Het onderzoek naar de flora in Buitenvaart 2 is uitgevoerd door de Stichting Floristisch Onderzoek Nederland (FLORON). FLORON heeft een overzicht gemaakt van de in databestanden bekende floristische gegevens per kilometerhok en een inventarisatie uitgevoerd van het plangebied, in juli en augustus 2002, naar het voorkomen van aandachtsoorten (Habitatrichtlijnsoorten, Wettelijk beschermde soorten, Rode-Lijstsoorten en Doelsoorten).
Floradatabank FlorBase
De landelijke floradatabank FlorBase is een bestand met plantensoort-waarnemingen op kilometerhok-niveau. Het bestand bestaat uit gegevens van provincies, particulieren, terreinbeherende organisaties en instituten. Alle waarnemingen zijn van ná 1975. De beheerders van de databank dragen er zorg voor dat de waarnemingen van landelijk of regionaal vrij zeldzame soorten gecontroleerd worden op juistheid of waarschijnlijkheid van voorkomen. De controle betreft ruim 700, merendeels zeldzamere, soorten van de bijna 1.500 die op de Standaardlijst van de Nederlandse Flora zijn vermeld (Van der Meijden et al., 1991; 1996).
Gegevens uit de database
Sinds 1975 zijn in het onderzoeksgebied alle kilometerhokken goed onderzocht. In Figuur 6 is het aantal waargenomen soorten per kilometerhok aangegeven. De kilometerhokken van Buitenvaart zijn omlijnd; de hokken van het Tussengebied zijn gearceerd weergegeven. Xkm► Ykm▼ 229 230 231 232 233 526 164 166 160 525 155 160 192 154 199 524 180 153 140 153 134 523 154 188 185 178 412
Figuur 6 Aantal soorten per kilometerhok in het onderzoeksgebied. (Dubbel omlijnd Buitenvaart 2 noord en zuid. Gearceerd Tussengebied)
Xkm► Ykm▼ 229 230 231 232 233 526 1 2 525 1 5 3 3 5 524 4 4 3 2 2 523 4 6 6 3 27
Figuur 7 Aantal aandachtsoorten per kilometerhok
Uit de gegevens van de database kunnen de volgende conclusies worden getrokken voor het gebied: (Tabel 10, Zie ook bijlage 3)
• Er zijn geen vindplaatsen bekend van internationaal beschermde soorten
• Er zijn 33 vindplaatsen van 10 nationaal beschermde soorten. Dit betreft soorten uit verschillende milieus. Enkele vindplaatsen zijn mogelijk terug te voeren op verwildering, maar de meeste soorten kunnen in het onderzoeksgebied worden beschouwd als van nature voorkomend (tabel 1).
• Er zijn 44 waarnemingen van 23 soorten van de Rode Lijst 2000; al deze soorten staan ook op de Doelsoortenlijst. Van de Rodelijstsoorten zijn geen soorten bekend van de categorieën ernstig bedreigd of bedreigd.
• Er zijn 50 waarnemingen van 26 Doelsoorten; naast de genoemde Rodelijstsoorten betreft het 2 doelsoorten die niet op de Rode Lijst staan (Gele ganzenbloem en Waterkruiskruid).
• Er zijn 2 waarnemingen van 2 soorten die wel op de Rode Lijst 1990 zijn vermeld, maar niet meer op de latere of op een andere wijze aandachtsoort zijn. Het betreft het soorten die de afgelopen jaren weer vooruit zijn gegaan in voorkomen, of die minder zeldzaam zijn dan in 1990 werd verondersteld.
Tabel 10 Overzicht van in database aangetroffen (inter)nationaal beschermde plantensoorten.
Wetenschappelijke
naam Nederlandse naam RodeLijst 1990
Rode Lijst 2000
Doel
soort Flora-fauna wet
Zeldzaam
heid Aantal
Butomus umbellatus Zwanebloem 1 8 10
Caltha palustris subsp.
palustris Gewonedotterbloem 1 8 1
Campanula rotundifolia Grasklokje 1 8 1
Dactylorhiza majalis subsp.
majalis Brede orchis 3 3 1 1 5 1
Dipsacus fullonum Grote kaardenbol 1 6 1
Epipactis helleborine Brede wespenorchis 1 8 2
Myrica gale Wilde gagel 4 1 1 7 3
Ornithogalum umbellatum Gewone vogelmelk 1 8 1
Osmunda regalis Koningsvaren 1 7 12
Platanthera bifolia Welriekende
nachtorchis 3 2 1 1 5 1
Toelichting
Zeldzaamheidsklasse: 0: uitgestorven, 1-4: (zeer) zeldzaam, 5-6: minder-vrij algemeen, 7-9: algemeen- uiterst algemeen.
Rode Lijst 1990: 0: verdwenen uit Nederland tot 4: gevoelig (Weeda et al., 1990).
Rode lijst 2000: GE: Gevoelig; KW: Kwetsbaar; BE: Bedreigd; EB: Ernstig bedreigd; VN: Verdwenen uit Nederland (Van der Meijden et al., 2000).
Gegevens uit de veldinventarisatie
De veldinventarisatie heeft zich toegespitst op alle aandachtsoorten die volgens de Habitatrichtlijn (HR) of in de nieuwe Flora- en faunawet (FF) als wettelijk beschermd zijn aangemerkt. De nadruk lag op het geplande bedrijventerrein; van het omringende gebied is een quick scan uitgevoerd met het oog op het vinden van geschikte locaties voor compenserende maatregelen. Bij de inventarisatie is extra aandacht besteed aan de lijnvormige elementen als greppels, sloot- en slootkantvegetaties en houtwallen, omdat vooral hier aandachtsoorten te verwachten zijn.
• Er zijn in totaal 6 aandachtsoorten tijdens de inventarisatie aangetroffen (Tabel 11)
• Er zijn 3 waarnemingen van 3 soorten van de Rode Lijst 2000. Tijdens de inventarisatie zijn geen soorten van de categorieën Ernstig bedreigd of Bedreigd gevonden.
• Er zijn 3 waarnemingen van 3 Doelsoorten; alle aangetroffen doelsoorten zijn Rodelijstsoorten.
• Er zijn geen waarnemingen van soorten van de Rode Lijst 1990, die niet meer op de Rode Lijst 2000 staan.
Tabel 11 Overzicht van aangetroffen aandachtsoorten tijdens de inventarisatie.
Wetenschappelijke
naam Nederlandsenaam Zeldzaamheid Rodelijst 1990
Rode lijst 2000
Doel
soort Flora- enfaunawet Aantalvind plaatsen
Armeria maritima Engels gras 5 3 3 1 1
Osmunda regalis Koningsvaren 7 1 3
Butomus umbellatus Zwanebloem 8 1 12
Dipsacus fullonum Grote kaardebol 6 1 1
Elodea canadensis Brede waterpest 7 4 1 1
Hypericum elodes Moerashertshooi 5 3 3 1 1
Toelichting
Zeldzaamheidsklasse: 0: uitgestorven, 1-4: (zeer) zeldzaam, 5-6: minder-vrij algemeen, 7-9: algemeen- uiterst algemeen.
Rode Lijst 1990: 0: verdwenen uit Nederland tot 4: gevoelig (Weeda et al., 1990). Rode lijst 2000: 0: verdwenen uit Nederland tot 4: gevoelig (Weeda et al., 1990).
De groeiplaatsen van de gevonden aandachtsoorten bevinden zich op het toekomstige bedrijventerrein Buitenvaart 2 Noord, het Tussengebied en Buitenvaart 2 Zuid. Engels gras is op één plaats aangetroffen. Het gaat mogelijk om een verwilderd exemplaar uit een tuin, maar deze soort breidt zich in oost Nederland momenteel ook uit. Ook het voorkomen van Grote kaardebol berust mogelijk op verwildering.
Opvallende soorten in het onderzoeksgebied zijn de Zwanebloem, de Koningsvaren en de Krabbescheer. Er zijn enkele groeiplaatsen met enkele exemplaren van Koningsvaren aangetroffen in sloot en greppelkanten. De Zwanebloem bleek met tientallen exemplaren aanwezig langs een waterloop aan de westzijde van het gebied. Belangrijk is de groeiplaats van Moerashertshooi in de pingoruïne. Moerashertshooi is zeer zeldzaam in Drenthe (slechts één andere vindplaats). Deze groeiplaats is ook bijzonder vanwege het voorkomen van andere soorten, waaronder veenmos (Sphagnum squarrosum), Groot glidkruid (Scutellaria galericulata), Moerasandoorn (Stachys palustris). De pingo-ruïne heeft grote potenties voor verdere natuurontwikkeling.
Ecologische interpretatie
Een veelgebruikte methode om de grote aantallen floristische gegevens uit kilometerhokken te interpreteren is het weergeven van de voor de flora relevante milieucondities en de kwaliteit van de vegetatie met behulp van ecotoopgroepen (Van der Meijden, 1995; Witte 1999). Kern van deze methode is dat soorten die vooral voorkomen bij specifieke standplaatscombinaties als indicator voor die condities worden gebruikt. In het onderzoeksgebied komen aandachtsoorten voor die op een grote verscheidenheid aan standplaatsen kunnen voorkomen.
• Er komen in het onderzoeksgebied vrij veel soorten voor van aquatische milieus. Het hoogste aantal aandachtsoorten per ecotoopgroep is aangetroffen in de aquatische vegetatie van matig voedselrijk water. Het gaat daarbij om belangrijke soorten als Krabbescheer en Zwanebloem.
• Er komt in het onderzoeksgebied slechts een gering aantal aandachtsoorten voor van bossen en struwelen. Een van de soorten is de beschermde Brede wespenorchis, een soort die zich in Nederland uitbreidt als gevolg van de toenemende bebossing en het ouder worden van bosvegetaties.
• Het merendeel van de aangetroffen aandachtsoorten komt voor in kruidvegetaties van graslanden en wegbermen. Van de kruidvegetatie van natte matig voedselrijke bodem zijn 6 soorten aangetroffen, waaronder de beschermde Dotterbloem (Caltha palustris) en Brede orchis (Dactylorhiza majalis). Waarschijnlijk bevinden de groeiplaatsen van deze soorten zich voor het merendeel in de oeverzone van waterlopen en op extensief gebruikte natte delen van percelen. In het onderzoeksgebied is slechts een beperkt aantal goed ontwikkelde ecotoopgroepen aanwezig. Dat duidt op een achteruitgang van met name voor het gebied karakteristieke groepen, terwijl er nog wel aandachtsoorten van bijzondere milieus worden aangetroffen. Dit verschijnsel wordt veelvuldig aangetroffen in Nederland, waar goed ontwikkelde vegetaties meer en meer verdwijnen als een gevolg van de steeds grote cultuurdruk (verstedelijking, eutrofiëring, verdroging, versnippering).
In 5 kilometerhokken zijn de aquatische vegetaties van zeer voedselrijk water goed ontwikkeld aanwezig. Het gaat hier om vegetaties in sloten die door agrarisch gebruik van de omringende percelen veel voedingsstoffen bevatten.
Op enkele plaatsen is bos en struweel op vochtige zeer voedselrijke bodem goed ontwikkeld aanwezig. De kruidvegetaties van natte zeer voedselrijke bodem zijn in een groot aantal kilometerhokken aangetroffen, maar zijn meestal in matig ontwikkelde vorm aanwezig. Kruidvegetaties op droge zeer voedselrijke bodem worden in diverse kilometerhokken in matig ontwikkelde vorm aangetroffen.
Voedselarme ecotoopgroepen die kenmerkend zijn voor de pleistocene zandgronden, zijn in het onderzoeksgebied overwegend slecht ontwikkeld. Blijkbaar zijn door het overwegend intensieve agrarische gebruik ook in wegbermen en overhoekjes deze ecotopen in goed ontwikkelde vorm nauwelijks meer aanwezig.
Er is één kilometerhok in het onderzoeksgebied met veel goed ontwikkelde ecotopen, namelijk 233-523 (Korte Wijkjes). Dit kilometerhok ligt niet op het te ontwikkelen bedrijventerrein, maar in het omringende gebied. Hier zijn 10 ecotoopgroepen zeer goed ontwikkeld. Het betreft ecotopen, die minder algemeen in Nederland voorkomen, namelijk bossen en struwelen op natte matig voedselrijke bodem, bossen en struwelen op vochtige voedselarme zwakzure bodem, bos en
Xkm► Ykm▼ 230 231 232 233 526 34 46 525 54 45 38 39 524 44 32 40 33 523 69 64 49 98
Figuur 8 Botanische natuurwaarde per kilometerhok in het onderzoeksgebied. (Dubbel omlijnd is Buitenvaart 2 noord en zuid. Gearceerd is tussen gebied)
2.9 Conclusies uit de inventarisatie
Uit de inventarisatiegegevens van alle soortgroepen blijkt dat in het plangebied en directe omgeving een aantal soorten voorkomt met een strenger beschermingsregime (Tabel 12).
Tabel 12 Soorten met een hoge beschermingsstatus
Wetenschappe-
lijke naam Nederlandsenaam Floraen fauna wet
Habitat
richtlijn Vogel-richtlijn IUCNlist Rode Lijst Opmerking
Planten
Butomus umbellatus Zwanebloem + - nvt - - Osmunda regalis Koningsvaren + - nvt - - Epilobium palustre Moerasbasterdwe
derik - - nvt - +(gevoelig)
Anthoxanthum
aristatum Slofhak - - nvt - + (internat. van belang)
Myrica gale Wilde gagel + - nvt - +
(gevoelig)
Senecio aquaticus Waterkruiskruid - - nvt - + (internat van belang) Caltha palustris
subsp. palustris Gewonedotterbloem + - nvt -
Carex brizoides Trilgraszegge - - nvt - + (gevoelig)
Elodea canadensis Waterpest - - - - +
Dipsacus fullonum Grote kaardebol + - - - - Armeria maritima Engels gras - - - - + Hypericum elodes Moerashertshooi - - nvt - + (kwets
baar,intern. van belang Zeer zeldzaam in Drenthe Vlinders
Lycaena tityrus Bruine
vuurvlinder + - nvt - + (kwetsbaar) Waarneming1991; Wel recent in omgeving Papilio machaon Koninginnepage + - nvt - +
Wetenschappe-
lijke naam Nederlandsenaam Floraen fauna wet
Habitat
richtlijn Vogel-richtlijn IUCNlist Rode Lijst Opmerking
Vogels
Perdix perdix Patrijs + nvt - +
(bedreigd) Crex crex Kwartelkoning + nvt + +
Kwets baar + (sterk bedreigd, kwetsbaar) Internationa- le betekenis
Limosa limosa Grutto + nvt - +
(bedreigd) Internationa-le betekenis
Tringa totanus Tureluur + nvt - +
(bedreigd)
Riparia riparia Oeverzwaluw + nvt - +
(bedreigd)
Luscinia svecica Blauwborst + nvt + - - Losse waar neming in broedseizoen Emberiza citrinella Geelgors + nvt - - +
(bedreigd) Internat vanbelang (broed seizoen) Zoogdieren
Pipistrellus pipistrellus Gewone
Dwergvleermuis + HR4 nvt - -
Pipistrellus nathusii Ruige
dwergvleermuis + HR4 nvt - -
Myotis dasycneme Meervleermuis + HR4,
HR2 nvt - -
Nyctalus noctula Rosse vleermuis + HR4 nvt - - Plecotus auritus Gewone
grootoor + HR4 nvt - -
Eptesicus serotinus Laatvlieger + HR4 nvt - - Myotis daubentonii Watervleermuis + HR4 nvt - - Amfibieën
Rana kl esculenta Groene kikker + - nvt - - Voort planting Rana temporaria Bruine kikker + - nvt - - Voort
planting Rana lessonae Kleine groene
kikker + HR4 nvt - + (kwetsbaar) Voortplanting Triturus vulgaris Kleine
watersalamander + - nvt - - Waarschijnlijk voort planting
Bufo bufo Gewone pad + - nvt - - Voort
planting Vissen