Gaynight in club Berghain, Berlijn
Totdat door Piet Schreuders de Xerox werd ontdekt. Hierop kon je kopiëren en daarbij kon je het beeld negatief maken en po- sitief. Het was fantastisch wat dit apparaat kon in die tijd. Je wilde een flyer maken en het was in die tijd veel goedkoper om met de Xerox aan de slag te gaan dan om te gaan adverteren in kranten of in tijdschriften. En aan de andere kant was dit ook niet mogelijk omdat veel van de housefeesten in zijn beginda- gen niet bekend mochten zijn bij de autoriteiten. Halverwege de jaren ’80 verloor de Xerox zijn populariteit. De computer deed zijn intrede, het programma Quark Xpress werd een feit. De Apple Macintosh kwam op de markt waarmee met Quark Xpress gewerkt kon worden.
Rond 1986 deed de Macintosh zijn intrede, een ware revolu- tie in het grafisch ontwerpen. Wat je zag op het scherm, dat kwam er ook daadwerkelijk uit. “What you see is what you get” was het uitgangspunt van de Mac. Als je handig was met de computer dan kon je al snel flyers ontwerpen. En dat ging ook sneller dan voorheen met het kopieerapparaat. Er kwamen ook meer feesten en bij elk feest moest een flyer komen. Er werd ooit gezegd dat door de introductie van de computer er geen papier meer gebruikt zou worden. Maar er werd meer papier dan ooit tevoren gebruikt omdat alles uitgeprint en opgeslagen en gearchiveerd moest worden. Iedereen kon op een gegeven moment flyers ontwerpen en aanleveren bij de drukker. Er was elk weekend wel een feestje en met het succes van de feesten steeg ook het budget voor het drukwerk. Er kwamen bijzonde- re papiertjes, full color printjes waren niet meer weg te denken en je kon ook met metallic inkten en stansvormen aan de slag. Voor iedereen was nu wel een full color printje bereikbaar. De slordigheid van het kopieertijdperk maakte plaats voor mooi grafisch ontwerp, vaak verricht door studenten van kunstacade- mies of beginnende ontwerpers.
0
afb. M
afb. N
1
De flyer communiceert een code, een sfeer een identiteit of een fascinatie. Het is de beeldcultuur die de consument moet verleiden deel te nemen aan een feest of festival. De flyer vangt geluid in inkt en verf. Tijdens het flyeren worden er veel niet aangenomen. Dit weet ik uit ervaring omdat ik regelmatig zelf flyers uitdeel. Het is een bepaalde code die je uitdeelt en als je de flyer niet aanneemt dan wil je de code niet doorbreken. En dat aspect van een flyer maakt hem zo boeiend, want ook al blijf je thuis, dichter bij het geluid en de identiteit van een club of feest kan je niet komen.25
Trends van flyers zijn moeilijk op te noemen. In Flyer’dam was het lastig om een chronologisch beeld te maken aangezien de meeste flyers niet voorzien waren van een jaartal bij de datum. Een trend die je de laatste tijd veel ziet, en niet alleen bij flyers, zijn collages. Veel bloemetjes en vrolijke beelden die ergens uitspringen. Dit heeft de laatste tijd heel erg de overhand genomen. In de beginperiode zag je veel flyers in verschillende vormen om een flyer aantrekkelijk te maken, zoals het vouwen van huisjes en vliegtuigjes, een flyer die fungeert als ketting, ik noem maar een dwarsstraat, die zie je niet meer zoveel. Ik kreeg een tijd geleden een flyer in mijn handen gedrukt die als een kotszakje moest dienen zoals je die in het vliegtuig ook zit (afb. M).
Dit is er wel eentje die boven de rest uitspringt. Wat je de laat- ste tijd tegenkomt en wat meer een manier van communiceren is, is een naam of alleen een adres van een website die op de flyer staat en de rest van de informatie op de website zelf. Een voorbeeld hiervan is het Amsterdam Dance Event die dit jaar met dit gegeven heeft gewerkt (afb. N).
25 : Flyer’dam; Rotterdamse flyercultuur van de jaren 80 tot nu. Tekst: Dwarrelen, auteur; Siebe Thissen.
Code
Trends
afb. O2
afb. P
3
Flyers neem ik niet altijd meer mee omdat het over het algemeen niet meer interessant is wat ik zie. Zoals ik al eerder noemde is er alleen een club in Berlijn waar ik altijd een flyer van mee moet nemen.
Simpel en sober lijkt op dit moment de trend bij andere flyers die ik zie. Er zal ongetwijfeld (hopelijk) weer een trend komen waarin je flyers tegen gaat komen in een stijl waarvan je achter- over slaat omdat het ontwerp super is.
Welke ik laatst tegenkwam op een website van een platenlabel, is al van een tijdje terug. Maar dit zijn flyers die dienden als kleurplaten (afb. P), deze kon je dan weer teruggeven aan het label. En dit is ook gebeurt. De interactie tussen de organisatie en de bezoeker is leuk. Op deze manier bewaar je een flyer ook omdat je er wat leuks mee hebt gedaan en mensen praten er over.
Het lijkt ook dat de creativiteit in het flyerontwerp verdwenen is. Ik zie een hoop leuke flyers, maar geen flyers waarbij ik dus stijl achterover sla. Het is zelfs zo erg dat een bekende van mij een flyer uit het buitenland tegenkwam, die verdacht veel lijkt op een flyer van een technofeest dat in de Melkweg wordt gehouden. (Zie afb. O op de vorige pagina)
Om terug te komen op het boek Flyer’dam waarin de flyers van de jaren ’80 tot nu uit Rotterdam geselecteerd en geor- ganiseerd zijn, wil ik hieruit een aantal trends opnoemen die hierin getoond worden liefde, sex, rave, comic, smileys, sam- pling, Rotterdam, cut outs, vhs, as seen op tv, het koningshuis en branding.
Zoals ik al eerder aangaf in dit hoofdstuk werd het gemakkelijker om flyers te maken en er werd heel erg veel geëxperimenteerd. afb. P
4
Comic
Liefde
5
Misschien is dit nu niet meer het geval omdat het ontwerpen op de computer een gewoonte is geworden. Alles moet sneller in elkaar gezet worden, we leven in een haastige maatschap- pij en misschien is dit te reflecteren op het flyerontwerp. Juist omdat er zoveel feesten zijn, zal je je moeten onderscheiden van de rest. Een feestje bezoeken is normaal geworden. De ene persoon gaat naar de kroeg, terwijl de andere in een donkere club de hele avond staat de dansen. Wat is het verschil? Tegen- woordig niets meer. In de begintijd had de flyer iets speciaals en magisch over zich heen hangen. Je kreeg een uitnodiging voor een feest waar niet iedereen mocht komen, maar jíj wel. Ik denk opeens terug aan mijn tijd op de basisschool. Iemand was jarig en het was heel bijzonder als je op zijn/haar verjaardag mocht komen, omdat niet iedereen werd uitgenodigd. Ik zie het verschil niet. Nu kan je overal naartoe, je pakt een flyer, kiest een feest uit en je gaat erheen. Pas als het feest uitverkocht is, vis je achter het net.
Als je de flyer nu uit de context van een feest haalt, dan komt deze al snel als een folder in de maatschappij terecht. Een poli- tiek geladen flyer gaat tijdens de verkiezingen of gemeente- raadsverkiezingen een stuk langer mee dan een partyflyer. Een partyflyer moet je lokken. En in wezen is er niet veel verschil met een politieke flyer. Een politieke flyer brengt informatie over aan mensen die gaan stemmen. Hierop staan van de betref- fende partij de doelen en wat zij willen bereiken. Dat moet een persoon over te halen om zich achter die partij te scharen. Het is aantrekkelijk op een andere manier.
Een partyflyer is eerder een beleving, je wilt ergens naartoe, het is mooi en je wilt erbij horen. Hetgeen meemaken waartoe
Folder
VHS
Het koningshuis
Smiley
Sampling
je je aangetrokken voelt, even een dag weg uit de gangbare maatschappij. Een politiek geladen flyer maakt serieuze zaken duidelijk, wil je laten nadenken. Het verschil tussen deze twee is ondanks de totaal verschillende uitgangspunten heel erg klein. Een feest is daarentegen een beleving. Alles wordt uit de kast gehaald om een perfecte avond neer te zetten. Het publiek is ook kritischer geworden. Hoe is het geluid? Hoe draait de DJ? Hoeveel kost een biertje? Hoe is het klimaat? Is de entree duur? Is het niet te druk? Dit zijn allemaal vragen waar een bezoeker een antwoord op wil hebben. Is het geluid slecht? Dan lees je dat wel terug de volgende dag op een forum. Je gaat nu niet meer even een avondje dansen. Er moet aan een aantal eisen worden voldoen. En nu praat ik over een clubavond. Pak je een festival erbij, dan moet echt alles kloppen. Het begint al bij een vroege vogels kaartje, wat inhoudt dat je al heel veel maanden van tevoren een kaartje voor een goedkopere prijs dan de re- guliere prijs kan kopen. Dan komen de reclames op tv, je wordt gelokt naar een droomwereld waar alles perfect is. En de flyers zijn echt geen stukjes papier, maar hele boekjes waar de glitters letterlijk vanaf knallen. Zo’n boekje kwam ik ongeveer zes jaar geleden als aankondiging voor een festival tegen. Het festival heeft een thema, een kloppend concept. Wat je terugziet in de reclame en in de flyer, dat zie je ook terug als je aankomt op het terrein. De aankleding is perfect, er zijn dansers en entertai- ners. Kortom, vergelijk het met een pretpark. Zo uitgedacht zijn sommige feesten en festivals. Dát is pas weg uit de dagelijkse sleur. Als je dit plaatst naast het ontstaan van een klein miniscuul flyertje die je krijgt om toegang te krijgen voor een illegaal feest in de jaren ’80, zie ik een grote ontwikkeling. Maar waar het om draait, namelijk de muziek is in de loop der jaren nog steeds hetzelfde.
Een feest bezoeken is een deel van de samenleving geworden. Je waait in het weekend even uit op de dansvloer, en aan de flyers te zien is er keuze genoeg. Voor elk wat wils. Het is geac- cepteerd. Wat vroeger illegaal en niet geaccepteerd was is nu voor sommige mensen een levensstijl geworden. De samenle- ving accepteert veel meer dan voorheen. De party’s waren iets nieuws, het was onbekend dus eng. Neem nu de jeugdcultu- ren die kwamen opzetten in de jaren ’50. tegenwoordig zijn de jeugdculturen niet meer weg te denken. Het ontwikkelt zich en krijgt een bepaalde plek in deze samenleving. De flyer die aan een feest verbonden is hoort er gewoon bij. Geef je een feestje, dan is er een flyer aanwezig. Om deze overal te verspreiden, maar het grootste verschil met het begin van de party’s, is dat het nu een gewoonte is en iedereen er naar toe kan gaan. Dit in tegenstelling tot een flyer die je moest hebben om binnen te kunnen komen, anders kon je weer naar huis. Na het feest is een flyer waardeloos. Je kunt er alleen op terugkijken, er herin- neringen uit halen of inspiratie uit opdoen.
Het is jammer dat er nog weinig geëxperimenteerd wordt met flyers. De laatste die ik bijzonder vond om zijn vorm was het zakje en die flyers die je zelf in kon kleuren. Terwijl ik juist denk dat je ook door een leuke flyer mensen kan trekken omdat een leuke flyer opvalt tussen de andere niet zulke aantrekkelijk flyers. Ik kan tot de conclusie komen dat het programma ertoe doet. Ik ga ook alleen naar een feest als er leuke artiesten staan, de flyer en de aankleding boeien mij eerlijk gezegd wat min- der. Organisaties willen geld verdienen en de beste artiesten binnen halen. Zijn de artiesten in de ogen van een feestganger niet boeiend genoeg, dan komen ze ook niet. Tegenwoordig moet je als organisatie een volle zaal trekken, met leuke namen. Wat ik zeg dat het mij minder boeit hoe een flyer eruitziet vanuit het oogpunt van een ontwerper, is een kwalijke zaak. Zelf maak
0 Ontwerp: Harmen Liemburg
1
ik er maar weinig. Een flyer hoort bij het feest, maar qua ont- werp is het niet het belangrijkste, hoewel het toch een extraatje geeft als het een aantrekkelijk ontwerp heeft. Waarschijnlijk zal er ook minder geëxperimenteerd worden omdat de computer een standaard medium is geworden. Toen deze net bestond, werden er de gekste dingen mee uitgehaald. Bij veel ontwer- pers komt het ook niet in hun op om een potlood te pakken en een schets te maken of om te gaan knippen en plakken en dan te gaan zeefdrukken. Het lijkt of het ook een soort van luiheid is geworden.
Zo waardevol als het ‘vroeger’ was, want zonder dat papiertje kwam je niet binnen, zo waardeloos is het nu. Het is informatie geworden, that’s it en je krijgt er niet eentje, nee als je drie keer in de week uitgaat dan heb je drie dezelfde pakketjes met flyers thuisliggen.
Een flyer hoort bij het feest. Zou je zonder een flyer niet weten dat er een feest is? Tegenwoordig kan je via het internet of via je Email inbox, de agenda voor het aankomende weekend vin- den. Het heeft tot op zekere hoogte nog wel een betekenis, maar niet meer die expliciete waarde die het in de beginjaren van de housemuziek had.
2