Genres en onderwerpen

3.5 Genres en onderwerpen

Een van de redenen die door journalisten werd gegeven om een project te laten crowdfunden was dat het ze in staat stelde om verhalen naar voren te brengen die door de traditionele media niet geproduceerd zouden worden.156 Zoals in het theoretisch kader besproken is een van voordelen die de freelance journalist heeft ten opzichte van de traditionele verslaggever dat hij of zij zich kan focussen op een nichemarkt of – onderwerp. Deze focus brengt een aantal kansen met zich mee. Door in een bepaald onderwerp te duiken heeft de journalist vaak betere grip op de materie. Iemand die zich bijvoorbeeld al jarenlang specialiseert in China kan bij het schrijven van een artikel over een ontmoeting tussen Donald Trump en Xi Jiping dieper ingaan op de achterliggende politieke structuren. Een journalist die zich op de buitenlandredactie van een krant bevindt heeft daar mogelijkerwijs minder inzicht in. Naast de voorsprong op het vergaren van informatie omtrent een onderwerp heeft de gespecialiseerde freelancer nog een ander voordeel: zijn of haar netwerk. Door zich te focussen op een niche kan de journalist in de loop der tijd een netwerk opbouwen van bronnen die dicht op het onderwerp staan. Op het moment dat er nieuws uitbreekt over zijn of haar interessegebied of als de freelancer bezig is met diepgravend onderzoek heeft deze vaak een ruim aanbod aan bronnen waar hij of zij uit kan putten. Dit in tegenstelling tot de

155 Andrea Hunter, “Its Like Having a Fulltime Second Job,” Journalism Practice, Vol 10, Nr. 2, 2016, 218 156 Idem, 223

traditionele journalist, die dagelijks velerlei onderwerpen dient te behandelen. Hierdoor is de mogelijkheid tot verdieping moeilijker te realiseren.

Deze combinatie van ‘onderbelichte’ onderwerpen en de focus op niche onder freelancers was ook terug te vinden in de dataset. Het oorspronkelijke idee voor de data omtrent onderwerpskeuze was om deze te coderen aan de hand van genres die veelal terug te zien zijn bij traditionele media. De gedachte was om onderwerpen in te delen in genres als: economie, politiek, buitenland, binnenland, sport, achterklap, etc. Dit zijn categorieën die gebruikt worden in kranten om verschillende katernen aan te duiden of op websites om pagina’s te maken waar producties met soortgelijke onderwerpen samen te laten komen. Echter, tijdens het verzamelen van de data bleek dat - in het geval van gecrowdfunde journalistiek – deze categorisering niet meer op zijn plaats was. Dit kwam in eerste instantie vooral naar voren omdat projecten vaak niet onder binnen genre waren te groeperen. Neem ‘Inside the Mind of Favela Funk’ van Elise Roodenburg en Fleur Beemster als voorbeeld. De twee documentairemaaksters gingen op zoek naar ‘favela funk’ in Rio de Janeiro, een populaire muziekstroming die veelvuldig gebruik maakt van pornografische teksten. De insteek van de documentaire was om te kijken wat voor rol deze muziek speelt in de sloppenwijken, wat deze – door mannen gedomineerde stijl – voor invloed heeft op de buurt en hoe vrouwen hier mee omgaan. De documentaire beslaat hierdoor onderwerpen als muziek, buitenland, cultuur, human interest maar heeft ook een duidelijke feministische inslag. Door het brede spectrum aan thema’s is het dus vrijwel onmogelijk om het project goed in te kaderen. Toegegeven, artikelen, video’s of geluidsfragmenten bestrijken binnen de traditionele media vaak ook meerdere onderwerpen. Echter - zo lijkt het - dat tussen traditionele redacties en freelance journalisten die gebruik maken van crowdfunding een bijna omgekeerde werkwijze bestaat als het gaat om onderwerpskeuze.

Bij traditionele media zijn journalisten over het algemeen ingedeeld in verschillende redacties.157 Deze redacties komen overeen met de categorieën die hierboven zijn beschreven: economie, politiek, binnenland, buitenland, opinie, sport, wetenschap etc.158 Eenmaal gezeten in een bepaalde redactie gaat de journalist – in de meeste gevallen – op zoek naar nieuws over het onderwerp dat binnen hun specialiteit ligt. Daarnaast worden er vaak topics onderverdeeld op basis van

157 David Demers, “Corporate Newspaper Structure, Editorial Page Vigor, And Social Change,” in Journalism & Mass Communication Quarterly Vol. 73, Nr. 4, 1996, 863

redactievergaderingen. Door de duidelijke afbakening van de verschillende redacties komt de focus van de journalist te liggen op het produceren van het grootste nieuws dat binnen hun domein valt. Het kan dus zijn dat ‘kleinere’ onderwerpen het eind van de redactievergadering niet halen omdat het simpelweg niet te scharen is onder een van de redacties. Daarnaast kan het zijn dat onderwerpen de redactievergadering niet eens besproken worden omdat ze simpelweg niet te plaatsen zijn in mal van het medium. Wat hierdoor kan gebeuren is dat niche-onderwerpen niet behandeld worden door de traditionele media. De traditionele journalist is wat dit betreft dus wat meer gebonden aan zijn of haar redactie als het aankomt op het kiezen en maken van onderwerpen. Bij de gecrowdfunde journalist verloopt dit proces eigenlijk precies omgekeerd. Doordat freelancers vaak vanuit hun specialiteit werken is de onderwerpskeuze over het algemeen gelimiteerd aan hun eigen niche. Er wordt dan, aan de hand van een campagne, gekeken of er genoeg animo is voor deze productie. De freelance journalist is in deze vrij van enige vorm van afbakening. Vaak wordt er gekozen voor een onderwerp waar de journalist affiniteit mee heeft. Dit kan zijn omdat het onderwerp hem of haar nauw aan het hart ligt, of dat het om een locatie of persoon gaat waar de journalist een speciale band mee heeft of – in veel gevallen – omdat het onderwerp naar keuze vaak onderbelicht is gebleken in het medialandschap. In het geval van ‘Inside the Mind of Favela Funk’ was de motivatie van de documentairemaakster vooral terug te vinden in de liefde die ze voor het land hadden, hun interesse in de muziek scène en de oneven verhoudingen tussen mannen en vrouwen.159 Voornamelijk de genderproblematiek bleek een speerpunt te zijn. Roodenburg en Beemster zagen de ongelijke verhouding tussen man en vrouw zoals die in Brazilië aantoonbaar was als een uitvergroting van die van de Nederlandse maatschappij. Door de relatieve vrijheid die freelance journalisten hebben – ook zij zijn in zekere zin gebonden omdat de producties die zij maken ook een publiek moeten hebben – kan het dus zo zijn dat zij daadwerkelijk een ander type onderwerp aan het licht kunnen brengen. Tijdens de categorisering van de dataset werd bij dit specifieke project dan uiteindelijk ook niet gekozen voor een ‘traditioneel’ genre als buitenland of muziek. ‘Feminisme’ bleek de meest logische optie.

Echter, zo bleek bij het onderzoek naar andere projecten, was het vaak uitermate lastig om één geschikte categorie te vinden. De projecten besloegen vaak een tal van

159 ‘Inside the Mind of Favela Funk,’ Verspers, 21 mei 2015,

onderwerpen, maar om de dataset van enige structuur te voorzien werd er doorgaans een categorie gekozen die het beste op het project aansloot. Dit resulteerde in een aantal nieuwe categorieën die men over het algemeen niet terugziet bij de traditionele media. Het gaat dan bijvoorbeeld om: gender, feminisme, vluchtelingen, geschiedenis en terrorisme. Zo kwam ‘Diaspora 6762’, een fotografie project van Yobert Younan en Erik van Gameren, uiteindelijk terecht onder het kopje ‘terrorisme.’ Dit terwijl het een project is dat kijkt naar meer aspecten. De aanslagen van IS, mensen die hierdoor hun land moeten ontvluchten en hoe dit conflict zich in de geschiedenis gemanifesteerd heeft. ‘Vluchtelingen,’ of ‘geschiedenis’ zou hier ook op zijn plaats zijn.

Deze enigszins moeizame categorisering laat dus zien dat de onderwerpskeuze van journalisten op crowdfundplatforms vaak voortvloeit uit andere overwegingen dan die van traditionele media. Doordat freelancers minder gebonden zijn aan vaste kaders kiezen ze vaker voor projecten waar ze meer affiniteit mee hebben. Dit kan zijn – zoals hierboven beschreven – door eigen ervaringen, diepgewortelde interesse in het onderwerp of om onderbelichte kwesties een platform te geven. Dat niet elk project een publiek weet te vinden blijkt uit de dataset. Echter, de ruime meerderheid van de projecten werd wel gefinancierd. Dit kan er op duiden dat er animo is voor onderwerpen die niet door de mainstream media behandeld worden. Het kan zelfs zo zijn dat er juist animo ontstaat omdat journalisten die crowdfunden een ander soort projecten naar voren brengt.

De onderwerpskeuze van de freelance journalisten kan - in combinatie met de terughoudendheid om voor een tweede keer een project te starten (vanuit de freelancer) of te financieren (vanuit de donateur) – iets zeggen over de levensvatbaarheid van crowdfunding als verdienmodel. Uit eerder onderzoek bleek al dat veel journalisten crowdfunding niet zien als een vervangend verdienmodel dat ze kunnen gebruiken om een vast salaris uit te verkrijgen. De onzekerheid van het slagen van het project en de hoeveelheid werk die er in gaat zitten zorgen ervoor dat journalisten toch vaak teruggrijpen naar traditionelere modellen zoals de verkoop van producties aan andere media. Maar, de interesse die het publiek blijkbaar toont in de voorgestelde projecten en het feit dat in 76% van de gevallen van het sample de crowdfundactie slaagt geeft aan dat er toch plaats is voor crowdfunding in het medialandschap. Misschien moet het daarom ook niet gezien worden als een vervangend verdienmodel, maar eerder als een model dat naast de andere opties kan

bestaan. Gesteld zou kunnen worden dat de projecten die op crowdfundplatforms aangedragen worden een vormen voor de journalistiek als gheel. Er worden andere aspecten van het nieuws aan het licht gebracht die over het algemeen geen plaats hebben in de traditionele media. Het idee dat crowdfunding een rendabele manier is om journalistiek te financieren – zoals dat in de beginjaren van de tool werd gedacht – is dus misschien niet helemaal meer reëel.160 Het heeft echter wel bestaansrecht als model dat – in meer of mindere mate – naast andere modellen kan opereren.