Gebruik van beelden uit het verleden in het nieuws over Sierra Leone

Bij het gebruik van tribale verbeeldingen in het nieuws, om groepen in het ‘andere’ gebied te kenmerken, zijn twee beelden beschouwd. In de eerste plaats gaat het hierbij om het weergeven in tribale categorisering en beelden uit de geschiedenis in de kenschetsing van groepen uit Sierra Leone. In de tweede plaats wordt tribaliteit in het nieuws mogelijk tot uiting gebracht, door het gebruik van primitieve wapens weer te geven. Het niet weergeven van moderne wapens bij bepaalde groepen is hierbij tevens van belang, evenals de implicatie dat er gebruik wordt gemaakt van primitieve wapens door de legers.

5. Analyse (1): De beeldvorming van oorlog in Sierra Leone als 'andere' oorlog

Implicatie van tribale groepen in het nieuws

Zowel de tribale categorisering als het gebruik van primitieve wapens komen voor in het nieuws over Sierra Leone. De tribale categorisering komen echter niet zo expliciet naar voren als in de berichtgeving over Rwanda (Myers et al., 1996). Het is niet zo dat er in het nieuws wordt verwezen naar tribale eigenschappen van de tegenover elkaar staande groepen in het conflict. Er wordt één maal in de nieuwstekst over Sierra Leone verwezen naar kenmerken van groepen, die mogelijk een tribaal samenlevingsverband impliceren. Als kenmerken van een tribale samenleving worden hierbij in de eerste plaats bedoeld dat de samenleving bestaat uit landbouwers, die in relatief kleine groepen naast elkaar leven. De religieuze uitingen in deze stammen zijn gebaseerd op rituelen, die op basis van een seizoenskalender worden uitgevoerd (Renfrew & Bahn, 2000).

In de nieuwstekst over de vluchtelingen uit Sierra Leone in het grensgebied met Guinee (ANP 2001 05 1) worden deze samenlevings-kenmerken geïmpliceerd. In de eerste plaats staat in dit artikel beschreven dat de mensen aan weerszijde van de grens dezelfde landbouw-methoden gebruiken en hetzelfde dialect spreken. Deze beelden refereren mogelijk naar de rurale samenlevingsschaal van de inwoners van dit gebied. Door vervolgens in hetzelfde artikel te verwijzen naar dezelfde gewoonten die de groepen hebben aan beide zijden van de grens, wordt geïmpliceerd dat deze gewoonten anders zijn dan de gewoonten van zowel andere groepen in de bevolking van Sierra Leone als van de ‘westerse norm’.15

Naast dat deze beelden mogelijk een tribale samenleving impliceren, wordt er met de beelden gerefereerd aan het feit dat de grenzen van Sierra Leone in de koloniale tijd op een kunstmatige manier getrokken zijn. Door in het nieuws alleen naar deze samenlevingsvorm te verwijzen, wordt in zekere zin in het nieuws verbeeld dat de bevolking van Sierra Leone nog steeds op dezelfde schaal is ingericht als in de tijd dat de grenzen zijn getrokken. Dit staat in tegenstelling met de nationale schaal, waarop de normatieve ‘westerse’ staat is ingericht, en waar in de nieuwstekst over Sierra Leone niet naar verwezen wordt.

Verwijzingen naar ‘war-lords’ in het nieuws

Een ander beeld dat in het nieuws naar het verleden verwijst, is het beeld van de ‘war-lords’. Deze individuele leiders leiden ofwel een onderdeel van het regeringsleger, of ze worden weergegeven alsof ze in hun eentje de leiding geven over een ‘rebellenleger’. Met deze beelden van ‘war-lords’ wordt een beeld geschetst uit de ‘westerse’ middeleeuwen, geprojecteerd op hedendaagse oorlogen in andere gebieden (Ignatief, 1994. in Morley 1996).

In het nieuws over Sierra Leone, wordt dit beeld van ‘war-lords’ naar voren gebracht, door alleen te verwijzen naar het hoofd van het RUF of de West Side Boys, en niet naar andere personen die een leidinggevende rol vervullen in de groepering. Bij het RUF wordt in de onderzochte periode alleen verwezen naar Foday Sankoh als leider, en bij de West Side Boys wordt alleen F Kalley bij naam genoemd in het nieuws.

Bij het regeringsleger wordt het beeld van ‘war-lords’ tevens gebruikt. Bij dit leger wordt niet zozeer gesproken over een absolute leider. Er wordt echter maar aan één legerleider, JP Koroma, weergegeven bij het regeringsleger. In het nieuws wordt hij weergegeven als de leidinggevende over een eigen privéleger binnen het regeringsleger. Daarnaast wordt in het nieuws gesproken over het feit dat het regeringsleger bestaat uit ‘een samenraapsel van rivaliserende legertjes’ (ANP 2000 06 17).

Dat er in de journalistiek slechts aan één persoon wordt gerefereerd bij de berichtgeving over een leger lijkt het gevolg te zijn van het feit dat dit de enige ‘key-person’ is die behoord tot een bepaald leger. Daarmee is deze persoon de enige van die tot de nieuws-‘elite’ behoord (Galtung & Ruge, 1965). Het effect hiervan is echter dat het nieuws door de lezer opgevat kan worden als dat de groep volledig onder controle staat van één persoon, en dat er verder geen hiërarchische structuur is binnen de legers.

5. Analyse (1): De beeldvorming van oorlog in Sierra Leone als 'andere' oorlog

‘Othering’ en het gebruik van primitieve wapens in het nieuws

In de uitgebreide analyse van het primitief wapengebruik is te zien dat er in de nieuwstekst slechts in drie alinea's wordt verwezen naar specifieke primitieve wapens16. Deze wapens worden, zij het indirect, in verband gebracht met de tegenstanders van de westerse inmenging in het conflict.

In een alinea wordt er naar het gebruik van een hakmes gerefereerd, om te kenmerken op welke manier de tegenstanders van de Britten vechten (ANP 2000 10 1). Hiermee wordt indirect gerefereerd aan het primitief wapengebruik van de West Side Boys. Vervolgens wordt er beeldgegeven dat de kindsoldaten kapmessen hadden. In een andere alinea wordt vervolgens verwezen naar de onbenoemde rebellen, die een mes gebruikten als pressiemiddel tegen een kindsoldaat (ANP 2000 12 1). Er wordt daarbij niet direct bericht dat deze kindsoldaten onderdeel uitmaken van het RUF. In het nieuws is dit echter de enige groep die in verband wordt gebracht met kindsoldaten. Op deze manier wordt het gebruik van kapmessen als wapen dus indirect ook verbonden aan het RUF17.

In de meeste alinea's wordt echter, als het over wapengebruik gaat, alleen vermeld dat de groepen bewapend zijn, zonder dat daarbij gerefereerd wordt naar bepaalde wapens. In tabel 6 van bijlage 4 te zien is dat de rebellen, het RUF en de VN vooral worden gerelateerd aan het feit dat ze bewapend zijn, zonder daarbij te vermelden om wat voor wapens het gaat. Daar tegenover worden het Britse leger en het regeringsleger van Sierra Leone uitsluitend verbonden aan het gebruik van moderne wapens in het conflict18. Naast dat er naar primitieve wapens zelf wordt gerefereerd, wordt ook het primitief wapengebruik geïmpliceerd in de nieuwstekst. De implicatie van het gebruik van hakmessen bij het RUF, in het beeld dat ze ‘ledematen van de inwoners van Sierra Leone hebben afgehakt’ (o.a. ANP 2000 08 3), wordt daarbij het vaakst naar voren gebracht. Dit beeld wordt over de hele onderzochte periode zeven maal weergegeven om de acties van het RUF te kenschetsen19.

Beelden die tevens primitiviteit in het gebruik van wapens impliceren, zijn het beeld van slachting en het willekeurig en chaotisch vermoorden van mensen (Myers et al. 1996). In het nieuws worden de term slachting in relatie tot Strasser gebruikt.

16 Zie paragraaf 4.4.3 van de appendix, pg. 108-111.

17 Zie paragraaf 4.4.3 van de appendix, pg. 108-111.

18 Zie paragraaf 4.4.3 van de appendix, pg. 110.

Het RUF wordt verder in het nieuws weergegeven als een groep die willekeurig mensen vermoordden, om de bevolking schrik aan te jagen (o.a. ANP 2000 08 3). Bij de kindsoldaten wordt het beeld gegeven dat ze met kapmessen 'tekeer gingen' (ANP 2000 10 2). Hiermee wordt beeldgegeven dat de kindsoldaten, en impliciet bij het RUF, op een chaotische wijze mensen vermoordden20.

De moorden en verminkingen die gepleegd zijn door leden van het RUF en militairen onder het bewind van Strasser, worden op deze manier weergegeven door gebruik te maken van beelden, die associaties opwekken van primitiviteit. Het gebruik maken van primitieve beelden om de tegenstanders van de westerse inmenging te kenschetsen, zou mogelijk kunnen meewerken in de rechtvaardiging van de westerse inmenging (Lazar & Lazar, 2004). Door de tegenstanders als ‘minder-geciviliseerd’ weer te geven, wordt de tegenstelling tussen het RUF, de West Side Boys en het bewind van Strasser enerzijds en de westerse inmenging anderzijds verduidelijkt in het nieuws.