Gezond Vegetarisch Informatiegids over vegetarische voeding

Gezond Vegetarisch. Informatiegids over vegetarische voeding (zie bijlage 7) is een adviserende voedingsvoorlichtingsbrochure uitgegeven in 2012 door De Nederlandse Vegetariërsbond. Deze organisatie is in Nederland de autoriteit op het gebied van vegetarisme. Het hoofddoel van de Vegetariërsbond is het promoten van vegetarische voeding en het ondersteunen van mensen in hun keuze voor vegetarisch eten (Vegetariërsbond website, 2014).

De brochure Gezond Vegetarisch. Informatiegids over vegetarische voeding wordt gepresenteerd als een informatiegids met daarin de basisinformatie voor de bewuste consument die (af en toe) kiest voor lekker en gezond eten zonder vlees en vis. De eerste zin na de introductie luidt echter als volgt: ‘En waarom zou je dat niet doen?’ Hieruit valt af te leiden dat de Vegetariërsbond in deze brochure niet alleen informatie zal geven, maar ook in zal gaan op het tegenstandpunt dat je wel vlees en vis moet eten. Hiermee neemt de brochure een interessante positie in tussen enerzijds de informatiegids zoals in de titel wordt beloofd en anderzijds een adviserende brochure om vegetarisch eten te promoten en daarmee hun institutionele hoofddoel te bereiken. Zo maakt de Vegetariërsbond ook specifieke argumentatieve keuzes om de wettelijke doctrine van ‘Informed Consent’ in hun voorlichting te integreren. Hoe dit precies gebeurt zal weer blijken uit de volgende pragma-dialectische analyse, gebaseerd op de argumentatieve reconstructie zoals te lezen in bijlage 8.

6.2.1 Selectie van standpunten, argumenten en uitgangspunten

In tegenstelling tot de Vetwijzers van het Voedingscentrum en Lekker actief. De balans tussen brandstof en bewegen van de Suikerstichting is er in deze brochure sprake van een gemengd verschil van mening. Dit blijkt uit de zin ‘En waarom zou je dat niet doen?’. Hiermee wekt de Vegetariërsbond de indruk dat de lezer een tegenstandpunt heeft, namelijk dat je vlees en vis moet eten. Dit wordt gepresenteerd als de aanleiding voor de Vegetariërsbond om uit te leggen waarom de vegetarische leefstijl wél goed is.

Het prescriptieve, adviserende standpunt van Gezond Vegetarisch. Informatiegids over vegetarische voeding luidt als volgt: ‘het is belangrijk om vaker vegetarisch te eten’. Dit is evenals in Lekker actief. De balans tussen brandstof en bewegen een impliciet standpunt dat zo gereconstrueerd kan worden dankzij de institutionele context van de brochure en de eerder geciteerde zin.

Wat volgt op het standpunt is een argumentatiestructuur die lijkt op zowel de Vetwijzer uit 2013 als de brochure van de Suikerstichting. Allereerst is er sprake van twee evaluatieve kentekenargumenten die afgeleid kunnen worden uit de eerste alinea: ‘Het is gezond om vegetarisch te eten’ en ‘Het is ongezond om vlees te eten’. In een complementair nevenschikkend verband ondersteunen deze argumenten het standpunt, waarbij het tweede argument gezien kan worden als een weerlegging van het tegenargument dat vlees eten wel gezond zou zijn. Deze twee argumenten kunnen weer opgevat worden als twee gemeenschappelijke uitgangspunten die noodzakelijk zijn als ‘common ground’ om het standpunt en de overige argumenten te kunnen accepteren. Ook hier worden deze twee kentekenargumenten ondersteund door een derde complementair nevenschikkend argument: ‘gezond is wenselijk’. Evenals in de brochure van de Suikerstichting is dit weer een impliciet gemeenschappelijk uitgangspunt dat een noodzakelijke voorwaarde is om zeker te stellen voordat de lezer het advies zal accepteren. Wat volgt ter ondersteuning van het argument ‘Het is gezond om vegetarisch te eten’ is ook hier onderschikkende pragmatische argumentatie waarin de voordelige gevolgen van vegetarisch eten worden benadrukt. Deze serie argumenten wordt opnieuw complementair nevenschikkend ondersteund door het gemeenschappelijke uitgangspunt dat deze gevolgen wenselijk zijn. Wat volgt ter ondersteuning van het argument ‘Het is ongezond om vlees te eten’ is kentekenargumentatie waarin duidelijk wordt gemaakt dat ‘slecht vet’ een kenmerk is van vlees. Ook hier wordt dit argument complementair nevenschikkend ondersteund door het gemeenschappelijke uitgangspunt dat ‘slecht vet ongezond is’. Deze gemeenschappelijke uitgangspunten zijn opnieuw een noodzakelijke voorwaarde om de argumentatie te accepteren. Tot slot is er in Gezond Vegetarisch. Informatiegids over vegetarische voeding nog sprake van een derde argument dat tot uiting komt op de rest van de eerste en de tweede pagina van de brochure: ‘Vegetarische voeding levert de dagelijks benodigde hoeveelheid van alle noodzakelijk voedingsstoffen’. Dit argument betreft opnieuw kentekenargumentatie maar ondersteund door een serie kentekenargumenten waarin die verschillende noodzakelijke voedingsstoffen uiteengezet worden. Deze informatie is een noodzakelijke voorwaarde om het standpunt en de andere argumenten te begrijpen en te accepteren. Wanneer de lezer immers niet zou geloven dat vegetarisch voeding alle noodzakelijke voedingsstoffen levert, dan zal nooit overeenstemming bereikt kunnen worden over het standpunt. Daarom moet de informatie in deze kentekenargumentatie beschouwd worden als een gemeenschappelijk uitgangspunt dat de andere argumenten complementair nevenschikkend ondersteunt. Ook hier wordt deze kentekenargumentatie nog extra ondersteund door een impliciet gemeenschappelijk uitgangspunt dat de voedingsstoffen genoemd in de argumentatie inderdaad alle noodzakelijke voedingsstoffen zijn. Ook dit is weer een noodzakelijke voorwaarde om zeker te stellen voordat de lezer het advies zal accepteren.

Schematisch gezien ziet de structuur van het standpunt en de bijbehorende argumenten en uitgangspunten in Gezond Vegetarisch. Informatiegids over vegetarische voeding er dan als volgt uit:

6.2.2 Gebruik van presentatiemiddelen: formulering en lay-out

Ook in de brochure van de Vegetariërsbond komt de adviserende aard niet expliciet naar voren. Zo is de ondertitel ‘Informatiegids over vegetarische voeding’ en wordt in de introductie benadrukt dat het een brochure is die ‘basisinformatie’ bevat. Evenals in de Vetwijzer uit 2013 valt op dat deze brochure de kentekenargumentatie op de voorgrond plaatst. Zo worden de pragmatische argumenten in de lopende tekst van de eerste alinea behandeld en wordt de noodzakelijke informatie uit de kentekenargumentatie in de tussenkopjes uiteengezet. Deze tussenkopjes hebben betrekking op de verschillende soorten voedingsstoffen en trekken daardoor meer de aandacht dan de daadwerkelijke ondersteunende argumenten voor het advies.

Wat betreft de niet-argumentatieve middelen tot slot bevatten de overige twee pagina’s van de brochure een zogenoemde ‘V-schijf’ met uitgebreide uitleg waarin alle aanbevolen dagelijkse hoeveelheden staan voor als je vegetarisch eet.

6.2.3 Inspelen op ‘Informed Consent’

Wanneer we de argumentatieve keuzes qua standpunten, argumenten, uitgangspunten en presentatiemiddelen van Gezond Vegetarisch. Informatiegids over vegetarische voeding vergelijken met de Vetwijzer uit 2013 wordt duidelijk dat deze vanuit het perspectief van de doctrine van ‘Informed Consent’ te verklaren zijn. Deze brochure hanteert zelfs een uitgebreidere strategie dan de andere brochures waardoor met meer middelen aangesloten wordt bij het informatievereiste en het toestemmingsvereiste van de doctrine.

Zo valt op dat de brochure evenals de Vetwijzer uit 2013 tot twee keer toe kentekenargumentatie inzet ter ondersteuning van de pragmatische argumentatie om de lezer van alle noodzakelijke informatie te voorzien voor het begrip en de acceptatie van het voedingsadvies. Dit gebeurt zowel op het gebied van alle noodzakelijke voedingsstoffen als om de ongezondheid van vlees te benadrukken. Omdat deze informatie een noodzakelijke voorwaarde is kunnen deze kentekenargumenten als gemeenschappelijk uitgangspunten worden beschouwd waarmee de schrijver anticipeert op de kritische vraag van de lezer of hij wel in staat zal zijn het advies op te volgen. Door de lezer te voorzien van deze relevante informatie voldoet hij aan het informatievereiste van de doctrine van ‘Informed Consent’ en schept hij tevens ‘common ground’ om overeenstemming over het advies te bereiken.

Daarnaast kiest de schrijver nog een andere weg om de lezer van informatie te voorzien en ‘common ground’ te bewerkstelligen. Evenals de brochure van de Suikerstichting gebruikt de Vegetariërsbond ook een kentekenargument als gemeenschappelijk uitgangspunt voorafgaand

aan de pragmatische argumentatie: ‘Vegetarisch eten is gezond’. Ook hier wordt dit kentekenargument ondersteund door het impliciete uitgangspunt dat ‘gezond’ ‘wenselijk’ is. Door deze verscheidene gemeenschappelijke uitgangspunten die benadrukt worden speelt de schrijver actief in op de bereidheid van de lezer en daarmee op het toestemmingsvereiste van de doctrine van ‘Informed Consent’.

Qua presentatiemiddelen valt op dat Gezond Vegetarisch. Informatiegids over vegetarische voeding duidelijk kiest voor diezelfde neutrale en informatieve invalshoek als de andere twee brochures. Qua formulering gebeurt dit heel duidelijk door te kiezen voor termen als ‘informatiegids’ en ‘basisinformatie’. Daarnaast wordt ook hier in de presentatie van de argumentatie de nadruk gelegd op de informatieve elementen van de kentekenargumentatie, waarmee de pragmatische ondersteuning van het advies naar de achtergrond verdwijnt. Tot slot zorgt ook de Vegetariërsbond dat de brochure voorzien is van voldoende informatieve en praktische hulpmiddelen om de lezer te ondersteunen in zijn mogelijkheid het advies op te volgen. Met al deze presentatiemiddelen laat de schrijver de lezer veel ruimte om zelf toestemming te geven en voldoet hij aan het informatievereiste van de doctrine van ‘Informed Consent’.