Earthlife Africa Johannesburg v Minister of Energy

In 2013 het die Minister van Energie, ingevolge artikel 34 van die Wet op Elektrisiteitsregulering, bepaal dat Suid-Afrika 9,6 GW kernkrag benodig en dat die Departement van Energie die verkrygingsproses daarvoor moet begin.

In hierdie hersieningsaansoek het Earthlife Africa Johannesburg en die Southern African Faith Communities' Environment Institute (die Applikante) verskeie interregeringsooreenkomste (IRO'e) aangewys. Gevolglik is die daaropvolgende indiening van die genoemde ooreenkomste kragtens administratiefreg aan die parlement, hersien. Hierdie IRO'e is deur die president onderteken en deur die minister aan die parlement voorgelê ingevolge artikel 231 van die Grondwet, ter bevordering van die sogenaamde "kernooreenkoms".

Die Minister van Energie en die President van die Republiek van Suid-Afrika, saam met die Nasionale Energiereguleerder van Suid-Afrika en die Sprekers van beide huise van die parlement en Eskom Holdings (SOC) Bpk (die Respondente), het die hersieningsaansoek teengestaan. Die gronde was dat die Applikante versuim het om by die Verenigde State van Amerika, die

309 _{GK 625 in GG 40996 van 21 Julie 2017.}

Russiese Federasie en die Republiek van Korea by hierdie verwikkelings aan te sluit, aangesien hierdie state die betrokke eweknieë in die drie IRO'e was.

Voorts het die Respondente aangevoer dat die drie IRO'e internasionale ooreenkomste behels. Gevolglik kan dit nie deur ʼn binnelandse hof aangehoor word nie. Die Respondente het ook aangevoer dat die Russiese IRO ʼn "internasionale raamwerkooreenkoms vir samewerking tussen soewereine state" was, nie ʼn verkrygingskontrak nie. Gevolglik het die Applikante geen reg gehad om verligting vir die Russiese IRO te eis nie, aangesien dit ʼn aangeleentheid vir die parlement was wat hulle met die minister moes opneem.

4.2.4.1 Regsvraag

Die volgende regsvrae is in die bogenoemde saak gehanteer:

1. Het die minister en die president statutêre en grondwetlike voorskrifte oortree om die bepalings van 2013 en 2016 ingevolge artikel 34 te maak?

2. Het die president en die minister die Grondwet oortree met die besluit om die IRO met Rusland te onderteken en dit daarop ingevolge artikel 231(3) van die Grondwet in plaas van artikel 231(2) in te dien?

3. Het die minister die Grondwet oortree om die VSA en Suid-Koreaanse interregeringsooreenkoms twee dekades later in te dien en byna vyf jaar nadat dit reeds onderteken is?

4.2.4.2 Ratio/verhouding

Die Hof het gehandel oor die voorlopige kwessies wat deur die Respondente aan die orde gestel is. Hierdie kwessies begin met die nie-verbintenis van die drie state waarmee die president die IRO onderteken het. In hierdie verband het die Hof verskeie sake saam met die Promotion of Administrative Justice Act 3 of 2000 (PAJA) oorweeg en geredeneer dat onder die omstandighede die Hof nie gevra word om enige internasionale ooreenkomste ongeldig te

verklaar of om die geldigheid van die IRO'e op internasionale vlak vas te stel nie. Inteendeel, die Hof is bloot gevra om ʼn saak van die Grondwet te bepaal.

Daarby het die Hof die status van die Applikante in die aangeleentheid oorweeg. Na oorweging van artikel 38 van die Grondwet saam met Economic Freedom Fighters v Speaker of the National Assembly,311 _{is die gronde in die}

International Trade Administration Commission v SCAW South Africa (Pty) Ltd,312 _{gehandhaaf. Gevolglik het die Hof bevind dat die Applikante in eie reg}

staan en dat dit ook in die openbare belang is om die grondwetlikheid van die IRO'e se aanstelling voor die parlement uit te daag.313

Betreffende die regverdigbaarheid van die Russiese IRO, het die Hof geredeneer dat dit toelaatbaar is om die IRO te interpreteer en sodoende 'n behoorlike prosedure vir indiening vas te stel. Daarby is dit ook toelaatbaar dat die Hof besluit of die minister ongrondwetlik opgetree het of nie. Gevolglik is die argument van die Respondente dat die Russiese interregeringsooreen- koms nie regverdigbaar is nie, sonder meriete. Voorts, ná die behoorlike opbou van die genoemde ooreenkoms se bepalings, is dit duidelik dat dit nie binne die die soort internasionale ooreenkomste val wat slegs voor die parlement moet dien voordat dit bindend is nie. Gevolglik het die Hof bevind dat die minister se besluit irrasioneel was om die interregeringsooreenkomste ingevolge artikel 231(2) van die Grondwet in te dien.

Aan die een kant het die Hof eerder besluit om geregtelike selfbeheersing toe te pas en nie die kwessie aan te roer of die ondertekening van die Russiese IRO deur die president wettig was of nie. Aan die ander kant het die Hof wel die vereistes van artikel 231(3) oorweeg, deur die vereiste in ag te neem dat die IRO binne die redelike tyd van ondertekening aan die betrokke huis(e) van die parlement voorgelê moes word. Daar is ook betoog dat om die Amerikaanse en Suid-Koreaanse interregeringsooreenkomste 20 jaar en

311 _{Economic Freedom Fighters v Speaker of the National Assembly 2018 2 SA 571 (KH).} 312 _{International Trade Administration Commission v SCAW South Africa (Pty) Ltd 2012 4 SA}

618 (KH).

313 _{Die relevansie van hierdie besprekings tot die beantwoording van die navorsingsvraag}

bykans vyf jaar ná die ondertekening daarvan in te dien, in stryd met die Grondwet was, en gevolglik opsy gesit moes word.

4.2.4.3 Hof se bevinding

In die lig van bogenoemde argumente het die Hof bevind dat die minister se besluit om die Russiese IRO voor die parlement ingevolge artikel 231(3) van die Grondwet in te dien, ongrondwetlik is. Gevolglik is daardie besluit hersien en ter syde gestel.

Voorts is die minister se besluite om die Amerikaanse en Suid-Koreaanse interregeringsooreenkoms aan die parlement voor te lê (met begrip dat die minister dit vertraag het), onwettig en ongrondwetlik verklaar. Daarom het die Hof hierdie besluite hersien en ter syde gestel.

4.2.4.4 Die waarde van hierdie spesifieke hofsaak

Hierdie saak het veral gefokus op die manier waarop grootskaalse verkrygings deur interregeringsaansoeke gehanteer moet word. Sulke verkrygings moet die huishoudelike prosesse daarvoor volg asook voldoen aan die verpligtings van die Uitvoerende Beampte vir die ondertekening en indiening van interregeringsooreenkomste voor die parlement, om geldig te wees.