verschilt dit per uitstroomniveau?
Zelfregulering. In Tabel 5 is te zien dat de leerkrachten op twee van de vijf scholen een verband tussen de mate van beheersing van zelfregulering en het uitstroomniveau van de leerlingen ervaren. De leerkrachten gaven aan dat er wel uitzonderingen zijn, maar dat het
31 verband over het algemeen zichtbaar is. De leerkrachten van de andere drie scholen koppelen de mate van beheersing aan andere kenmerken van de leerlingen zoals werkhouding,
denkvaardigheden en wilskracht. Tabel 5
Ervaringen leerkrachten groep 8 met beheersing van de vaardigheid zelfregulering. Zelfregulering Ervaart de leerkracht een verband
tussen mate van beheersing en uitstroomniveau?
Ja Nee
Citaten van de leerkrachten over hun ervaringen met de mate van beheersing
School 1 X
“Maar er zijn uitzonderingen”
“Het gaat steeds beter aangezien er veel aandacht aan wordt besteed.
Leerlingen praten met elkaar over de doelen die wel of niet zijn behaald.
Sommige leerlingen zijn nog te jong om
bewust te zijn van hun leerproces. Zij hebben
meer tijd nodig en moeten nog rijpen.”
School 2 X
“Het heeft vooral met de
werkhouding te maken”
“Leerlingen met een betere werkhouding scoren vaak ook beter. Er zitten leerlingen in de klas die het nooit zullen kunnen. Hun behoefte om snel klaar te zijn is groter dan het behalen van een doel en zullen dus eerder antwoorden overschrijven uit het
antwoordenboekje.”
School 3 X
“Ligt vooral aan de denkvaardig- heden van de leerlingen”
“Zelfregulering is het moeilijkste van de drie vaardigheden. Leerlingen zijn impulsief, vinden het lastig om zich aan de regels te
houden. Sommige kunnen het beter en zijn
ook heel zelfstandig.”
School 4 X
“Het heeft vooral te maken met wilskracht”
“Als je deze vaardigheid structureel aanbiedt zie je dat het steeds beter zal gaan. De leerlingen doen het behoorlijk op hun niveau. Veel leerlingen moeten nog wel geholpen worden met het inzetten van strategieën om
te leren plannen, doelen stellen en evalueren.”
School 5 X
“Iedereen doet het op zijn eigen tempo”
“In groep 7 leren leerlingen dit minder snel aan dan leerlingen in groep 8 omdat zij nog jonger zijn. In groep 8 valt het kwartje sneller. Er zijn ook leerlingen die het niet begrijpen, maar dat is persoonlijk. Zij doen het op hun eigen tempo en daarvoor is geduld nodig.”
32 Noot. Definitie zelfregulering (Thijs et al., 2014). De citaten zijn uitspraken van de
leerkrachten van groep 8 tijdens persoonlijke communicatie op 15 maart, 23 maart, 4 april, 6 april en 13 april 2018.
Uit de citaten van de leerkrachten komt naar voren dat de leerkrachten verschillende mate van beheersing ervaren bij de leerlingen. De leerkrachten beschrijven aan de hand van
verschillende concepten van zelfregulering in hoeverre de vaardigheid wel of niet tot uiting komt bij hun leerlingen. De genoemde concepten zijn: praten over doelen, bewust zijn van hun leerproces, werkhouding, impulsief, zich aan de regels kunnen houden, zelfstandig, en het inzetten van strategieën om te leren plannen, doelen stellen en evalueren.
Communiceren. Uit Tabel 6 komt naar voren dat vier van de vijf scholen geen verband ervaren tussen de mate van beheersing van de vaardigheid communiceren en het uitstroomniveau van de leerlingen. Eén leerkracht ervaart wel dat een goed geheugen een positieve bijdrage levert aan de mate van beheersing van de vaardigheid. Hij gaf aan dat leerlingen met een hoger niveau vaak een beter geheugen hebben en dus beter kunnen communiceren.
Tabel 6
Ervaringen leerkrachten groep 8 met beheersing van de vaardigheid communiceren. Communiceren Ervaart de leerkracht een verband
tussen mate van beheersing en uitstroomniveau?
Ja Nee
Citaten van de leerkrachten over hun ervaringen met de mate van beheersing
School 1 X
“Maar leerlingen met een hoger niveau, hebben vaak ook een beter geheugen”
“De mate van beheersing van communiceren heeft vooral met de
persoonlijkheid van de leerlingen te maken. Maar leerlingen met een zwakker geheugen lezen bijvoorbeeld bij een presentatie wel vaker voor van een spiekbriefje.
33 om op een andere toon te praten wanneer ze
hun mening beargumenteren. Ze
communiceren ook vaak vanuit hun eigen ervaringen.”
School 2 X “Als de leerlingen worden begeleid in hun
communicatie vaardigheden kunnen ze het wel, maar zelfstandig gaat het veel
moeilijker. Hierbij gaat het vooral om het
ontvangen van een boodschap. Ze kunnen
een boodschap veel beter geven dan
ontvangen: wie het hardste schreeuwt, krijgt het woord. (Komt ook omdat er weinig met deze vaardigheid wordt geoefend).”
School 3 X “Overlap met zelfregulering: je moet eerst
kunnen wachten en goed kunnen luisteren voordat er van goed communicatie
gesproken kan worden. Vaak zie je dat terug in verwerkingsopdrachten: de boodschap is
niet goed binnen gekomen.
Sommige leerlingen kunnen goed hun
gevoelens uiten.”
School 4 X “Het stellen van goede vragen is afhankelijk
van het uitstroomniveau van de leerlingen. Dit geldt ook voor het kunnen uitleggen.”
School 5 X “Sommige pakken de manier van
communiceren beter op dan anderen. Er is wel steeds meer groei. Het overbrengen en
ontvangen van een boodschap gaat steeds
beter.”
Noot. Definitie communiceren (Thijs et al., 2014). De citaten zijn uitspraken van de
leerkrachten van groep 8 tijdens persoonlijke communicatie op 15 maart, 23 maart, 4 april, 6 april en 13 april 2018.
De leerkrachten gaven in de interviews aan dat de leerlingen in verschillende mate de vaardigheid communiceren beheersen. Er werden verschillende concepten benoemd die de leerkrachten onder communiceren verstaan. Dit zijn onder andere: het geven van een
presentatie, op verschillende tonen argumenten kunnen geven, het ontvangen en overbrengen van een boodschap, het uiten van gevoelens en het stellen van goede vragen.
34 Kritisch denken. Uit Tabel 7 komt naar voren dat alle leerkrachten op de vijf scholen een verband ervaren tussen de mate van beheersing van de vaardigheid kritisch denken en het uitstroomniveau van de leerlingen. Op drie van de vijf scholen benoemen de leerkrachten dit verband duidelijk te ervaren. Eén van deze leerkrachten gaf echter wel aan dat er ook
uitzonderingen zijn. Zijn opmerking wordt beaamd door twee andere leerkrachten. Tabel 7
Ervaringen leerkrachten groep 8 met beheersing van de vaardigheid kritisch denken. Kritisch
denken Ervaart de leerkracht een verband tussen mate van beheersing en uitstroomniveau?
Ja Nee
Citaten van de leerkrachten over hun ervaringen met de mate van beheersing
School 1 X
“Duidelijk verband” “Echter: Vwo’ers met autistische trekken vinden dit heel moeilijk”
“Er is een duidelijk verschil in de mate van beheersing. Sommige leerlingen kunnen zelf
conflicten oplossen waarbij ze aandacht besteden aan verschillende perspectieven. Bij
andere leerlingen blijft het heel oppervlakkig.”
School 2 X
“Maar er zijn wel uitzonderingen”
“Meiden kunnen het over het algemeen beter dan jongens, zij kunnen zich beter inleven in een
ander. Er is veel druk vanuit leeftijdgenootjes:
sommige zijn daar gevoeliger voor dan anderen. In het gesprek na een conflict vinden veel leerlingen het lastig om het perspectief van een ander te begrijpen. Met veel begeleiding komen ze er wel.”
School 3 X
“Duidelijk verband” “Dit is een hoge denkvaardigheid, je moet goed kunnen onthouden om goed toe te kunnen passen. Veel leerlingen hebben een mening
zonder dat ze die kunnen beargumenteren.”
School 4 X
“Duidelijk verband” “Sterkere leerlingen hebben een breder wereldbeeld en kunnen daardoor beter kritisch denken. Zij hebben tevens een beter inzicht in
hun eigen leerproces: ze weten beter wat ze wel
of niet nodig hebben.
Minder sterke leerlingen vinden het vooral lastig om conclusies te trekken en om bijvoorbeeld de hoofdgedachte van een tekst te bepalen.”
School 5 X
35 uitzonderingen” van de thuissituatie te maken.”
Noot. Definitie kritisch denken (Thijs et al., 2014). De citaten zijn uitspraken van de
leerkrachten van groep 8 tijdens persoonlijke communicatie op 15 maart, 23 maart, 4 april, 6 april en 13 april 2018.
De leerkrachten gaven aan verschillende mate van beheersing van de vaardigheid kritisch denken te ervaren bij hun leerlingen. De leerkrachten benoemde verschillende concepten waarmee ze de mate van beheersing uitlegde. Dit zijn onder andere: conflicten kunnen oplossen door aandacht te besteden aan verschillende perspectieven, het kunnen inleven in een ander, een mening kunnen beargumenteren, inzicht hebben in het eigen leerproces en conclusies kunnen trekken.
Deelvraag 3: In hoeverre ervaren docenten in het VO de vaardigheden zelfregulering,