Het kind als bewoner van een onschuldige kinderwereld

Het   is   mijn   bedoeling   met   U   een   kleine   wandeling   te   maken   in   de   kinderwereld,   in   het   mysterieuze,  ik  zou  haast  zeggen  onbekende,  kinderrijk.69    

67  _{RAB,  Activiteitsverslag  over  het  jaar  1970  (1971),  6.}  

68  _{Foto  uit  BRUSSEL,  Archief  Kind  en  Gezin,   KO  -­‐  Kolonies  voor  zwakke  kinderen  17  –  Dongelberg,  nr.  1-­‐1:  La}  

De  wereld  van  het  spelende  kind  is  een  andere  dan  die  der  volwassenen;  het  is  een  voor  zich   afgesloten  sprookjeswereld,  het  kind  bouwt  zich  die  wereld  ten  deele  zelf  op,  bevolkt  ze  met   zijn   lievelingsgestalten   en   moet   daarin   onbevangen,   tevreden   en   gelukkig   gehouden   worden.70    

Bovenstaande   citaten   beschreven   twee   essentiële   elementen   in   de   kijk   van   het   N.W.K.   op   het   gelukzalige   koloniekind.   Allereerst:   het   kind   was   een   spelend   kind.   Spel   werd   gezien   als   iets   wat   exclusief  aan  de  kindertijd  toebehoorde  en  wat  een  uiting  was  van  de  aangeboren  onschuld.  Het  kind   dat  nog  niet  bezoedeld  was  door  de  maatschappij  schiep  door  spel  zijn  eigen  wereld,  en  die  wereld   was  per  definitie  een  gelukkige  wereld,  helemaal  anders  dan  die  der  volwassenen.  Toch  was  het  niet   zo   dat   volwassenen   en   kinderen   daardoor   uit   elkaar   gedreven   werden:   verbinding   tussen   beide   generaties  was  mogelijk  wanneer  volwassenen  zich  inleefden  in  het  kinderspel.  

Deze  typische  kinderlijke  eigenschap  wordt  ons  het  meest  veropenbaard,  als  wij  zelf  bij  het   kinderspel   aanwezig   zijn,   zelf   spelen   met   de   kinderen.   […]   Speelt   daarom   zelf   met   uw   kinderen.  Immers,  als  wij  trachten,  hunnen  gedachtengang  te  volgen  en  na  te  beleven,  dan   zal  onze  moeite  ruimschoots  beloond  worden  met  liefde,  warmte  en  vertrouwen  en  wordt  het   kinderleven  ons  op  vele  terreinen  een  openbaring.71    

Het   kinderleven   werd   voorgesteld   als   een   openbaring,   een   uiting   van   de   ideale   natuur   die   de   volwassene   door   socialisering   in   de   maatschappij   verloren   was.   Het   kind   in   zijn   onbevangenheid   stond  centraal,  de  volwassene  moest  zich  erin  inleven  om  een  positieve  relatie  tot  stand  te  brengen   en  zelf  te  kunnen  leren  van  kinderen.  In  geen  geval  mocht  de  omgekeerde  beweging  plaatsvinden,   waarbij  het  kind  gevraagd  werd  zich  in  te  leven  in  de  volwassen  wereld;  dit  zou  nefast  zijn  voor  het   gelukkige  onschuldige  opgroeien  van  het  kind.  Dat  brengt  ons  bij  het  tweede  element  uit  het  eerste   citaat,  namelijk  de  verantwoordelijkheid  van  volwassenen.  Spelen  deed  het  kind  uit  zichzelf,  daar  had   het  geen  leiding  bij  nodig;  integendeel,  het  vormde  daarin  net  een  inspiratiebron  voor  volwassenen.   Waarvoor  het  kind  de  volwassene  wel  nodig  had,  was  voor  het  beschermen  van  zijn  kinderwereld.   Het  was  de  verantwoordelijkheid  van  volwassenen  om  het  kind  gedurende  zijn  volledige  kindertijd  in   die   onbevangenheid   te   houden.   Geluk   werd   hier   voorgesteld   als   een   toestand   van   onwetendheid,   noodzakelijk  voor  goed  opgroeien  en  best  zo  lang  mogelijk  te  behouden.  Slaagde  de  opvoeder  er  niet                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              

69  _{KUL,  WILLEMIJNS,  ‘Psychologische  gronden  bij  de  moeilijkheden  in  de  kinderzorg’,  Het  Kind  (1952),  415.}   70  _{KUL,  ‘Bladvulling’,  NWK  Maandblad  (1926),  605.}  

in   om   het   kind   gelukkig   te   houden,   dan   verzaakte   hij   zijn   opvoederstaak.   Dit   gebeurde   in   het   arbeidersmilieu   waar   kinderen   vaak   al   jong   ingezet   werden   als   kostwinner   of   huishoudhulp   en   zo   middenin  de  samenleving  geplaatst  werden.    

3.2

Opvoeding  als  bescherming  van  de  kinderwereld    

Het   feit   dat   arbeidersouders   hun   kinderen   uit   die   onbevangen   kinderwereld   weghielden,   werd   volgens  het  N.W.K.  veroorzaakt  door  een  gebrek  aan  kennis:  ouders  zagen  het  verschil  niet  tussen   kind   en   volwassene   en   miskenden   zo   de   eigenheid   van   het   kind.   Aanvankelijk   zag   het   N.W.K.   de   kolonie  als  oplossing  hiervoor:  door  kinderen  letterlijk  vele  kilometers  te  scheiden  van  hun  ouders   kon  die  kinderwereld  zo  afgesloten  mogelijk  vorm  krijgen.  Het  was  essentieel  dat  de  koloniehuizen   een  veilige,  aangename  omgeving  waren,  ver  van  de  dagelijkse  realiteit  met  haar  maatschappelijke   verschrikkingen,   waar   kinderen   opnieuw   gelukkig   konden   zijn.   Tijdens   die   drie   maanden   lange   scheiding  herontdekte  het  kind  zijn  onschuldige  aard  en  die  zou  hij  meedragen  wanneer  hij  nadien   weer  huiswaarts  keerde.    

Zoals   een   opvoedster,   die   duizenden   kinderen   heeft   zien   komen   en   gaan,   het   uitdrukt,   verkeert  het  nieuwe  kolonistje  onder  invloed  van  de  vredige,  vriendelijke  sfeer,  al  spoedig  in   een   stemming   van   “gelukkige   onbezorgdheid”,   die   zeer   bevorderlijk   is   voor   het   goede   resultaat  van  het  verblijf.72    

Echter,  zelfs  in  de  kolonie  waar  het  kind  volmaakt  gelukkig  kon  eten  en  spelen,  slaagden  ouders  er   nog   in   om   het   geluk   van   hun   kinderen   in   de   weg   te   staan.   De   kwade   wil   van   ouders   was   hierin   duidelijk   te   merken:   ze   voelden   de   behoefte   om   hun   kind   te   bezoeken   of   te   schrijven   en   het   zo   telkens  uit  zijn  gelukkige  bubbel  te  halen.  

Par  le  système  des  visites  on  peut  être  certain  que  la  joie,  le  bonheur  si  nécessaire  à  l’enfance,   sera  [onleesbaar  woord]  pour  un  temps  relativement  long,  et  cela  au  grand  détriment  de  la   santé  des  colons.73    

Maar   dan   moeten   de   moeders   hun   bengels   durven   loslaten,   en   niet   op   onbehendige,   onnadenkende   wijze   de   aanpassing   storen   met   weemoedige   brieven   als:   Opa   (of   Oma,   of   Tante  Marie)  kunnen  zich  om  je  weggaan  maar  niet  troosten…  Dergelijke  ontboezemingen  –   die  een  naïeve  betuiging  van  tederheid  en  liefde  willen  zijn  –  kwellen  het  kind  en  vergallen  zijn                                                                                                                            

72  _{KUL,  ‘De  kolonies  van  het  N.W.K.’,  Het  Kind  (1953),  205}  

verblijf.  En  dat  doen  ook  de  ouders,  die  uren  en  uren  voor  het  hek  staan  uit  te  kijken,  of  ze  niet   even  hun  zoontje  ontwaren.  Of  die  door  de  boomgaarden  op  het  tehuis  afkomen  en  plots  de   refter  binnenvallen.  Het  kind  verliest  zijn  gemoedsrust,  het  speelt  niet  meer,  de  eetlust  kwijnt.   De  hele  aanpassing  ligt  natuurlijk  in  duigen.  Alles  is  weer  van  meet  af  te  beginnen.74  

Ouders  werden  gezien  als  de  grote  vijanden  van  het  geluk.  Hoe  sterk  het  N.W.K.  ook  aantoonde  dat   het   kind   zijn   eigen   wereldje   nodig   had,   de   ouders   ondermijnden   dat   telkens   weer   met   hun   onnadenkende  opmerkingen  en  zagen  niet  in  hoe  ze  daarmee  de  toekomst  van  hun  kind  vergalden.   Daarom  breidden  de  kolonies  vanaf  de  jaren  ‘50  hun  focus  uit  naar  het  opvoeden  van  ouders.  Tijdens   infomomenten   voorafgaand   aan   het   kolonieverblijf,   op   bezoekdagen   en   in   nazorg   werden   ouders   ingelicht  over  o.a.  het  belang  van  de  gelukkige  kinderwereld.