Gender bron en onderwerp

Ook bij de bronnen is gekeken of mannen vaker hard nieuws behandelen en vrouwen vaker zacht nieuws. De hypothese H7: Uitgaande van de klassieke ‘hard versus zacht’

nieuwsindeling, verschijnen vrouwelijke nieuwsbronnen voornamelijk in items over ‘zachte’ onderwerpen, terwijl mannelijke nieuwsbronnen voornamelijk verschijnen in items over ‘harde’ onderwerpen, zal bij beide journaals worden getoetst.

3.4.1. NOS Journaal

Bij het NOS Journaal bestaat 74 procent van de bronnen bij harde nieuwsonderwerpen uit mannen en 26 procent van de bronnen uit vrouwen. Bij de zachte nieuwsonderwerpen is de verhouding 60 procent man en 40 procent vrouw. Het is van belang deze percentages te vergelijken met de algemene man-vrouwverhouding bij de bronnen (71 procent man en 29 procent vrouw).

Wanneer deze cijfers naast elkaar worden gelegd, valt op dat de percentages bij de harde nieuwsonderwerpen redelijk overeen komen met de percentages van de algemene verhouding. Dit betekent dat er bij harde nieuwsitems verhoudingsgewijs niet meer mannelijke dan vrouwelijke bronnen voorkomen. Mannen blijven ruim in de meerderheid, maar ze zijn relatief gezien niet nog meer in de meerderheid bij harde nieuwsonderwerpen. Het percentage bij de zachte nieuwsitems verschilt 11 procentpunt vergeleken met het percentage van de algemene man-vrouwverhouding bij de bronnen. Hieruit valt op te maken dat vrouwelijke bronnen verhoudingsgewijs vaker voorkomen in zachte nieuwsonderwerpen. De hypothese H7:

Uitgaande van de klassieke ‘hard versus zacht’ nieuwsindeling, verschijnen vrouwelijke nieuwsbronnen voornamelijk in items over ‘zachte’ onderwerpen, terwijl mannelijke nieuwsbronnen voornamelijk verschijnen in items over ‘harde’ onderwerpen, is hiermee niet

simpelweg bevestigd of ontkracht. Mannelijke nieuwsbronnen verschijnen verhoudingsgewijs niet vaker in items over harde nieuwsonderwerpen. Vrouwelijke nieuwsbronnen verschijnen verhoudingsgewijs wel vaker in items over zachte onderwerpen. De hypothese is dus deels bevestigd, maar ook deels ontkracht.

In eerdere wetenschappelijke artikelen werd door de wetenschappers telkens geconcludeerd dat vrouwelijke nieuwsbronnen vaker in items voorkomen met zachte nieuwsthema’s (Vandenberghe et al. 2014: 24-26; Liebler en Smith 1997: 63). Dit deel van de resultaten uit eerder onderzoek komt overeen met het resultaat uit dit scriptieonderzoek. Aan de andere kant werd in die onderzoeken ook geconcludeerd dat mannelijke nieuwsbronnen vaker bij harde nieuwsthema’s voorkomen. Dit komt niet overeen met de resultaten van dit scriptie-onderzoek.

In onderstaande grafiek staan de man-vrouwverhoudingen per nieuwsonderwerp (figuur 14).

Figuur 14 Man-vrouwverhouding bronnen per onderwerp NOS

Bij de nieuwsonderwerpen die vallen onder het harde nieuws, is de verhouding mannen en vrouwen redelijk gelijk aan de algemene man-vrouwverhouding bij de bronnen. Zo is de verhouding bij ‘politiek’ 71 procent man en 29 procent vrouw, bij ‘economie’ 68 procent man en 32 procent vrouw, en bij ‘misdaad/recht’ 74 procent man en 26 procent vrouw. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met de algemene man-vrouwverhouding van 71 procent man en 29 procent vrouw. Mannen verschijnen bij deze onderwerpen verhoudingsgewijs dus niet vaker in beeld dan vrouwen.

Bij de nieuwsonderwerpen die vallen onder het zachte nieuws, is de verhouding mannen en vrouwen echter afwijkend van de algemene man-vrouwverhoudingen bij de bronnen. Zo is de verhouding bij ‘educatie’ 40 procent man en 60 procent vrouw, bij ‘gezondheid’ 63 procent man en 37 procent vrouw en bij ‘cultuur’ 60 procent man en 40 procent vrouw. Dit wil zeggen dat er bij deze onderwerpen verhoudingsgewijs meer vrouwelijke bronnen in beeld zijn geweest dan mannelijke bronnen. Zeker bij de onderwijs gerelateerde items is het aantal vrouwen aanzienlijk. Samen met de categorie ‘maatschappelijke dienstverlening’, is dit het enige onderwerp waar vrouwen absoluut gezien in de meerderheid zijn.

Hard nieuws:

1. politiek 5. misdaad/rechtspraak 8. technologie 12. verkeer/transport 2. buitenlandse politiek 6. energie/olie 9. internationale organisatie 13. wetenschap 3. oorlog 7. sport 11. leger/politie 28. rampen 4. economie/bedrijven

Zacht nieuws:

10. religie 17. drugs 21. cultuur/traditie 25. opvoeding 14. educatie 18. celebrity/koningshuis 22. vrouwen in de politiek 26. demografie 15. milieu 19. pensioen 23. maatschappelijke dienstverlening

Hoe het komt dat er bij dit soort onderwerpen meer vrouwelijke bronnen geraadpleegd worden, is volgens een aantal verslaggevers te verklaren door het feit dat er in die sectoren relatief meer vrouwelijke sprekers te vinden zijn dan mannelijke. Een vrouwelijke verslaggever ligt toe:

“Het uitgangspunt is dat we op zoek gaan naar de beste sprekers. Als er in sectoren als onderwijs en zorg meer vrouwen werken, is de kans groter dat je bij een vrouw terecht komt dan als het een sector is waar vrij veel mannen in werken”.

Het is interessant deze stelling te testen door de ‘geen keuze’ categorie bij dit soort zachte nieuwsonderwerpen nader te bekijken. Bij deze bronnen had de redactie geen keuze om een man of vrouw te kiezen. Dit zou daarom gezien kunnen worden als een afspiegeling van de samenleving. De vraag is of in de categorie ‘geen keuze’ verhoudingsgewijs inderdaad meer vrouwen voorkomen dan mannen. Twee van de grootste nieuwsonderwerpen die vallen onder zacht nieuws, zijn ‘educatie’ en ‘gezondheid’. Dit zijn ook de onderwerpen waarvan de journalisten het vaakst zeggen dat dat typische sectoren zijn waar meer mannen dan vrouwen werken.

In de eerste categorie, ‘educatie’, zijn in totaal vijftien bronnen geraadpleegd. Hiervan vallen 12 bronnen onder categorie ‘wel keuze’ en drie bronnen onder de categorie ‘geen keuze’. Wat dat betreft kunnen de journalisten dus niet het excuus gebruiken dat de samenleving eenmaal zo in elkaar zit. Voor het grootste deel hadden de journalisten zelf een keuze of zij een man of een vrouw in een item wilden. In de categorie ‘geen keuze’ zat één man, tegenover twee vrouwen. Het aantal is klein, dus hier kunnen geen grote conclusies aan worden verbonden, maar tijdens de drie weken waren de vrouwen in de ‘geen keuze’ categorie dus wel in de meerderheid. In de categorie ‘wel keuze’ kwamen er zeven vrouwelijke bronnen tegenover vijf mannelijke bronnen in beeld. Als ze wel een keuze hadden, kozen ze dus vaker voor een vrouw. Dit kan er alsnog op wijzen dat er relatief gezien meer geschikte en beschikbare vrouwen in deze sector zijn. De journalisten hebben namelijk in de interviews aangegeven dat zij voor de snelle en makkelijke keuze gaan wat betreft de bronnen. Als er meer vrouwen zijn, betekent dit ook dat zij sneller aan vrouwelijke bronnen komen.

In de tweede categorie ‘gezondheid’, zijn in totaal 27 bronnen geraadpleegd. Hiervan vallen vijftien bronnen onder de categorie ‘wel keuze’ en twaalf bronnen onder de categorie ‘geen keuze’. Bij deze categorie heeft de journalist dus in ongeveer de helft van de tijd de keuze om een man of vrouw te kiezen. De verhouding in de categorie ‘wel keuze’ is tien man en vijf vrouw. Wanneer de journalisten wel een keuze hebben om een man of vrouw te kiezen, wordt er in dit geval dus vaker een man gekozen dan een vrouw. De verhouding in de categorie ‘geen keuze’ is zeven man en vijf vrouw. In dit geval klopt het dus dat er verhoudingsgewijs eerder vrouwen als bron in een item verschijnen, wanneer de journalisten geen keuze hebben om een man of vrouw te kiezen. Dat hebben zij niet zelf in de hand.

3.4.2. RTL Nieuws

Bij het NOS Journaal bestaat 70 procent van de bronnen bij harde nieuwsonderwerpen uit mannen en 30 procent van de bronnen uit vrouwen. Bij de zachte nieuwsonderwerpen is de verhouding 52 procent man en 48 procent vrouw. Het is van belang deze percentages te

vergelijken met de algemene man-vrouwverhouding bij de bronnen (65 procent man en 35 procent vrouw). Wanneer deze cijfers naast elkaar worden gelegd, blijkt dat de man- vrouwverhouding bij de harde nieuwsonderwerpen redelijk dicht in de buurt ligt bij de algemene verhouding. Toch zijn mannen relatief gezien iets in de meerderheid. Mannelijke bronnen komen dus vaker in beeld bij dit soort nieuwsitems.

Opvallender is dat de verhouding bij zachte nieuwsonderwerpen sterk verschilt. Er zit 13 procentpunt tussen de algemene man-vrouwverhouding van de bronnen bij het RTL Nieuws en de man-vrouwverhouding bij de zachte nieuwsitems. De verhouding tussen mannelijke en vrouwelijke bronnen is bij deze categorie bijna gelijk. Vrouwen zijn dus relatief gezien veel vaker aan het woord bij zachte onderwerpen als educatie, gezondheid en cultuur. De hypothese

H7: Uitgaande van de klassieke ‘hard versus zacht’ nieuwsindeling, verschijnen vrouwelijke nieuwsbronnen voornamelijk in items over ‘zachte’ onderwerpen, terwijl mannelijke nieuwsbronnen voornamelijk verschijnen in items over ‘harde’ onderwerpen, kan dus worden

bevestigd. Deze conclusie komt overeen met de resultaten uit eerder onderzoek. Daaruit bleek ook dat vrouwelijke nieuwsbronnen vooral in items verschijnen met zachte thema’s, terwijl mannen oververtegenwoordigd zijn bij harde nieuwsitems over bijvoorbeeld economie of internationaal beleid (Vandenberghe et al. 2014: 24-26; Liebler en Smith 1997: 63).

In onderstaande grafiek staan de man-vrouwverhoudingen per nieuwsonderwerp (figuur 15).

Figuur 15 Man-vrouwverhouding bronnen per onderwerp RTL

Hard nieuws:

1. politiek 5. misdaad/rechtspraak 8. technologie 12. verkeer/transport 2. buitenlandse politiek 6. energie/olie 9. internationale organisatie 13. wetenschap 3. oorlog 7. sport 11. leger/politie 28. rampen 4. economie/bedrijven

Zacht nieuws:

10. religie 17. drugs 21. cultuur/traditie 25. opvoeding 14. educatie 18. celebrity/koningshuis 22. vrouwen in de politiek 26. demografie 15. milieu 19. pensioen 23. maatschappelijke dienstverlening

Het is interessant om de onderwerpen ook nog apart van elkaar te analyseren, om er zo achter te komen hoe de man-vrouwverhouding bij de harde en zachte onderwerpen tot stand is gekomen. Bij de meeste onderwerpen die onder hard nieuws vallen, is de verhouding redelijk gelijk aan de algemene man-vrouwverhouding bij de bronnen (65 procent man en 35 procent vrouw). Zo is de verhouding bij de politieke onderwerpen 67 procent man en 33 procent vrouw, bij economische onderwerpen 62 procent man en 38 procent vrouw en bij onderwerpen die met misdaad of recht te maken hebben 69 procent man en 31 procent vrouw. Bij deze onderwerpen kan dus gesteld worden dat mannelijke bronnen relatief gezien niet veel vaker aan het woord zijn dan vrouwelijke bronnen. Eén onderwerp uit categorie ‘hard nieuws’ valt het meest op, namelijk sport. Alle negentien bronnen die in beeld zijn geweest waren in die drie weken man. Ook bij de onderwerpen ‘energie’ en ‘leger’ zijn alleen maar mannen aan het woord geweest, al zijn de aantallen in deze categorieën wel laag. Doordat er bij deze drie harde nieuwsonderwerpen alleen maar mannen als bron zijn verschenen, zijn de mannen in de uiteindelijke man-vrouwverhouding relatief gezien iets sterker in de meerderheid.

Bij de drie grootste zachte nieuwsonderwerpen is het opvallend dat de man- vrouwverhouding bijna gelijk is, of dat de vrouwelijke bronnen ruim in de meerderheid zijn. De verhouding bij onderwijs gerelateerde onderwerpen is 53 procent man en 47 procent vrouw. De verhouding bij culturele onderwerpen is 54 procent man en 46 procent vrouw. Relatief gezien komen bij deze onderwerpen dus meer vrouwen voor. Vooral in de categorie ‘gezondheid’ zijn de vrouwen in de meerderheid. De man-vrouwverhouding van de bronnen is daar 41 procent man en 59 procent vrouw. Vooral deze drie onderwerpen samen zorgen ervoor dat vrouwelijke bronnen relatief gezien vaker in zachte nieuwsonderwerpen aan het woord komen dan mannen.

Het is interessant om ook bij dit journaal te kijken hoe vaak de journalisten wel of geen keuze hadden om mannen of vrouwen te kiezen bij onderwijs of welzijn-gerelateerde nieuwsitems. Bij beide onderwerpen zullen daarom de categorieën ‘wel keuze’ en ‘geen keuze’ nader worden bekeken.

In de eerste categorie ‘educatie’, zijn in totaal vijftien bronnen geraadpleegd. Hiervan vallen dertien bronnen onder de categorie ‘wel keuze’ en twee bronnen onder de categorie ‘geen keuze’. Wat dat betreft kan bij de onderwijs gerelateerde onderwerpen dus nauwelijks het excuus gebruikt worden dat de samenleving eenmaal zo in elkaar zit. De journalisten hadden voor een groot deel zelf de bronselectie in de hand. Net als bij het NOS Journaal hadden de journalisten vaak zelf de keuze om een man of een vrouw te kiezen voor een item. In de categorie ‘geen keuze’ is één man in beeld geweest en één vrouw. Wanneer de journalisten geen keuze hadden om een man of vrouw te kiezen, lag de verhouding dus gelijk. In het geval dat de journalisten wel een keuze hadden, verschenen er zeven mannen in beeld en zes vrouwen. Relatief gezien vragen zij in deze categorie dus vaker vrouwen wanneer de journalisten wel een keuze hebben. Dit kan erop duiden dat er alsnog vaker geschikte en beschikbare vrouwelijke bronnen te vinden zijn in deze sector.

In de tweede categorie ‘gezondheid’ , zijn in totaal 37 bronnen geraadpleegd. Hiervan vallen achttien bronnen onder de categorie ‘wel keuze’ en negentien bronnen onder de categorie ‘geen keuze’. Bij deze categorie hebben de journalisten dus ongeveer de helft van de tijd de keuze om een man of in vrouw te kiezen. In de andere gevallen staat de gender van de bronnen vast. De verhouding in de categorie ‘wel keuze’, is zeven man en elf vrouw. Wanneer de

journalisten een keuze hadden om een man of vrouw te kiezen, wordt er in dit geval dus vaker een vrouw gekozen dan een man. De verhouding in de categorie ‘geen keuze’ is acht man en elf vrouw. In dit geval klopt het dus dat er verhoudingsgewijs eerder vrouwen als bron in een item verschijnen, wanneer de journalisten geen keuze hebben om een man of vrouw te kiezen.