Gedrag op de plek. Om het dagelijks gebruik van de ruimte te

| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | 17 8

7.3 Gedrag op de plek.

Om het dagelijks gebruik van de ruimte te

onderzoeken, hebben we op de boulevard geobserveerd. Er is in het voorjaar (maart en april) en najaar (oktober) van 2017 op vijf verschillende doordeweekse dagen telkens twee tot drie uur achter elkaar geobserveerd, ’s ochtends, ’s middags en in de avonduren. Bij elkaar leverde dat 150 observaties op, die 2 tot 10 minuten duurden. We scanden de ruimte door middel van observaties. We stonden en wandelden door de ruimte en namen waar wat er gebeurde en noteerden dat op de plattegrond van de boulevard die we hadden

ingedeeld in vakken. We zijn met het observeren net zolang doorgegaan totdat er patronen in manieren van lopen, verblijven, gedragen en kijken zichtbaar werden. Bepaalde plekken, routes, gedragingen en rituelen begonnen na een tijdje op te vallen, zoals de looproutes over het plein, manieren van lopen, een rookplek en plekken waar selfies van het stadion gemaakt werden. Aan de hand van deze observaties is inzicht gekregen in het gebruik en gedrag door diverse groepen gebruikers van verschillende delen van de openbare ruimte op

de plek vanuit ooghoogte: gedrag, gebruik & beleving van de ruimte | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | 179

Om een dieper begrip van het gebruik van de ruimte te krijgen – onder verschillende condities – hebben we niet alleen looproutes geobserveerd, maar ook manieren van lopen, waar mensen stilstaan, of ze alleen zijn of met een groep. Wie is wat, waar en op welk moment aan het doen? Hoe lopen ze, staan ze, zitten ze? We hebben geobserveerd wat mensen nog meer doen dan doelgericht lopen. Slenteren of hangen ze nog rond, zitten ze en kijken ze om zich heen? Maken ze contact met andere gebruikers? Wie zijn die gebruikers? We hebben daarbij gelet op volgende zaken:

1. Manieren van voortbewegen: op welke manier lopen mensen: van doelgericht en in een ferme pas voortbewegen tot slenteren en af en toe stilstaan. Welke routes nemen mensen? 2. Als mensen langer dan 3 seconden staan

of stilstaan: wat doen mensen precies als ze staan/zitten, zoals wachten voor een

parkeerautomaat of voor een winkel/ broodjeszaak, sigaret roken, iets drinken, rondkijken, boodschappen inpakken, op de telefoon kijken of een broodje eten op een bank, foto maken, drinken, etc. Op welke plekken doet men dat dan?

3. Manieren van kijken. Kijkt men nog naar de omgeving (worden ze getriggerd door wat ze zien in de omgeving), naar anderen, naar de grond of naar hun mobiel. Hoe zijn mensen voor even nog los te rukken van hun mobiel? Kijken mensen elkaar nog aan? Is er nog een visuele interactie (kijken en bekeken worden) met andere mensen of niet?

4. Om welke personen gaat het (vrouw/man; leeftijdscategorie; doelgroep (kantoormensen, winkelend publiek, toerist, uitgaanspubliek, facilitair, dagjesmensen, etc.); is men alleen, met z’n tweeën of groepje van drie of meer. En betreft het alleen volwassenen of zijn er ook kinderen bij.

We hebben de observaties genoteerd op een plattegrond en het gebruik per gebied beschreven.

| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |

| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |

| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |

| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |

| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |

| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |

| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |

| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |

| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |

| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |

| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |

| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |

186

Er is een grote invloed van het seizoen en het weer. Gebruik en gedrag wisselen sterk gedurende de seizoenen, de week en de dag. Gedurende de week en zelfs op een dag zijn er grote verschillen tussen momenten van drukte en stilte. De ‘grootste’ dalmomenten zijn de ochtenden. De winkels gaan pas om 10.00 uur open. ’s Middags wisselt het beeld. Op woensdagmiddag en in het weekend is het drukker met kinderen. Op doordeweekse dagen en buiten de schoolvakanties is het leger, met uitzondering van de lunchpauze bij goed weer. ’s Avonds valt er op de boulevard meer te doen (bioscoop, terrasjes, MediaMarkt is open tot 22.00 uur en er is regelmatig iets te doen in AFAS en Ziggo). Tegelijkertijd is het juist ook na 18.00 uur erg leeg en verlaten op de boulevard als er geen evenementen plaatsvinden.

Ochtend

Aan het begin van de werkdag lopen de medewerkers van de kantoren over het plein van station naar het kantoor (’s avonds weer terug). Ze lopen doorgaans snel en doelgericht. Mensen die alleen zijn lopen vaak bellend of op de mobiel kijkend door de ruimte, waardoor men weinig oog heeft voor andere bezoekers. Ook hebben veel mensen oordopjes in. Individuen hanteren duidelijk een ‘privacy shield’. Ook het winkelend publiek loopt vaak doelgericht vanaf een parkeergarage of het station naar een van de grote winkels, zoals de MediaMarkt. Zowel kantoormensen als winkelend publiek verkeren doorgaans in een individuele of ‘parochiale bubbel’ (door op te gaan in een groepje collega’s of gezinsleden). De uitwisseling met andere groepen in de openbare ruimte is minimaal. Mensen kijken tijdens het lopen soms wel even naar de omgeving, maar de meesten kijken elkaar niet of nauwelijks aan. Door de maat van de

gebruikers ook relatief groot, met name in de westelijk delen. Voetgangers hoeven hun manier van lopen daardoor niet direct af te stemmen op dat van andere gebruikers, waardoor er ook geen ‘straatballet’ is zoals Jane Jacobs dat voor levendige trottoirs heeft beschreven.

Middag

Op doordeweekse dagen is het vooral tijdens de lunchpauzes plots druk. Kantoormensen lopen in groepjes naar de broodjeszaken aan de andere kant van het station. De kantoormensen hebben dan een meer open houding en beweging. Enkele werknemers uit de kantoren gaan in de werkpauze hardlopen. Een ander clubje kantoorpersoneel heeft een bootcamp georganiseerd. Een groepje kantoormedewerkers speelt soms een potje voetbal op het gras of op de boulevard. Kinderen die naar de Johan Cruijff ArenA gaan, spelen met een voetbal op de boulevard. Tijdens schoolvakanties kan het op de ArenA Boulevard druk zijn. De bioscoop trekt veel gezinnen met kinderen. Ook de Ajax-shop en het stadion (rondleidingen) trekken veel gezinnen en groepen kinderen.

Door de P+R onder het stadion is de boulevard voor bezoekers ook een aankomstruimte in de stad. Mensen van buiten de stad parkeren er hun auto om vervolgens naar een van de bestemmingen op de boulevard te gaan of met de metro naar het centrum te reizen. Voor sommigen is het dus een bestemming, voor anderen een transitieplek als ze er alleen maar hun auto parkeren. Ze oriënteren zich even als ze uit de garage komen, staan stil en kijken om zich heen.

De belangrijkste verblijfsplekken om te zitten en te staan zijn de banken, terrassen, de randen en hoeken van het plein. En dan vooral

overzicht hebben. De bankjes in het oostelijk deel worden bij droog weer gebruikt, maar in het westelijk deel van de boulevard – waar er weinig banken staan – wordt er weinig ‘verbleven’ en stilgestaan. Ook in de middag is het zo dat in met name de westelijke delen van de boulevard de meeste bezoekers (kantoorpersoneel, winkelend publiek, dagjesmensen) elkaar tijdens het passeren niet of nauwelijks aankijken om elkaar even in te schatten. Het is de vraag in hoeverre we hier nog kunnen spreken van ‘beleefde onoplettendheid’.

Door wat langer te observeren, is te zien dat de boulevard nog op andere manieren gebruikt en toegeëigend wordt die de ruimte een meerduidige betekenis geven. Dagjesmensen en toeristen maken selfies met het stadion, met name op de plek waar het logo van Ajax goed te zien is. Bij navraag blijken toeristen speciaal naar deze plek te komen om er een selfie te maken. Toen er op de gevel een spandoek hing met daarop een afbeelding van de net overleden burgemeester

Van der Laan maakten mensen daar foto’s van. De ruimte lijkt zich dus ook te lenen voor de manifestatie van publieke uitingen.

Avond

’s Avonds verandert enigszins de ervaring van de ruimte. Bezoekers (ook kantoorpersoneel) zijn zich iets meer bewust van anderen, ze kijken ook meer om zich heen. De akoestiek van de ruimte is ook anders. Geluiden, waaronder de stemmen van andere mensen verderop, hoor je beter.

Kantoorpersoneel loopt vooral via de zuidkant van de boulevard langs het grasveld naar de kantoren en weer terug naar de metro. Dit is hun vaste route. Winkelend publiek en toeristen lopen meer langs de noordzijde, langs de winkels. ’s Avonds wordt er ook wat meer langs de verlichte gevel van de Prénatal gelopen.

In de buurt van het station en de bioscoop is er tot 24.00 uur levendigheid op de boulevard. Het restaurant JinSo is tot middernacht open. Op het westelijk deel van de boulevard, vanaf de FEBO, kan het ’s avonds heel stil zijn. De winkels gaan hier om 21.00 uur dicht. Van alle groepen op de boulevard hebben toeristen tijdens de daluren de meest open houding. Ze staan open voor afleiding en interactie. Ze zoeken bijvoorbeeld na het inchecken in het hotel naar een plek waar ze iets kunnen eten. Ze lijken meer open te staan voor verrassing en voor andere bezoekers dan het kantoorpersoneel en het winkelend publiek. Ze gebruiken de mobiele telefoon voor navigatie. Ook uitgaanspubliek dwaalt wat meer dan het winkelend publiek en kantoormensen, mits er tijd over is voordat een voorstelling begint. Het effect van Google Maps is dat bezoekers die naar hotel Jaz of de

Door wat langer te

In document Responsieve publieke ruimte: verkenning naar de inzet van interactieve technologie in het ontwerp van de openbare ruimte (pagina 180-189)