Geert en Mark

De respondenten hebben dus bijna niet aan vrouwenkwesties gedacht bij het stemmen op de PVV en de VVD. Wat ten eerste opviel als de vrouwen over de twee partijen praatten, is dat de meeste geïnterviewden niet in de eerste plaats op de PVV of de VVD stemmen, maar op ‘Geert’ en ‘Mark’. Voor de geïnterviewden is de lijsttrekker gelijk aan de partij of overstijgt hij de partij

zelfs. Zij wisselen bijvoorbeeld “Wilders”, “Geert” en “PVV” af. Soms werden ook zeer

positieve eigenschappen toegeschreven aan de lijsttrekkers. Het lijkt alsof de lijsttrekker als een vriend wordt beschouwd, die namens hen strijdt voor waar zij in geloven. Mark Rutte is vooral betrouwbaar, eerlijk, leuk en zo gewoon. Geert Wilders wordt gezien als iemand die zich opoffert om “ons” land te verdedigen en als de enige die “het belangrijkste probleem” - “de” islam - benoemt. Deze respondenten stemmen allemaal al heel lang op dezelfde partij en verdiepen zich per verkiezingen weinig opnieuw in het verkiezingsprogramma. Stemmen op een andere partij voelt als verraad tegenover de lijsttrekker.

Ik laat Geert niet in de steek […] Geert zit al 12 jaar in gevangenschap om ons land te verdedigen en dan zou ik opeens op Thierry Baudet gaan stemmen.

Mevrouw Rikkerts, PVV

Want, ook ik ben dol op Rutte en Henk, mijn nieuwe man, die is heel kritisch, kan heel kritisch zijn over Rutte. Maar ik wil het niet horen, ik vind hem hartstikke leuk.

Mevrouw Eysinga, VVD

Het gaat heel veel om Rutte. Ja. Deze keer eigenlijk meer om Rutte dan andere keren om de partij. Om die reden. Gewoon om hoe die in Europa een rol speelt en hij wordt gezien en gehoord.

Jo, VVD

Andere respondenten zien de lijsttrekker los van de partij. Deze vrouwen verdiepen zich per verkiezingen in verschillende verkiezingsprogramma’s en noemden tijdens het interview

specifieke redenen waarom ze op de PVV of VVD hadden gestemd. Ze zoeken een partij die past bij hun idealen, in plaats van dat ze trouw blijven aan de PVV of VVD. Mevrouw Luchtenborg komt toch altijd bij de VVD uit als ze moet stemmen, maar is niet “100% Rutte fan”.

5.3 PVV

De belangrijkste reden om op de PVV te stemmen was voor elke geïnterviewde, dus mevrouw Ploegaert, mevrouw Eriksen, mevrouw Rikkerts, Tirza en mevrouw Ceelen, dat de PVV een eerlijke en rechtvaardige partij voor Nederland is. Strenger straffen, omdat dat eerlijk is voor slachtoffers. Uitkeringen aan de ene kant niet korten, omdat dat rechtvaardig is voor ouderen en sociaal zwakke Nederlanders. Uitkeringen aan de andere kant wel korten om “immigranten” te stimuleren om te werken, omdat dat rechtvaardig is voor (hard) werkende, Nederlandse mensen.

Geen ‘welverdiend belastinggeld’ besteden aan vluchtelingen, maar het “eigen volk”; de inwoners van Groningen en de ouderen. Uit de Europese Unie, omdat het niet eerlijk is dat Nederland voor alle armere landen moet betalen.

Ik ben echt gewoon voor Nederland, ik ben ook niet eens met het immigratiebeleid en die zogenaamde vluchtelingen. Er zal er best wat tussen zitten, maar het gros van wat er tussen zit is op zoek naar een ander leven. Maar daar werk ik niet voor! Daar betaal ik mijn belasting niet voor!

Mevrouw Eriksen, PVV

Waarom moeten economische vluchtelingen voorgaan voor de eigen bevolking? Waarom? Begin dan eerst bij de eigen bevolking en als dat dan helemaal oké is, dan kun je nog denken aan vluchtelingen [W: “Want stel het land was oké, zou u het dan wel belangrijk vinden dat we

vluchtelingen helpen?”] Ik zou ze liever niet hebben, want Nederland is al vol en je ziet toch al van, probeer maar een baan te krijgen! Want het zou best kunnen zijn dat iemand uit Syrië straks jouw baan inpikt. Vind je dat eerlijk?

Mevrouw Ceelen, PVV

Het sluiten van de Nederlandse grenzen en het inperken van “de” islam zijn volgens de respondenten de oplossingen die Geert Wilders biedt voor een eerlijker Nederland. Zij

ondervinden overlast van een groep “schorremorrie” dat zich moeilijk laat begrenzen. Individuen van deze groep zijn soms islamitisch, meestal immigranten of vluchtelingen, maar ook af en toe specifiek van Marokkaanse, Turkse of Antilliaanse afkomst. Deze groep komt naar “ons land” en verziekt Nederland. Zij houden in Nederland hun hand op en leven van een uitkering. Het land is volgens de vrouwen al vol, te merken aan werkloosheid en een woningtekort, waar de

geïnterviewden overigens zelf geen last van ervaren.

De respondenten zien deze groep dus voordelen genieten waar zij zelf meer recht op hebben, omdat zij al hun hele leven hard werken. Dit gevoel werd al omschreven door Hochschild en door Damhuis’ contributionisme - het idee dat zij zelf relatief te veel aan de samenleving bijdragen en dat dit naar mensen gaat die dat in hun ogen minder verdienen. Ook radicaal conservatisme kwam naar voren, waarbij kiezers vaak van goede komaf zijn en vooral sociaal-culturele zaken willen conserveren, ook al ondervinden zij zelf geen negatieve gevolgen hiervan (Damhuis, 2017,

geen kinderen en ik zit hier alleen, dus ik red het allemaal heel goed hier en ik heb eigenlijk niks te klagen en toch maak ik me er druk om” (mevrouw Rikkerts, PVV). Voor Tirza en mevrouw Ceelen was dit sociaaleconomische ook belangrijk, omdat zij het belangrijk vinden dat de PVV het opneemt voor ‘de sociaal zwakkeren’.

5.4. VVD

De meeste vrouwen stemmen al minimaal tien jaar op de VVD, omdat zij overtuigd zijn van het liberale gedachtengoed. Zij geloven in, zoals mevrouw Luchtenborg het omschrijft, “het initiatief van de mens... vrijheid... eigen keuzes maken, je best doen en ja”. Dit ‘je best doen’ kwam in de interviews vaak terug. De geïnterviewden die op de VVD stemmen deden dit meer om

sociaaleconomische redenen, dan om sociaal-culturele redenen zoals bij de PVV. Zij zijn tevreden met hoe de VVD en dan vooral Rutte de afgelopen vier jaar geregeerd heeft. Als de vrouwen aangeven dat het “goed” gaat, bedoelen zij dat de VVD economisch gezien een sterk beleid heeft gevoerd en tevreden zijn met hoe hun met name financiële situatie op dit moment is.

[over de stap van CDA naar VVD] Ik denk, het land moet toch eerst economisch op orde zijn, voordat we leuke dingen kunnen gaan doen. En dan zag ik wel dat de VVD daar het beste in is.

Mevrouw van Eysinga, VVD

En daar ben ik heel erg op tegen, dat ze zeggen van, "die moeten heel veel belasting betalen om die mensen die niet hard werken te compenseren". En daarom, vind ik dat ergens wel weer belangrijker, zeker omdat ik zelf zoiets heb van, ik wil gewoon werken, ik wil geld verdienen. Dan wil ik niet zeg maar gestraft worden door al die belastingen. Dus wat dat betreft kies ik wel voor de rechtse kant, omdat dat meer carrière gericht is, denk ik.

Berdine, VVD

Ondanks het feit dat de VVD een nieuwe koers is ingeslagen met ‘populistische’ retoriek, lijken de geïnterviewden hier weinig door beïnvloed. Aangezien Rutte volgens de respondenten zo welwillend is, kunnen alleen slechte adviseurs achter zijn ‘normaal doen’-brief zitten. Uit het volgende hoofdstuk blijkt dat deze stemmers wel veel vooroordelen hebben over “de” islam, maar of dit samenhangt met hun VVD-stem is onduidelijk.