties uit te lokken.
1511 oktober 2012, nrc.nl, ´De bal is van iedereen, ook van homo´s’ – hoe de KNVB discriminatie te lijf gaat. Annemarie Coevert
45 De ergernis over de media aandacht en ook de ergernis over beschuldigingen van homofobie zijn thema´s die terug komen.
Bla bla bla…. Krijgen ze niet genoeg aandacht, ze mogen kinderen adopteren (belachelijk).16
Deze reactie is haatvoller dan de meeste reacties en volgt na een uitspraak van Roda JC speler Mark Jan Fledderus op voetbalprimeur.nl, waarbij hij zegt dat een homo bij zijn club moet kunnen. Deze persoon vindt namelijk dat homoseksuelen geen
kinderen mogen opvoeden, een recht dat elke hetero wel heeft. De ergernis om de media aandacht is representatief voor een groot deel van de homofobe en ook de
tolerantie reacties zoals in de volgende paragraaf duidelijk wordt. De volgende reactie is wat genuanceerder maar wederom voelt en vindt de
persoon in kwestie dat homoseksuelen te veel aandacht krijgen.
Waarom wordt er in Nederland zo´n belachelijke nadruk op gelegd, dat je je seksuele voorkeur aan de grote klok hangt? Schreeuwen wij niet homo, omdat deze seksuele afwijking de laatste paar jaar zo enorm en overdreven gepushed wordt. Zo langzaam begin ik deze mensen ook lastig te vinden.17
Buiten de ergernis over de media aandacht storen sommigen zich ook aan het ‘anti- homofobie discours’.
Tegenwoordig is het ook zo dat zodra je roept dat je tegen homoseksualiteit bent, je anders wordt behandelt. Er wordt gevraagd om respect voor homo’s, maar dat respect blijft achterwege als je een afwijkende mening hebt.18
Op voetbalzone.nl volgde een discussie na aanleiding van het bericht dat Thomas Hitzlsperger uit de kast was gekomen. Deze uitspraak kwam daar ook uit naar voren. Het is extreem om tegen het bestaan van homoseksuelen te zijn maar toch moet er misschien naar deze mensen geluisterd worden. Er zijn namelijk velen die tegen homoseksualiteit zijn. Van de in totaal 231 reacties, verspreidt over meerdere sites waarop voetbalnieuws besproken wordt, heb ik er 29 geclassificeerd onder
16 Fledderus: “Een homo bij Roda moet kunnen” 3 augustus 2013, Jurre de Ruiter, voetbalprimeur.nl 17 11 oktober 2012, nrc.nl, ´De bal is van iedereen, ook van homo´s’ – hoe de KNVB discriminatie te
lijf gaat. Annemarie Coevert
46 homofobie. In de meeste gevallen was de ratio per bericht gelijkwaardig. Bij enkele gevallen waren er in verhouding meer homofobe reacties. Dit heeft te maken met het type bericht. Een bericht waarbij een populair figuur zoals René van der Gijp
bekritiseerd wordt leidt tot meer homofobe reacties. Ook berichten waarin stond dat Ajax het voortouw moest nemen wat homoacceptatie betreft leidde tot in verhouding meer homofobe reacties. Haatdragende reacties plaats ik bij deze categorie.
De media aandacht en het anti homo discours zijn de hoofdzaken bij de
homofobe reacties. Dit zijn ook thema´s die terugkomen in de volgende paragraaf. De volgende paragraaf behandelt namelijk tolerantie en de thema´s die daar het meest besproken zijn. De toon van de reacties is echter minder haatdragend.
4.3 Tolerantie
De term tolerantie klinkt mij op zich positief in de oren. De betekenis die de term hier heeft is dat echter niet. Tolerantie betekent hier eigenlijk dat je iets (tijdelijk)
goedkeurt of gedoogt maar helemaal van harte gaat dat niet. Bij de twee negatieve houdingen homofobie en tolerantie worden op internet vaak dingen uit ergernis gezegd. Thema’s die in het vorige deel bij homofobie langs kwamen zijn ook bij dit deel veelbesproken. De lijn tussen de uitspraken die ik bij homofobie heb geplaatst en de uitspraken bij tolerantie is soms erg dun.
Ik begin nu wel een beetje homo moe te worden, pleur lekker op naar een homobabbelbox, jullie zijn echt welkom bij Ajax hoor, maar ga niet op elke slak zout leggen, ik denk dat dat beter is voor de acceptatie van homo’s.19
Het citaat laat dezelfde ergernis zien als bij homofobie reacties maar deze Ajax fan heet de homo’s toch nog welkom op zijn eigen manier. Ook het anti homofobie discours komt hier ook weer terug.
Als je homoseksueel bent is dat goed voor jou, in je privé houdt toch ook niemand je tegen om te doen wat je wil? Blijkbaar moet je het van de daken kunnen schreeuwen en iedereen die daar niet enthousiast van wordt of zich er ongemakkelijk bij voelt is maar een rabiate homohater en een intolerante kloot. Dus aan alle homo’s: Doe wat je wil, je bent vrij, er is niemand die jou dingen mag en kan verbieden, maar laat die drang om het allemaal door onze strot te rammen aub achterwege.20
19
De Boer: ‘Voetbal is ook van homo’s’ Sjoerd Valkering, 20-07-2012
20 ‘Voetballers die openlijk uitkomen voor homoseksualiteit zijn hartstikke gek’ 28-januari 2014,
47 Dit individu wil dat homo’s alles privé houden maar ook dat zij doen wat zij willen omdat zij vrij zijn. Dit duidt op het feit dat veel mensen vinden dat homo’s zich aan stellen en omdat zij vrij kunnen doen en laten wat zij willen. Wel beseffen zij dat homoseksualiteit ongemak veroorzaakt bij heteroseksuelen maar dit is volkomen
gerechtvaardigd. Dit ongemak is een veel besproken zaak op internet. Het ongemak wordt bijna
uitsluitend aan de hand van het douchen in de kleedkamer besproken.
Je doucht er wel samen mee en sommige mensen vinden het niet fijn met een homo naast zich….21
Dit citaat duidt op het feit dat een grote groep (tolerante) mensen het heel normaal vindt dat men niet met een homo onder de douche wil staan. Dat sommigen mensen dat niet fijn vinden wordt hier compleet geaccepteerd. Het douchen is een thema waar de lijn erg dun is tussen tolerante en accepterende uitspraken. Het is ook een thema waar mensen heel graag met elkaar over in discussie gaan zoals in volgende
paragraven duidelijk wordt. Een ander veel besproken thema is de Gaypride. De Gaypride is iets waar
mensen zich snel aan storen. Roda JC speler Mark Jan Fledderus was als enige actieve professionele voetballer aanwezig op de KNVB boot op de Gaypride. De discussie op voetbalprimeur.nl die volgde na dit nieuwsbericht ging voornamelijk over de invloed van de Gaypride op de homoemancipatie:
Volgens mij werken ze de intolerantie ook zelf in de hand door uitspattingen zoals de gaypride. Doe normaal zoals elke normale Nederlander, heb je volgens mij geen last van homofobie22
Homohaat wordt als het ware gelegitimeerd door dit soort uitspraken. Als je niet normaal kan doen dan verdien je het om uitgesloten te worden. Doordat dit soort uitspraken veel voorkomen op internet houd je deze mening in stand.
De tolerante houding ben ik vaker tegen gekomen dan de homofobe houding. 36 van de 233 reacties heb ik als tolerant omschreven.
21 Fledderus: “Een homo bij Roda moet kunnen” 3 augustus 2013, Jurre de Ruiter, voetbalprimeur.nl
48 Het anti homofobie discours, de media aandacht en hoe men zich daar aan stoort is veel besproken bij mensen met een tolerante houding. Ook het douchen komt veelvuldig terug. De volgende paragraaf behandelt de houding acceptatie. Thema’s van de eerste twee paragrafen kunnen hier terugkomen maar worden dus met een wat positievere houding benaderd. Mensen met verschillende houdingen gaan over bepaalde thema’s graag met elkaar in discussie.
4.4 Acceptatie
De accepterende houding is een positieve houding ten opzichte van homoseksualiteit. Homoseksuelen worden als gelijken gezien en zo geaccepteerd. Het vermogen om de minderheidspositie van homoseksuelen in de samenleving te zien ontbreekt echter. Deze houding is dus positiever dan tolerantie maar het probleembesef ontbreekt nog wel. Hoewel dit probleembesef ook ontbreekt bij de categorieën homofobie en tolerantie onderscheidt de groep van acceptatie zich door een positievere houding. Citaten uit de discussie zullen wederom verduidelijking bieden. Ook de thema´s die
besproken werden door mensen met een accepterende houding komen aan bod. Mensen met een accepterende houding zien homo- en heteroseksuelen als
gelijken. Dit is op zich positief maar het brengt met zich mee dat de sociale positie van homo’s in de samenleving over het hoofd wordt gezien. Het volgende citaat is een voorbeeld van dit beperkte inzicht in de sociale positie van homoseksuelen.
Waarom moet een homo openlijk voor zijn geaardheid uitkomen? Moeten hetero’s dan ook interviews gaan geven dat ze openlijk uitkomen voor hun interesse in vrouwen?23
De acceptatie kan dus remmend werken op deze manier. De volgende reacties zijn geplaatst naar aanleiding van een bericht op Ajaxshowtime.nl over het plan van de gemeente Amsterdam om Ajax een voortrekkersrol te laten vervullen bij een actie voor homoacceptatie:
Homoseksualiteit is allang geaccepteerd, dus er is geen noodzaak tot zo’n actie. Door dit soort acties op te richten focussen ze zelf de aandacht op de verschillen. Als homo’s van voetbal hielden hadden ze er wel gezeten en
49 daarnaast, ze zijn toch welkom? Als je van Ajax houdt als mens, homo, dan wel hetero, dan kom je zoals jij bent en laat je Ajax zoals het is. 24
Als homo’s geaccepteerd willen worden, moeten ze gewoon een Ajax shirt aantrekken en met hun vriend in de Arena gaan zitten, niemand die daar moeilijk over doet, tenzij je elkaar opzichtig gaat lopen aflikken, net als dat niet fijn is om te zien als het om hetero’s gaat.25
Net als bij de vorige paragrafen is hier ergernis te merken. De toon is echter anders en de oorzaak ook. Hier stoort men zich niet aan de aandacht die de homo’s op deze manier krijgen maar om het, in hun ogen, averechtse effect van een acceptatie actie. Bovendien wil men niet dat de reputatie van Ajax schade ondervind. Wel lijkt men
overtuigd dat een subtielere aanpak beter is dan een opzichtige actie. Het zich storen aan de media aandacht en het anti homofobie discours is niet
veel besproken door mensen met een accepterende houding. Er wordt ook niet veel op homofobe of tolerante houdingen bij die thema’s in gegaan. Waar wel veel discussie over is tussen mensen met verschillende houdingen is het douche thema. De houding ten opzichte van homoseksualiteit wordt soms ook op internet besproken. Zo ook op voetbalzone.nl:
Volgens mij zegt met iemand douchen of niet niks over iemand accepteren. Je kan iemand 100% accepteren en alsnog niet prettig voelen om met hun onder de douche te staan.26
Er zijn heel wat meningen voorbij gekomen over het douchen en deze is typerend voor mensen met een accepterende houding. Het wordt hier iets genuanceerder gebracht maar ook mensen met een accepterende houding lijken het er over eens dat douchen met homo’s ongemakkelijk is. Suggesties over aparte douches voor homo’s zijn langs gekomen en de vergelijking met het feit dat mannen en vrouwen apart douchen wordt ook veelvuldig gemaakt. Dit uiteraard om het ongemak te legitimeren.
Het laatste citaat is typerend voor de accepterende houding. Het is een reactie op een aantal uitspraken die onder homofobie vallen.
24
‘Ajax moet homo club worden’ Sjoerd Valkering, 03-02-2012, De Telegraaf
25 26
‘Voetballers die openlijk uitkomen voor homoseksualiteit zijn hartstikke gek’ 28-januari 2014, voetbalzone.nl
50 Ik sta ervan verbaasd dat er nog autochtone Nederlanders zijn met een
dergelijke Victoriaanse opvatting, als ik mag raden naar je verblijfplaats kom ik op Urk of Staphorst uit. Zelf ben ik toevallig als hetero geboren en heb hetzelfde met homoseksualiteit als met tatoeages, ik zou het zelf niet doen maar ieder ander die er gelukkig mee is gaat zijn gang maar. Natuurlijk moeten mensen hun geaardheid uitdragen zodat wij elkaar kunnen
identificeren, ik heb zelf al drie keer in mijn leven per ongeluk een lesbienne dronken gevoerd, kost een hoop geld en uiteindelijk heb je er natuurlijk niets aan.27
De persoon in kwestie verbaast zich over een aantal Victoriaanse uitspraken die een hatelijke toon hadden. De uitspraken van deze persoon zijn niet hatelijk maar duiden wel op wat onbegrip. De volgende paragraaf bevat een citaat dat een reactie is op dit