Die Nasionale Konvensie

Met die aanvang van die Nasionale Konvensie in 1908 het al vier kolonies ‘n verantwoordelike regeringsvorm gehad en in drie van die vier kolonies, naamlik Tranvaal, die Oranjerivier- en die Kaapkolonie, het die Afrikaners, gesteun deur die gematigde Engelssprekendes, die politieke beheer gehad. Sowel die regerings- as opposisiepartye van die vier Britse kolonies is op die Nasionale Konvensie verteenwoordig. Soos reeds genoem, is die Britse Hoë Kommissaris van die begin af uitgesluit van die gesprekke en Sir Henry de Villiers, Hoofregter van die Kaapkolonie, was die voorsitter by al die vergaderings, met oud-president M.T. Steyn van die Vrysaat as sy adjunk.26 _{Die vergaderings van die Nasionale Konvensie was geslote vir die publiek}

24 _{Ibid., p.84.}

25 _{WCARS, CCP 1/3/2/25, Hansard, Cape Parliament, House of Assembly, 31 March 1909, p.5.} 26 _{Giliomee, The Afrikaners, p.276.}

73 en die pers is ook nie toegelaat om dit by te woon nie. Die gevolg was gestruktureerde gesprekke met doelgerigte uitkomste.

Merriman het voorgestel dat daar een afgevaardigde vir die Nasionale Konvensie moes wees vir elke 50 000 kiesers in ‘n kolonie, wat die konvensie se ledetal op ongeveer 30 te staan sou bring.27 _{Afgevaardigdes na die Nasionale Konvensie is saamgestel}

volgens elke kolonie se blanke bevolking, naamlik twaalf vir die Kaapkolonie, agt vir Transvaal, vyf vir Natal en vyf vir die Oranjerivier-kolonie. Daar was ook drie afgevaardigdes van Suid-Rhodesië wat nie stemreg gehad het nie. Van die 30 afgevaardigdes van Suid-Afrika was sestien Engelssprekend en veertien Afrikaanssprekend. Die leidende kontemporêre Suid-Afrikaanse politici was teenwoordig, waaronder Jameson, Merriman, Moor, Botha, Smuts, Steyn, Hertzog en De Wet.28

Ingevolge die reëls van die Nasionale Konvensie was daar nie ‘n vereiste vir mosies om gesekondeer te word nie, lede kon meer as een spreekbeurt kry oor ‘n onderwerp, goedkeuring sou deur meerderheidsbesluite bepaal word en indien ‘n besluit deur die voorsitter bevraagteken sou word, sou lede hul keuse uitoefen deur te staan (Ayes) of te sit (Noes). Elke afgevaardigde het as deel van sy dokumentasie vir die konvensie ‘n afskrif ontvang van die grondwette van die Union of England and Scotland (1707), die New Zealand Constitution (1852) en die New Zealand Amendment – Abolishment of Provinces (1873).29 _{Ten spyte van ‘n verskeidenheid grondwetlike}

opsies, het die onderskeie afvaardigings besef dat slegs ‘n unieke Suid-Afrikaanse benadering tot eenheid sukses sou kon waarborg.

Vanaf 12 Oktober tot 5 November 1908 het die Nasionale Konvensie in Durban vergader, en vanaf 23 November 1908 tot 3 Februarie 1909 in Kaapstad. Die finale konsep Zuid-Afrikawet is op 3 Februarie 1909 eenparig deur die Nasionale Konvensie goedgekeur, beide in Engels en Nederlands. Die finale sitting, waartydens die wysigings

27 _{WCARS, CCP 1/3/2/25, Hansard, Cape Parliament, House of Assembly, 31 March 1909, p.4.} 28 _{Steyn, Louis Botha, p.154.}

74 deur die koloniale parlemente oorweeg is, het van 3 tot 11 Mei 1909 in Bloemfontein plaasgevind.30

Een spesifieke nie-regerings organisasie, die Closer Union Society,31 _{het gepoog}

om die politici, publiek en afgevaardigdes na die Nasionale Konvensie ingelig te hou oor die opsies wat beskikbaar was vir die nuwe regering. Die organisasie het twee boeke gepubliseer, naamlik The Framework of Union32 _{en The Government of South Africa}33_.

Beide boeke is reeds in 1908, voor die aanvang van die Nasionale Konvensie, gepubliseer.

The Framework of Union was ‘n vergelyking van verskillende lande se uniale grondwette en het die agtergrond en die ontwikkeling van die unies van Kanada, Australië en Duitsland verduidelik. Die boek het die tekste van die grondwette van die Verenigde State van Amerika, Kanada, Duitsland, Switserland en Australië ingesluit. Dit het ook ‘n afdeling ingesluit oor die grondwetlike ooreenkomste en verskille tussen die verskillende parlemente van die genoemde lande, onder andere die rol van die goewerneur-generaal, die tipe wetgewer, die samestelling van die hoërhuis en laerhuis en die wetgewende magte van die parlement. Die Closer Union Society het die boek beskryf as, “... the aim which underlies it is to provide a manual of reference to the Constitutions of other countries which have achieved Closer Union ... a study of the development of Union in Canada and Australia is particularly necessary in South Africa at this moment.”34

The Government of South Africa het ten doel gehad om noodsaaklike inligting oor

die vier kolonies, wat die afgevaardigdes sou benodig ter voorbereiding vir die Nasionale Konvensie, en wat die publiek en politici sou benodig om konstruktiewe deelname te waarborg, in boekvorm byeen te bring. Die Closer Union Society het die boek soos volg beskryf: “We beg to inform our readers that every effort is being made to issue the complete and corrected edition of The Government of South Africa before the meeting of

30 _Ibid.

31 _{Die Closer Union Society is in 1908 in Kaapstad gestig met die voormalige premier van die Kaapkolonie,} W.P. Schreiner as president. Die organisasie se doelwit was "to encourage the formation of similar societies throughout the Cape Colony and South Africa and to disseminate information on all aspects and systems of closer Union". Sien B.K. Ross, “A study of politics in the Cape Colony from January 1908 to May 1910”, Unpublished M.A. thesis, University of Cape Town, Cape Town, 1950, p.72.

32 _{Closer Union Society, The Framework of Union, Cape Times Limited, Cape Town, 1908.} 33 _{Closer Union Society, The Government of South Africa, Cape Times Limited, Cape Town, 1908.} 34 _{Closer Union Society, The Framework of Union, p.v.}

75 the National Convention. The book will be bound and issued in two volumes, the first containing the text and the second the tabular statement, diagrams and maps. The price has been fixed at 10s., in order to bring the book within the reach of everyone at a time when the future constitution of South Africa is under consideration”.35

Addisioneel tot die boeke wat uitgegee is, het die Closer Union Society ook’n konferensie gehou vir alle belanghebbendes wat op 3 Maart 1909 onder andere deur generaals Louis Botha en Jan Smuts toegespreek is. Genl. Smuts het hom soos volg uitgelaat oor die gees en doelstelling van die Unie: “We must have a system which can be extended by Parliament and which can be considered and deliberated upon from year to year. If we see that one of the provisions of the Constitution is wrong, if we want to make a deliberate move in a new direction in the future, there should be complete freedom for us to do that”.36

Die mening is gehuldig dat ‘n unie bo ‘n federasie verkies word omdat die konvensie ‘n onafhanklike en soewereine oppergesag parlement wou skep wat die grondwetlike ontwikkeling van Suid-Afrika sou bevorder. ‘n Soewereine parlement kon ook nie ondergeskik wees aan enige hofuitspraak nie. ‘n Federasie sou te veel mag afwentel aan die verskillende state en die afgevaardigdes was vasbeslote om te sorg dat ‘n unie ‘n soewereine parlement sou hê sodat die wil van die kiesers altyd die oppermag sou verteenwoordig. Nadat die onderhandelinge afgehandel is, is daar gevolglik op ‘n unie-regering besluit, alhoewel daar sekere federale kenmerke ingesluit is, soos provinsiale magte en provinsiale rade. Die soewereiniteit van die nasionale parlement is egter gewaarborg.37

Die afgevaardigdes na die Nasionale Konvensie het hulle ook sterk uitgespreek oor die mag waaroor die toekomstige parlement moes beskik en hoe die mag van die howe beperk moes word. Generaal Smuts was ‘n voorstander van die Britse stelsel waarvolgens die howe die wette geadministreer het, soos goedgekeur deur die parlement, maar geen mag gehad het om die wette te verander nie. Hy was van mening dat “the Convention had no right to attempt to hamper future South Africans and bind them down

35 _{Ibid., p.iii.}

36 _{McCord, South African Struggle, p.517.} 37 _{Liebenberg, The long haul to democracy, p.28.}

76 by any cast iron system or constitution which only a revolution could amend. The hands of South Africans should not be so tied, and they had no right to shackle future South Africans”.38

Merriman het dit verder beklemtoon in ‘n kwalik bedekte aanval op die moontlike inmenging van die howe: “... another point about the countries like the United States of America and Canada and Australia, the Courts of Law are the people who really make the Constitution under which people live, which is a most unsatisfactory state of affairs. It is the Parliament of the country which should represent the people, and expound what the people have to say as to the laws, and not submit such vital matters to the Courts, no matter how competent they may be.”39

Smuts het dit duidelik gestel dat, “I cannot conceive as a public man anything more detrimental to the progress and public life of a country than to have this state of uncertainty, than to have its most fundamental laws, and the laws and policy of its people and Government at the mercy of a small body of men even though they be the ablest and the most high-minded men.”40 _{Dit was duidelik dat die soewereiniteit van die parlement}

ononderhandelbaar was vir die afgevaardigdes, asook die feit dat die parlement die finale outoriteit en arbiter ten opsigte van landsake moes wees.

Generaal Schalk Burger, wat die Transvaal verteenwoordig het tydens die onderhandelinge, het daarby aangesluit en gesê, “with regard to the settlement of differences between the central and the local parliaments there could only be one judge, and that judge must be the representatives of the people themselves in Parliament”. Generaal Louis Botha, wat ook die Transvaal verteenwoordig het, het gesê, “what my people demanded was one flag, one people, one God. The Transvaal was prepared to trust the people of South Africa and to leave its future with confidence in the hands of a Parliament representing the whole of South Africa.” Ook Sir Geo Farrar, leier van die opposisie in Transvaal, het ernstig daaroor gevoel dat, “if South Africa was to fulfill its

38 _{McCord, South African Struggle, p.526.}

39 _{WCARS, CCP 1/3/2/25, Hansard, Cape Parliament, House of Assembly, 31 March 1909, p.7.} 40 _{McCord, South African Struggle, p.530.}

77 destiny unhampered by internal strife and dissension it must have a sovereign Parliament.”41

Die gevolg was dat die Nasionale Konvensie die reg van die howe om die wettigheid van enige wet te toets of daaroor te besluit, verwerp het. Die enigste mag wat die howe gekry het, was om die wette te administreer wat die parlement goedgekeur het. Die hoogste wetgewende mag sou die Unie-parlement wees en nie die howe nie. Dit sou die geval in die Suid-Afrikaanse staatsbestel bly todat die Konstitusionele Hof in 1994 geskep is.

Die kwessie van die hoofstad van die unie het tot ‘n intense debat by die Nasionale Konvensie gelei. In ‘n memorandum gedateer 16 Januarie 1909, skryf De Villiers dat die komitee wat op 14 Januarie 1909 aangewys is om die prosedure te bepaal waarvolgens die hoofstadstatus toegeken sou word, sekere opsies aan die konvensie voorgehou het. Daarvolgens het Hertzog voorgestel dat elke kolonie een stad in daardie kolonie moes voorstel, elke afgevaardigde sou een stem hê en na elke rondte van stemming sou die stad met die minste stemme wegval. Louis Botha het ‘n teenvoorstel gemaak dat elke afgevaardigde ‘n stad moes voorstel as hoofstad en dat die afgevaardigdes daarvoor moes stem op dieselfde wyse as wat Hertzog voorgestel het. Twee kolonies het Hertzog se voorstel gesteun en twee kolonies het Botha se voorstel gesteun. In plaas daarvan dat De Villiers die beslissende stem moes uitbring het hy die kwessie in die memorandum terugverwys na die afgevaardigdes om daaroor te besluit.42 _{Die kwessie is na vele}

vergaderings besleg ingevolge waarvan Kaapstad die wetgewende- en Pretoria die uitvoerende hoofstad sou wees. Die Appèlhof sou in Bloemfontein gesetel wees.43

Die swart meerderheid is alreeds met hierdie grondwet polities misken en buite die Suid-Afrikaanse politiek en die bestuur van die land geplaas. Die kwessie van stemreg was ‘n sensitiewe en kritieke kwessie tydens die Nasionale Konvensie. Tydens die sensus van 1911 was die totale bevolking van die Unie 5 973 394. Hiervan was 4 019 006 swart mense, 1 276 242 blankes (Afrikaans- en Engelssprekendes), waarvan ongeveer 700 000

41 _{Ibid., p.527.}

42 _{WCARS, A 5/1/9, Private Archive of F.S. Malan.}

78 Afrikaners was, 525 943 Kleurlinge en 152 203 Indiërs.44 _{Die klein getal blankes teenoor}

die swart mense was ‘n bron van kommer en Merriman het die situasie beskryf as, “we must constantly keep in mind that as Europeans we are but a handful in the face of an overwhelming mass of an inferior race”.45

In ‘n brief van nege bladsye aan die voorsitter van die Nasionale Konvensie, gedateer 18 Oktober 1908, skryf J.M. Orpen46 _{profeties dat, indien die konvensie nie die}

regte van swart mense en Kleurlinge sou erken nie, die unie nie suksesvol sou wees nie. Hy het verwys na ‘n toespraak wat W.P. Schreiner gelewer het by die afskeidsdinee aan die Kaapse afgevaardigdes na die konvensie waarin hy verklaar het dat, “the fundamental issue was little touched and too often avoided. They spoke of one nationality and did not really consider that they were dealing in that problem with a huge aboriginal and coloured population in this country. There was no other question associated with that of Closer Union, that is any way compared with the question of what they were going to do with that large section of the Community”.47 _{Hy verklaar verder dat “unless the work of the}

Convention brought out that fundamental principle of right and freedom and justice to the people of the country, no matter what their colour might be, that work of the Convention would be in vain and it would be a castle built in the sand”.48

Die eenheid onder die blankes was egter nog nie gevestig in ‘n nuwe nasionalisme nie en die bittere gevolge van die Anglo-Boereoorlog was nog steeds vlak in die geheue van die Afrikaners. Algemene stemreg sou nie enige ondersteuning geniet in die twee noordelike kolonies nie, waar blanke armoede en ongeletterheid onder die Afrikaners hoogty gevier het. Hierdie kwessie het tot verdeeldheid gelei en alhoewel die argumente vir algemene stemreg selfs deur ‘n afvaardiging tot in Londen geneem is, is besluit om die status quo in die vier kolonies ten opsigte van stemreg te behou. F.S. Malan, die

44 _{McCord, South African Struggle, p.486.} 45 _{Giliomee, The Afrikaners, p.304.}

46 _{Joseph Orpen was lid van die Volksraad van die Oranje-Vrystaat (vanaf 1853) en van die Kaapse} parlement (vanaf 1872). Soos reeds genoem in hoofstuk 2, was hy ook een van die skrywers van die grondwet van die Oranje-Vrystaat, wat ’n Handves van Menseregte ingesluit het. Die erkenning van menseregte in ’n grondwet was ongekend in daardie tyd. Hy was ’n groot teenstander van unie-wording, hoofsaaklik omdat dit nie stemreg aan swart mense toegeken het of swart mense se regte beskerm het nie. Sien http://ringingrocks.wits.ac.za/people_and_institutions/researchers/joseph_millerd_orpen [geraadpleeg op 18 April 2019].

47 _{WCARS, A 5/1/9, Private Archive of F.S. Malan.} 48 _Ibid.

79 parlementêre leier van die Afrikaner Bond in die Kaapkolonie, het gewaarsku dat indien die regte van swart mense nie geakkommodeer sou word nie, dit tot “a struggle and tears and suffering” sou lei, net soos wat die blankes baklei het vir “a hundred years of strife and tears to achieve unification”.49 _{In ‘n telegram aan Malan tydens die sitting van die}

Nasionale Konvensie in Bloemfontein op 8 Mei 1909 is hy gewaarsku dat die plan om die kiesafdelings en stemregkwalifikasies by die Nasionale Konvensie te bepaal “will be opposed in parliament to utmost of partys” en is hy gevra “why not let every province arrange its own constituencies and franchise?”50