Grenswerkers

De mogelijkheid voor hybride werkenden om plaatsonafhankelijk te werken zal grotendeels inhouden dat er meer buiten de bedrijfslocatie zal worden gewerkt ten opzichte van de periode voor de coronapandemie. Een toename van hybride werken heeft in het bijzonder gevolgen voor de belasting- en premieheffing van grenswerkers.

Grenswerkers zijn mensen die wonen in Nederland en in één van onze buurlanden werken. Ook de omgekeerde situatie kan zich voordoen: mensen die wonen in een buurland en werken in Nederland. Ter verduidelijking, de mogelijkheid om hybride te werken houdt voor grenswerkers veelal in dat er meer in het woonland thuis zal worden gewerkt.

Sociale zekerheid grenswerkers

De aanwijsregels van de multilaterale EU-verordening (EG) nr. 883/2004 bepalen onder welke socialezekerheidswetgeving iemand valt. Werkenden kunnen doorgaans een beroep doen op het sociale zekerheidsstelsel van het land waar ze premies aan afdragen. Het is slechts mogelijk om in één lidstaat sociaal verzekerd te zijn.

Voordat de coronapandemie uitbrak, is in de EU Verordening 883 vastgelegd dat een persoon die een substantieel gedeelte van de werktijd (meer dan 25%) in het woonland werkt, sociaal verzekerd is in het woonland. Een persoon die in twee verschillende lidstaten werkt, is sociaal verzekerd in het land waar de werkgever is gevestigd of een zetel heeft indien minder dan 25% van de werktijd in het woonland wordt gewerkt.

Als een grenswerker meer gaat thuiswerken, kan dat gevolgen hebben op de toepasselijke sociale zekerheidswetgeving. Als bijvoorbeeld een Nederlandse grenswerker de volledige werktijd in België werkt, dan is deze persoon in België

verzekerd. Indien dezelfde Nederlandse grenswerker twee dagen per week in Nederland thuiswerkt, dan is deze persoon sociaal verzekerd in Nederland. De grenswerker werkt dan immers een substantieel deel van de werktijd in Nederland.

De wijziging van het toepasselijke sociale zekerheidsstelsel door een toename in thuiswerken heeft onder meer gevolgen voor de wijze waarop werknemers verzekerd zijn voor werkloosheid, arbeidsongeschiktheid, ziekte en pensioen. De verschuiving van de sociale zekerheid naar een andere lidstaat heeft verder ook gevolgen voor

werkgevers. De werkgeverlasten kunnen veranderen omdat de werkgever in een andere lidstaat dan Nederland premies moet afdragen. Hierdoor heeft de werkgever te maken met wet- en regelgeving van een andere lidstaat, waardoor mogelijk ook de

administratieve lasten toenemen. Als gevolg van de veranderde werkgeverslasten en administratieve lasten kunnen werkgevers besluiten om grenswerkers uit te sluiten van het algemeen thuiswerkbeleid of het contract niet meer te verlengen. Andersom kunnen werkgevers ook aan werknemers vragen om een bepaalde hoeveelheid van de werktijd thuis te werken om de premielasten gunstig te beïnvloeden.

Fiscaliteit grenswerkers

Volgens het internationale belastingrecht mogen meerdere lidstaten belasting heffen. Op fiscaal gebied worden bilaterale belastingverdragen afgesloten. In het belastingverdrag met België en Duitsland is afgesproken dat het heffingsrecht wordt verdeeld. Dat houdt in dat het heffingsrecht over het looninkomen aan het woonland is maar het werkland wel belasting mag heffen over het loon dat is verdiend op de dagen dat in het werkland is gewerkt en er voldoende band is met het werkland. Voor zover het werkland belasting mag heffen, verleent het woonland voorkoming van dubbele belasting. Een verandering van de heffing over een deel van het inkomen als gevolg van het in toenemende mate thuiswerken kan overigens zowel negatieve als positieve consequenties hebben voor het nettoloon van de grenswerker.

Naast de loon en inkomstenbelasting gevolgen, kunnen er ook

vennootschapsbelastinggevolgen verbonden zijn aan het thuiswerken. Er kan immers een vaste inrichting ontstaan die gevolgen kan hebben voor de winstrapportage in zowel het land waar de onderneming is gevestigd als het land waar de werknemer(s)

thuiswerken. Los van de financiële impact die voortvloeit uit de fiscale behandeling van grenswerkers, komen er vooral ook administratieve consequenties om de hoek kijken.

Nieuwe afspraken rond grenswerkers

Als er meer wordt thuisgewerkt door grenswerkers, kan de situatie zich voordoen dat het heffingsrecht is toegewezen aan een andere lidstaat, dan waarvoor de

verzekeringsplicht geldt. Deze discoördinatie tussen belasting- en premieheffing kan door de verschillen in tarieven van zowel belastingen als premies over de grens zowel nadelig als voordeling zijn voor grenswerkers en hun werkgevers. De mogelijke gevolgen van een wijziging in de sociale zekerheids- en fiscale positie van een

grenswerker leidt desalniettemin tot zorgen bij werkgevers en werknemers. Er bestaan onder meer zorgen dat grenswerkers het hybride werken wordt ontzegd en dat

werkgevers minder grenswerkers aan willen nemen. Nederland heeft samen met de buurlanden overeenkomsten gesloten over de toepassing van de belastingverdragen om er voor te zorgen dat de maatregelen die tijdens de coronapandemie gelden geen onverwachte gevolgen hebben voor mensen die over de grens heen wonen of werken.

Met de andere Europese landen heeft Nederland verder afgesproken dat waar iemand sociaal is verzekerd niet wijzigt door de maatregelen. De bilaterale afspraken met de buurlanden omtrent fiscaliteit zijn verlengd tot en met 31 maart 2022. De afspraken die in EU verband zijn gemaakt over de sociale zekerheid zijn verlengd tot en met 30 juni 2022. Voor de korte termijn zou het gelijktrekken van beide data zowel werkgevers als werknemers helpen.

Als de afspraken omtrent sociale zekerheid komen te vervallen, worden de aanwijsregels van de multilaterale EU-verordening weer toegepast zoals dat voor de coronapandemie het geval was. Meer hybride werken kan dan gepaard gaan met een switch van de sociale zekerheid van het werkland naar het woonland of naar de lidstaat waar de

werkgever gevestigd is. Als de overeenkomsten met de buurlanden omtrent fiscaliteit vervallen, dan heeft het land in kwestie het heffingsrecht bij thuiswerkdagen.

Met het oog op zowel de Europese integratie als de socio-economische ontwikkeling van grensarbeid en de regio en om recht te doen aan de gelijkwaardigheid tussen

grenswerker en collega’s, is het van belang dat er nieuwe afspraken worden gemaakt om hybride werken voor grenswerkers te faciliteren. Op het terrein van de sociale zekerheid is er vanuit het ITEM (Institute for Transnational and Euregional cross border cooperation and Mobility) gepleit voor een verruiming van het criterium van substantieel werken in de woonstaat van 25% naar 40% van de werktijd wanneer in twee lidstaten wordt gewerkt.¹⁵⁷ De wijziging van het criterium van substantieel werken voor de hele groep die werkt in twee of meer lidstaten, kan echter nadelig consequenties hebben.

Sommige werkenden kunnen daar nadeel van ondervinden. Werkenden die onder de huidige regeling in het woonland verzekerd zijn, kunnen als gevolg van het verhoogde criterium een switch maken van de sociale zekerheid naar het land waar de werkgever is gevestigd. Het kan dan aanlokkelijk zijn voor de werkgever om de zetel te verleggen naar een land met een lage premielast (bijv. Malta of Cyprus). Hoewel een lagere

premielast kan inhouden dat werkenden van een hoger nettoloon mogen genieten, lopen ze op deze manier ook een verzekering in Nederland mis. Bovendien kan deze werkwijze leiden tot oneerlijke concurrentie tussen bedrijven. Een verruiming van het criterium van substantieel werken zou dus specifiek moeten gelden voor de grenswerkers, of

werkenden uit bepaalde sectoren zouden daarvan uitgesloten moeten worden. Volgens het ITEM is de kans minimaal dat er op korte termijn een herziening kan plaatsvinden van Verordening 883/2004. Volgens het ITEM zijn de mogelijkheden die artikel 16 Verordening 883/2004 voor grenswerkers als groep betrokkenen of die artikel 8, lid 2 Verordening nr. 883/2004 via bilaterale of multilaterale verdragen bieden kansrijker.¹⁵⁸ De Administratieve Commissie (AC) voor de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels van de EU bestaat uit een vertegenwoordiger van de regering van elk EU-land en een vertegenwoordiger van de Commissie. Binnen de AC wordt op dit moment een working groep opgericht die zich gaat bezig houden met de problematiek van hybride werken (zowel voor grenswerkers, maar ook bijvoorbeeld in geval van detacheringen of mobile workers) en wordt er gewerkt aan een herziening van de Coördinatieverordening Sociale Zekerheid. De Minister van SZW heeft onlangs in een brief aangegeven dat zij van

“mening is dat de herziening zou moeten bijdragen aan de modernisering van de Coördinatieverordening Sociale Zekerheid. Sinds de formulering van het

herzieningsvoorstel door de Commissie in 2016 hebben er fundamentele veranderingen op de arbeidsmarkt plaatsgevonden. Voorbeelden daarvan zijn toegenomen

digitalisering, het thuis en op afstand werken. Het voorstel dat nu voorligt is hierop onvoldoende toegerust. Mijn inzet is daarom gericht op de introductie van een

reflectieperiode, die de Commissie de gelegenheid biedt een nieuw herzieningsvoorstel te formuleren.”¹⁵⁹

De belastingverdragen zouden zo aangepast kunnen worden dat een bepaald percentage dagen hybride werken geen invloed dient te hebben op de verdeling van het

heffingsrecht. Een bepaald percentage zou gewoon mogen worden belast in het land

157 https://www.maastrichtuniversity.nl/nl/onderzoek/item/onderzoek/item-grenseffectenrapportage#summaries2021

158 https://www.maastrichtuniversity.nl/nl/onderzoek/item/onderzoek/item-grenseffectenrapportage#summaries2021

159

https://www.tweedekamer.nl/downloads/document?id=8bffd599-dc45-4368-88cd-2c729df7adb0&title=Geannoteerde%20agenda%20Informele%20Raad%20WSB%20op%2015%20f ebruari%202022.docx

waar de grenswerker doorgaans werkt. Op dit moment wordt er op fiscaal vlak samen met Duitsland de mogelijkheden naar een thuiswerkprotocol voor grenswerkers verkend.

Ook met België lopen gesprekken hoe post-corona kan worden omgegaan met grenswerkers die thuiswerken.

Samenvattend

Nederland kent veel mensen die over de grens naar België of Duitsland reizen om daar te werken en andersom, zogeheten grenswerkers. Internationale wet- en regelgeving en afspraken zorgen er onder andere voor dat fiscaliteit en sociale zekerheid in

verschillende landen goed op elkaar is afgestemd. Hybride werken, doordat er wellicht niet meer naar een ander land hoeft te worden gereisd om te werken, leidt tot nieuwe situaties waarin nog niet is voorzien in wet- en regelgeving. Er wordt gewerkt aan nieuwe afspraken, zodat ook grenswerkers de kansen van hybride werken kunnen benutten en werkgevers in de grensregio's aantrekkelijk te houden voor werknemers.