In hoeverre heeft het gebruik pijlen en/of handen in afbeeldingen in medische instructies, invloed op begrip, uitvoerbaarheid, recall en aantrekkelijkheid van de
8.2 De ‘ideale’ instructie
De focus tijdens dit onderzoek lag met name op het effect van het gebruik van pijlen en handen in een medische instructie. Uit de data blijken echter nog meer interessante uitkomsten. Op het gebied van document design valt er in mijn ogen nog veel te verbeteren aan de instructies over het zwachtelen van een enkel. Mede door het observeren van de proefpersoon tijdens het uitvoeren van de instructie, ben ik een aantal mankementen tegengekomen van de huidige instructies.
Hoe maak ik de ‘ideale instructie’ voor het zwachtelen van een enkel?
Denk in termen van wikkels, dit doet de gebruiker ook. Uit deze studie blijkt dat de gebruiker na elke wikkel minimaal één keer op de instructie kijkt. Dit is niet het geval na elke afbeelding. Dus, gebruik voor elke wikkel één afbeelding.
Gebruik voor de beginstatus van de handeling ook één afbeelding. Op deze manier is het voor de gebruiker duidelijk op welke manier de verbandrol vastgehouden moet worden en waar de rol zicht bevindt ten opzichte van de voet.
Noteer het getal van het aantal wikkels (het aantal keer dat het verband ronde gaat). Uit dit onderzoek blijkt dat een pijl ervoor kan zorgen dat de gebruiker meer wikkels met het verband maakt dan de instructie aangeeft. Dit omdat een pijl een circulaire beweging aangeeft die niet ophoudt. Wanneer dit het geval is noteer dan een getal (van het aantal wikkels) bij de pijl, zodat het teveel aan wikkels voorkomen wordt.
Maak gebruik van driedimensionale pijlen met schaduw-effecten. Uit de theorie en de pre-test blijkt dat deze pijlen de richting duidelijker aangeven dan tweedimensionale pijlen.
Op de volgende pagina is de instructie weergegeven die in deze gebruikersstudie als beste naar voren kwam; de instructie met pijlen&handen. De instructie is bewerkt op bovenstaande punten en voldoet nu aan de eisen van de ‘ideale’ instructie.
LITERATUUR
Baarda, B., de Goede, M. & Kalmijn, M. (2010). Basisboek enquêteren. Handleiding voor het maken van een vragenlijst en het voorbereiden en afnemen van enquêtes. Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers.
Brink-Muinen A. van den, Dulmen, A.M. van, Schellevis, F.G., & Bensing, J.M. (2004). Tweede Nationale Studie naar ziekten en verrichtingen in de huisartspraktijk. Oog voor communicatie: huisarts-patiënt communicatie in Nederland. Utrecht: NIVEL, 2004.
Calliope (2008). Instructieve teksten. Universiteit Antwerpen.
Chang, L., & Krosnick, J. A. (2010). Comparing oral interviewing with self-administered computerized questionnaires: An experiment. Public Opinion Quarterly, 74(1), 154-167.
Desloover, D. (2007). Dragen illustraties bij aan de effectiviteit van instructies? Geraadpleegd op: 18 juni 2014, van: http://dspace.library.uu.nl/bitstream/handle/1874/25411/ verslag.doc?sequence=1
Dijkstra, W., Ongena, Y., & Loosveldt, G. (2014). Onderzoek doen met vragenlijsten; een praktische handleiding. VU University Press Amsterdam.
Evaluationtoolbox (2010). Semi-structured interview. Bekeken op 28 mei 2015 via http://evaluationtoolbox.net.au/index.php?option=com_content&view=article&id=31:semi-structured-interview&catid=19:formative-evaluation-tools&Itemid=137
Gibson, J.J. (1979). The Ecological Approach to Visual Perception. Boston: Houghton Mifflin.
Heiser, J., & Tversky, B. (2006). Arrows in comprehending and producing mechanical diagrams. Cognitive Science, 30(3), 581-592.
Hoogwegt, H., Maes, A., & van Wijk, C. (2009). Suggesting motion in health communication pictures: The effect of pictorial and extra-pictorial manipulation. Communication: South African Journal for Communication Theory and Research, 35(2), 276-294.
Hooijdonk, C. van & Krahmer, E. (2005). Information modalities for procedural instructions. The influence of text, pictures, and film clips on learning and executing RSI exercises. Faculty of Arts, Tilburg University.
Hooijdonk, C. van & Spooren, W. (2011). De rol van beeld in tekstverwerking: een overzicht van bestaand onderzoek. Tijdschrift voor Taalbeheersing, 33(3), 233-248.
Houts, P.S., Doak, C.C., Doak, L.G., & Loscalzo, M.J. (2006). The role of pictures in improving health communication: A review of research on attention, comprehension, recall, and adherence. Patient Education and Counselling, 61(2), 173-190.
Katz, M. G., Kripalani, S., & Weiss, B. D. (2006). Use of pictorial aids in medication instructions: a review of the literature. American Journal of Health-System Pharmacy, 63(23), 2391-2398.
Kools, M., van de Wiel, M. W. J., Ruiter, R. A. C., & Kok, G. (2006). Pictures and text in instructions for medical devices: Effects on recall and actual performance. Patient Education and Counseling, 64 (1-3), 104-111.
Krull, R., & Sharp, M. (2006). Visual verbs: Using arrows to depict the direction of actions in procedural illustrations. Information of Design Journal, 14(3), 189-198.
Lentz, L. (2011). Let op: Begrip verplicht! Begrijpelijkheid als norm in de wet. Oratie. Faculteit Geesteswetenschappen. Universiteit Utrecht. Labor Grafimedia BV, Utrecht.
Marcus, N., Cooper, M., & Sweller, J. (1996). Understanding Instructions. Journal of Educational Psychology, 88(1), 49-63.
Peters, G., Ruiter, R.A.C., Kessels, L., & Kok, G. (2013). Angstaanjagende voorlichting: niet effectief, maar desondanks wordt het nog gebruikt. Tijdschrift voor gezondheidswetenschappen, 91(1), 15-18.
Rozeman, C. (2015). Pijlen en handen in procedurele gezondheidsinstructies. Corpusanalyse voor Multimodale Instructieve Teksten, Rijksuniversiteit Groningen.
Schuman, H., & Presser, S. (1981). Questions and answers in attitude surveys. Experiments on question form, wording and context. London: Academic Press.
Swaak, M. (2008). Het geheel is meer dan de som der delen. De invloed van gebruiksvriendelijkheid, visuele aantrekkelijkheid en bruikbaarheid van een website op het succes van een organisatie. Masterscriptie, Universiteit Twente.
Sweller, J. (1994). Cognitive load theory, learning difficulty and instructional design. Learning and Instruction, 4, 295-312.
TNS NIPO. (2005). Hoe gaat de consument om met zelfzorgmiddelen? Geraadpleegd op: 24-03-2015 http://zelfzorg.nl/app/
BIJLAGEN
1: Corpusonderzoek 48 a. De verzamelde instructies b. Annotatieschema c. Codingsheet 2: Pre-test 64 a. Materiaal b. Vragenlijst c. SPSS-outputd. Resultatensectie & conclusie (uit: werkstuk Multimodale Instructieve Teksten) e. Interview 3: Gebruikersonderzoek 86 a. Materiaal b. Observatie - Videoprocedure c. Vragenlijst d. SPSS-output 4: CETO-formulieren 118
BIJLAGE 1: Corpus
a. CORPUS - INSTRUCTIES
Instructie 1: Hansaplast enkelversteviger
Instructie 3: Hansaplast kniebandversteviger
Instructie 5: Eclypse boot gebruik
Instructie 7: Eclypse foot gebruik
Instructie 9: Enkel zwachtelen
Instructie 11: Enkel zwachtelen
Instructie 13: Enkel zwachtelen
b. ANNOTATIESCHEMA
Het corpus wordt geannoteerd op de volgende kenmerken die binnen de instructie voorkomen (van der Sluis, 2015):
LABEL WAARDEN BESCHRIJVING VOORBEELD
MIT
PRESENTATIE Titel Tekst
Beschrijving Tekst
Beschrijving van de instructie, bv: `Hoe de beademing van een slachtoffer weer op gang te
brengen’
Doelgroep
1 =volwassenen 2 = kinderen 3 =medisch
geschoolden
Wie gaat de instructie uitvoeren? kinderen, volwassen, ouderen, medisch geschoolden etc.
Bron Tekst Bronvermelding, herkomst van de MIT
Taal Tekst De taal waar de MIT in opgeschreven in is
MIT FUNCTIE Reading to do 1 of 0 De instructie dient om een handeling te kunnen
uitvoeren. Waar 1 =aanwezig en 0 =afwezig. medicatie doseren.
Reading-to-learn 1 of 0
De instructie moet onthouden worden zodat de gebruiker op een later tijdstip de geleerde informatie kan toepassen, zonder daarbij de instructie te raadplegen. Waar 1 =aanwezig en 0
=afwezig.
leren hoe je een voet zwachtelt.
Reading-to-decide 1 of 0
De instructie dient om een beslissing te nemen om een handeling wel of niet uit te voeren. Waar
1 =aanwezig en 0 =afwezig.
een bijsluiter om de medicijnen wel of niet in te nemen of bij risico informatie om een leefstijl
advies op te volgen
TEKST Aantal handelingen Frequentie
Het aantal afzonderlijke handelingen. Handelingen kunnen herkend worden aan het
gebruik van een werkwoord. (Actie informatie vlg. Maes et al., 1996)
“Verlaat snel doch rustig het gebouw” Handeling = `gebouw
verlaten’
Aantal stappen Frequentie
Het aantal stappen waarin de handelingen gepresenteerd zijn. Vaak worden meerdere handelingen samengenomen en gepresenteerd
in stappen.
“Sluit ramen en deuren en verlaat het gebouw”
Zelfstandige
naamwoord Frequentie Aantal zelfstandig naamwoord
Anafora Frequentie Aantal anafora
Deixis Frequentie Aantal voorkomens van deixis deze dit die daar hier etc.
Gebiedende wijs Frequentie
Controle informatie Frequentie
Geeft aan hoeveel controle informatie de instructie bevat. Met controle informatie wordt bedoeld dat de tekst expliciete gevolginformatie bevat die het de gebruiker mogelijk maakt om te
controleren of hij op de goede weg zit. (Resultaatinformatie vlg. Maes et al., 1996).
“Als u de schroef goed heeft bevestigd, staat de plank haaks
op de balk.”
Waarschuwingen Frequentie
Geeft aan hoeveel waarschuwingen de instructie bevat. Met waarschuwingen wordt
bedoeld of de gebruiker ergens voor moet opletten bij uit het uitvoeren van een actie. Probleeminformatie (Maes et al., 1996).
“Nooit het apparaat in het water steken of gebruiken met
Voorwaarden Frequentie
Aan welke voorwaarden moet voldaan zijn voor een stap kan worden uitgevoerd? Van welke beginsituatie vertrekt een handeling? (Maes et
al., 1996).
Motivatie Frequentie Waarom is deze handeling nuttig of nodig? (Maes et al., 1996).
Advies Frequentie
Hoe kan de gebruiker de handeling vermijden, inkorten of handig aanpakken(Maes et al.,
1996).
Toelichting Frequentie Wat is de achtergrond van deze handeling? (declaratieve informatie, Maes et al., 1996).
Extra informatie 1 of 0 Aan of afwezigheid van tekst buiten de
instructie. Waar 1 = aanwezig en 0 = afwezig. waarschuwingen, voorwaarden
Opmerkingen Tekst opmerkingen bij de annotatie
AFBEELDING EN
Aantal
afbeeldingen Frequentie Het aantal afbeeldingen in de instructie.
Soort afbeeldingen
1 = tekening 2 = foto’s 3 = anders, namelijk....
Nominale variabele die onderscheid maakt tussen tekeningen, foto’s of combinaties van
deze of iets anders.
Functie
1 = lokaliseren, 2 = identificeren, 3 = waarschuwen
4 = controle
Lokaliseren = de plaats van een onderdeel aanwijzen.
Identificeren =deel van het object, handeling situatie, tonen.
5 = toelichten 6 = meerdere functies
7 = anders, namelijk
een bepaalde handeling.
Controle = de afbeelding laat het resultaat zien van een handeling.
Handeling
1= handeling 2= resultaat van
handeling, 3= onderdeel van resultaat van handeling
4= meerdere
Datgene wat de afbeelding laat zien.
Affordance 1 of 0
Binaire variabele die aangeeft of de uitvoering van de handelingen in de MIT expliciet getoond
worden door visualisatie van menselijke lichaamsdelen, bijvoorbeeld handen.
Waar 1 =aanwezig en 0 =afwezig.
Tekst in
afbeeldingen 1 of 0
Tekst die aanwezig is in de afbeeldingen om bij voorbeeld onderdelen van objecten te
benoemen of geluiden aan te geven. Waar 1 = aanwezig en 0 =afwezig.
‘klik’ of `lipje’ in de autohaler.
Pictogrammen 1 of 0 in de MIT. NB: tijdsaanduidingen worden apart bijgehouden. Waar 1 =aanwezig en 0 =afwezig.
Pijlen 1 of 0
Binaire variabele die aangeeft of de uitvoering van de handelingen of processen in de MIT expliciet getoond worden met behulp van pijlen.
Waar 1 =aanwezig en 0 =afwezig.
Nummers/Letters 1 of 0 Nummers/cijfers in afbeeldingen, omdat dit een visualisatie is van de opeenvolgende stappen in
een proces. Waar 1 =aanwezig en 0 =afwezig.
Klok of
tijdsaanduidingen 1 of 0
Let op deze neem je niet mee bij pictogrammen. Waar 1 =aanwezig en 0 =afwezig.
TEKST-BEEL D RELATIE
Stappen
correspondentie 1 of 0
Binaire variabele die aangeeft of het aantal stappen in de tekst correspondeert met het aantal afbeeldingen. Waar 1 =ja en 0 =nee.
Verwijzing tussen tekst en beeld
1 =nummering 2 = iconen 3 = lijnen 4 =blokken 5 = anders
Expliciet verband tussen tekst en afbeeldingen. De wijze waarop de tekst van de MIT verwijst
naar de afbeelding.
Bijvoorbeeld de nummers van de stappen in de tekst corresponderen met de nummers bij de afbeeldingen.
Tekstuele verwijzing naar de afbeeldingen (en).
Frequentie Expliciete verwijzing in de tekst naar de
c. CODINGSHEET
ID Titel Beschrijving
Doe lgro ep
Bron Taal Do Learn Decide
1 Hansaplast enkelversteviger
Deze instructie vertelt hoe je een Hansaplast enkelversteviger om moet doen. 1 http://www.hansaplast.nl/Products/spieren-gewrichten-rug/enkelversteviger Nederlands 1 1 0 2 Hansaplast verstelbare neopreen polsbandage
Deze instructie laat zien hoe de Hansaplast neopreen polsbangage om moet. 1 http://www.hansaplast.nl/Products/spieren-gewrichten-rug/verstelbare-neopreen-polsbandage Nederlands 1 1 0 3 Hansaplast kniebandverstevig er
Hoe men een kniebandversteviger kan aanbrengen. 1 http://www.hansaplast.nl/Products/spieren-gewrichten-rug/knieband_NL Nederlands 1 1 0 4 Hansaplast tenniselleboog bandage
Hoe een bandage om een tennis ellenboog gebracht
kan worden.
1
http://www.hansaplast.nl/Products/spieren-gewrichten-rug/tenniselleboog-bandage Nederlands 1 1 0 5 Eclypse boot
gebruik
Hoe je de eclypse boot
moet gebruiken. 1 http://www.advancismedical.nl/products/super-absorberend-verband/eclypse-boot Nederlands 1 1 0 6 Hansaplast Finger Strips - Elastische textielweefselpleist ers Hoe gebruik je de Hansaplast Finger Strips
elastische textielweefselpleister. 1 http://www.hansaplast.nl/Products/wondverzorging/fin ger-strips Nederlands 1 1 0 7 Eclypse foot gebruik
Hoe gebruik je de eclypse
foot. 1 http://www.advancismedical.nl/products/super-absorberend-verband/eclypse-foot Nederlands 1 1 0 8 Sportmedische begeleiding heellockbandage
Hoe kan je een enkel
intapen. 1
http://www.sportmedischebegeleidingnoord.nl/praktijk
-enkelbandages.htm Nederlands 1 1 0
9 Enkel zwachtelen Hoe moet je een enkel
zwachtelen. 1 http://www.hartmann-academie.nl/wondzorg/de- gefaseerde-wondbehandeling-van-ulcus-cruris- venosum/compressieverband-als- basisbehandeling/algemene-principes-van-de-aanlegtechniek Nederlands 1 1 0 10 Het zwachtelen van een enkel en
kuit
Hoe moet je een enkel
zwachtelen. 1
http://www.hartmann-academie.nl/wondzorg/de-
gefaseerde-wondbehandeling-van-ulcus-cruris-
basisbehandeling/algemene-principes-van-de-aanlegtechniek 11 Zwachtelen van een onderbeenstomp
Hoe moet je een onderbeenstomp
zwachtelen.
1 www.spronken-medical.com(PDF-document) Nederlands 1 1 0
12 Zwachtelen Hoe moet je een enkel
zwachtelen. 1 http://www.hartmann-academie.nl/wondzorg/de- gefaseerde-wondbehandeling-van-ulcus-cruris- venosum/compressieverband-als- basisbehandeling/algemene-principes-van-de-aanlegtechniek Nederlands 1 1 0 13 Schematische weergave van een
compressief verband
Hoe moet je een enkel
zwachtelen. 1 http://www.drlans.nl/pages/flebo-10.html Nederlands 1 1 0
14
Een zwachtel aanbrengen om de
enkel
Hoe moet je een enkel
zwachtelen. 1
http://www.henw.org/archief/volledig/id4201-bij-de-nhg-standaard-ulcus-cruris-venosum.html Nederlands 1 1 0
ID Handelingen Stappen Tekstperspectief Gebiedende wijs Controle informatie Waarschuwingen Motivatie
1 6 3 1 7 0 1 0 2 6 3 1 7 1 1 0 3 3 3 1 3 0 0 0 4 5 3 1 5 1 0 0 5 5 0 1 5 0 1 0 6 5 3 1 5 0 1 0 7 4 0 1 4 0 0 0 8 5 8 1 5 1 0 0 9 1 6 1 0 0 0 0 10 1 2 1 6 0 1 0 11 4 2 1 8 0 0 0 12 8 4 1 0 1 0 0 13 1 0 1 2 0 0 0 14 7 3 1 2 0 0 0
ID Aantal afbeel-dingen Soort afbeel-dingen Func tie Handeling Tekst in afbeel-ding Pictogra m-men Affordan ce Handen Functie hand Pijlen Circulaire beweging Lineaire beweging Locatie Pijl Num mers-letters 1 3 1 2 1 0 0 1 1 1 1 3 1 2 0 2 3 1 2 1 0 0 1 1 4 1 1 2 2 0 3 3 1 2 1 0 0 1 1 1 1 0 3 4 0 4 3 1 2 1 0 0 1 1 4 1 2 1 4 0 5 3 1 2 1 0 0 0 0 0 1 0 3 2 0 6 3 1 2 1 0 0 1 1 1 1 2 2 2 0 7 4 1 6 4 0 0 0 0 0 1 2 0 1 0 8 6 1 2 1 0 0 0 0 0 1 6 0 2 0 9 6 1 2 1 0 0 1 1 1 0 0 0 0 1 10 6 1 2 1 0 0 0 0 0 1 1 11 4 1 11 10 1 6 1 0 0 1 1 4 0 0 0 0 0 12 8 1 2 1 0 0 1 1 1 0 0 0 0 1 13 8 1 2 1 1 0 1 1 1 0 0 0 0 1 14 6 1 2 1 0 0 1 1 1 1 6 0 2 0
ID Stappen correspondentie Verwijzing tussen tekst en beeld Tekstuele verwijzing
1 1 5 2 2 1 5 0 3 1 5 0 4 1 5 0 5 1 5 0 6 1 5 0 7 0 1 0
8 0 5 0 9 1 1 0 10 0 5 0 11 0 5 0 12 0 5 0 13 0 5 0 14 1 5 0