Medeklinkers in hoofd- en bijtonige lettergrepen
óg 2 ilen; alle beteekenen
schommelen schokken.
Aanm. 2. Mouillering van d t vertoonen:
ìtsen verb met knikkers schieten; ans
Ndl. nochtans, gewoonlijk tans
De Klankverschuiving 37. 37.
Het dialect kent de verschuiving van k in de volgende woorden:
i ik; mi datief-akkusatief hgd mich;
di id. hgd dich; ó id. hgd euch mhd
iuwi ; oú. ook hgd auch en in het
algemeen nederlandsche zi zich. (cf
Grootaers §48) Somtijds hoort men
wé2.li welk pron. (gewoonlijk wā.fir =
wat voor)
Aanm. 1 Met het hoogduitsch komt verder overeen de ontwikkeling van wgerm. sk in anlaut tot (36 B.4o) Voor andere conson. blijft s onveranderd. Een aantal vormen met Hgd. consonanten zijn
waarschijnlijk ontleeningen:
n líisi nalatig hgd
nachlässig; é2nsi eenig hgd
einzig; hìtst hitte
Hgd. Hitze; wiksen verbum.13
blinken wiks subst. blink
(37) Hgd. wichsen Wichs; fókszwa.ns kleine beenhouwerszaag hgd Fuchsschwanz biks ouwerwetsch geweer Ndl. buks hgd Büchse lebèndi
adv. waarachtig hgd lebendig (cfr Grootaers §48.3o)
Aanm. 2. Twijfelachtig zijn
sté2p stof onfra. stuppi msen stéí.n granietsteen,
onfra. emicerio = semper? (cf V. Helten Anfr. Gr. Einleit. §6.β
De sonoorklanken:
(38.) 38
A. r en l
1oa) r valt weg: in den auslaut van de woorden búu. waar Hgd. wo; d daar
Hgd. da; hi.j hier cfr Hgd. hienieden; n
naar; míi meer Ohd. mê, íi eer adv.;
waníi wanneer íider eerder. Voor dè!
ziedaar! mè, mā maar cfr. §6A.α.d.
Misschien in het woord búu.nepé2t naam
van eene publieke wandelplaats met bron. Het woord wordt ‘Booneput’ geschreven: is het misschien *borneput? Verder in
ket r kwartier; remi Roermond (stad)
gíitri Geertruide; p sken perzik; .pel
aardappel
Aanmerk.In d ròpers
derwaarts dat Ndl.
*daaropwaarts zou zijn (cf. de tweede lettergreep van
héí.virs heimwaarts) schijnt
de oude r behouden te zijn. Daarnaast staat d ir pirs d iròp en de corresp.
vorm bij hi e hier is
hi. eròpers Zijn deze uit
*dârhëropwards
*hīrhëropwards ontstaan?
Vergelijk Hgd. hierher. De proclitische vorm ter Ndl. er behoudt steeds zijn r. Naast het gewone ómes jómes Ndl.
immers > *êo-mêr hoort men
zelden de oudere vormen
ómırs jómırs
b) r werd ingevoegd in: kirnā.li fra.
canaille kirnā.li vúugel kanarievogel;
kirstā. el kastanje kòrtilé2t fra.
côtelette, sirti n.n satijn ırlòt fra.
échalotte
c) Omzetting van r14
heeft plaats gehad in: bòrsten bersten Ohd. brëstan; dòrsen
dorschen Os. driskan;
[174]
vòrs versch Ohd. frisk; dòrden derde
Ohd. dritto bòrst borst Ohd. brust
(38)
Verder in bìren branden Ohd. brinnan, wellicht in búu.nepé2t indien dit
*borneput is cf. hooger onder a) en op Tongersch bue.n bron Os. brunno
kirdií.t fra. crédit persiís Fr. prècis
d) r staat in de plaats van l in .gerst
ekster Os. agalstria; hèrentèrenhoú.t vlierhout Kiliaen holenterre hgd Holunder, meer gewoon is
híi.lentíi.lenhoú.t met omgekeerde
assimilatie; irmé naast ilmé
schalmei
e) omzetting van r - l
zì.likir zurkel; é2.liger naast é2.rigel orgel dé2.leper naast dé2.repel dorpel;
é2.lefer naast é2.refil schilfer; Tó.ŋilır
naast Tó.ŋerl Tongerloo (dorp)
m .lder merel; la.wilēr laurier; kırnèl
kolonel; fırzèl filozel; biríil naast br r barier; fırnèl flanel
2oa) l viel uit in: as, ès als; bóg2et
Bocholt (dorp) hèm (naast hèl) Wilhem
hgd Wilhelm tè ir teljoor hgd teller;
grófi t giroffelbloem
b) onorganische l hebben: lómir Ndl.
lommer flewiín fluwijn fra. fouine;
plemād(e) pommade kirstā. l kastanje frā. l franje plevè plavei fra. pavé
c) l staat in de plaats van r in flambúus
framboos aplikúus abrikoos; róntilóm rondom hgd rund herum Naast dó.ŋkır
staat dó.ŋkıl Ndl. donker hgd dunkel
l staat voor n in r .ŋılen regenen en z .ŋılen zegenen; é.ŋılblíik familienaam
Ingenbleek
e) dissimilatie van l en r cf 1oe15
[175]
B. m n ŋ
39 39
1oa) m viel uit in boú.gird boomgaard (daarnaast bó.ŋird hgd Bungert) truúv(e)
troef Lat. triumphus héí.virs heimwaarts;
ò.lem molm subst. virò.lmen vermolmen firnasti slim (cf § 4.1oAanm. 1) Hèl naast Hèm Willem hgd Wilhelm; hē.rvil
armvol
b) onorganische m heeft pómp .r naast
pep .r papier
c) m staat voor w, in pé2lem peluw mìspil
wesp, waarschijnlijk *wispil (cf. Horn.
Beiträge zür deutschen Lautlehre Giessen 1898)
voor b in kèrmenā karbonade
voor n in kezèrem kazerne; kezèm
veertiendaagsch loon, loon, zakgeld Fr. quinzaine ó.mpā.r onpaar, ómbel fd onbeleefd
voor nb wií.miren St. Jansbessen Os.
wînberi
voor nw mā(r) maar > ni wâri
voor ndb mó.mir momboor Ohd.
mundboro
voor un mé2stem mesthof Ohd.
místunnea misschien ook in m stem moestuin of heeft dit woord jonge
analogie naar het voorgaande? voor nd in ha.mpil handvol
Aanm: Hoort het adj. milik walgelijk
bij íi.vil euvel (stoottonige naast sleeptonige íi)? Dan zou het m voor v (b?) hebben.16
2oa) n viel uit in g r gaarne Os. gërno;
la.nt r lantaarn; k rken kerntje
korreltje b r beer (drek) Kiliaen bern;
bìren branden Ohd. brinnan tw r.ingen
tweernen en in sp ren snel stappen
m ren rommelen, lawijd maken indien
deze woorden aan Ohd. spurnan Os.
murnan beantwoorden. Verder in ós ons
begòs(t) en kòs(t) begon, kon Os.
bigonsta konsta
[176]
liívi lijnwaad; líizi lijnzaad;
wií.gerd wijngaard wingerd; gr mi 39
toemaat, nagras hgd Grummet Ohd. gruonmâd
w rt, wòrt niet waar? naast w r n t? vir navegaar hgd Neber; é2l el Ohd.
elina; lz(e) els Mndl. elsene Ohd.
alusna; zéí.sig zeis os segisma; íivi evie
(haver) Lat. evena Os. adj: evenin;
l .ve i levendig ā.lik geheel Ohd.
alung; né. neen
b) onorganische n hebben: nó.ŋk oom fra. oncle (met de n van *mon oncle)
líi.zi lijnzaad gr mi toemaat
Ohd. Gruonmâd; lií.vi lijnwaad (cfr
echter hgd Leinwand) h riŋkskeshoút naast h rikskeshoút hout van den
hederik; tíin teen hgd zehe, .n schoen
naast uw2hgd Schuh kr nsil kroezel Mndl. kroeselbesie; spr nsil sproet c) n staat voor ŋ in la.nsem naast