Delicten en activiteiten op het gebied van witwassen worden onderzocht en de overtreders worden vervolgd en onderworpen aan effectieve, proportionele en

ontmoedigende sancties.

Kernvraag FATF: hoe goed, en in welke situaties, worden potentiële witwaszaken

geïdentificeerd en onderzocht (waaronder door parallel daaraan lopend financieel onderzoek)? De beantwoording van de vraag naar de kwaliteit van het onderzoek valt buiten het bestek van dit onderzoek.

56. Door de FIU-Nederland wordt jaarlijks door middel van het meldsysteem van OT's een groot aantal VT's vastgesteld. Zie nummer 44.

57. In de uitoefening van hun functie komen de Douane en de KMAR bij personen die Europa verlaten of binnenkomen potentiële witwaszaken op het spoor. Zie ook nummer 76. 58. Jaarlijks voeren politie en opsporingsdiensten een groot aantal onderzoeken uit naar

potentiële witwasdelicten dan wel delicten die met witwassen zijn verbonden. Tabel 10.2 bevat een overzicht van het aantal onderzoeken dat gericht is op het aantonen van

witwassen door de politie-eenheden, FIOD/AMLC en DLR. De onderzoeken van FIOD/AMLC zijn afkomstig van het AMLC en hebben betrekking op het Signaal- en Selectieoverleg die de onderzoeken uitzet. Niet opgenomen zijn onderzoeken van lokale FIOD afdelingen en KMAR.²⁰⁵

205 De potentiële witwaszaken van de douane worden overgedragen aan de FIOD. Deze zijn niet meegeteld omdat niet bekend is of dit geleid heeft tot een onderzoek. Ook dit aantal is de laatste jaren sterk toegenomen. Zie ook nummer 76 en bijlage VIII.

150

Tabel 10.2: overzicht van onderzoeken naar witwassen door de regionale politie-eenheden, door de FIOD (die via het AMLC lopen) en DLR.

2010 2011 2012 2013

Regionale politie-eenheden 297 347 404 549

FIOD/AMLC 8 22 24 28

DLR 16 41 56 67

Totaal 331 410 484 644

De cijfers van de Nationale Politie zijn geen precieze weerspiegeling van het aantal onderzochte witwasdelicten. Het is een onderschatting doordat witwasdelicten vaak 'bijvangst' zijn bij andere delicten en in die context vaak niet als witwasdelict in de cijfers zijn opgenomen.

In ieder geval blijkt uit de tabel dat de opsporingsinzet naar witwassen de laatste 4 jaar sterk is gegroeid.

59. De financiële recherche bij de politie is niet zozeer gefocust op witwassen sec maar op financiële criminaliteit in het algemeen, waaronder ook vormen van fraude en oplichting. Onderzoek naar witwassen is wel een belangrijk aandachtspunt, met name bij de regionale eenheden Amsterdam en Rotterdam.

60. Respondenten bij de politie en het Openbaar Ministerie melden dat er bij elke grotere zaak een financiële paragraaf wordt opgenomen, teneinde mede te onderzoeken of er sprake is van witwassen.

61. DLR en de politie-eenheden van Amsterdam en Rotterdam hebben als speerpunten bij hun witwasonderzoeken: underground banking en financiële facilitators. Met betrekking tot het eerste speerpunt worden vooral koeriers met crimineel geld gepakt. Bij het tweede speerpunt richt men zich op financieel deskundigen die hun kennis ten dienste stellen aan criminelen.

62. Politie-eenheden richten zich in hoofdzaak op 'laaghangend fruit': het pakken van crimineel geld als bijvangst of dat contant aan wordt getroffen bij criminelen. Voor onderzoek naar ingewikkelde witwasconstructies ontbreekt veelal de capaciteit (financiële recherche), zo melden 3 van de 5 onderzochte politie-eenheden.

Kernvraag FATF: in welke mate zijn de soorten van witwassen die worden onderzocht en

vervolgd consistent met het Nederlandse profiel van witwasrisico's en het nationale anti-witwasbeleid?

63. Er is op dit moment geen nationale dreigingsanalyse witwassen voor Nederland, noch een nationaal anti-witwasbeleid in de betekenis van vastgestelde prioriteiten bij de bestrijding van witwassen. Van consistentie hiermee van de witwaszaken die worden onderzocht of vervolgd kan dus niet worden gesproken. Het NTA noch het CBA witwassen waarvan eerder melding is gemaakt, kunnen in dit opzicht als referentiepunt dienen.

151

Kernvraag FATF: in welke mate worden de verschillende soorten witwassen (zoals

buitenlandse gronddelicten, 'third-party laundering', witwassen als een op zichzelf staand misdrijf ) vervolgd en de overtreders veroordeeld?

64. Aangetroffen witwasdelicten worden in principe vervolgd. Bij de vervolging door het Openbaar Ministerie staat echter niet witwassen centraal maar het bestrijden van (financiële) criminaliteit. In de praktijk kan dit betekenen dat witwasdelicten niet altijd worden vervolgd, doordat er strategisch gezien betere opties aanwezig zijn criminelen te bestraffen/treffen.

65. Door het Openbaar Ministerie worden cijfers bijgehouden over personen met vermeende witwasdelicten, in combinatie met andere delicten. Voorts, welke personen worden gedagvaard en de strafoplegging door de rechter. Veel respondenten bij politie en OM merken op dat deze cijfers tekortkomingen vertonen, voornamelijk te wijten aan niet zorgvuldig en onvolledig registreren. Op basis van deze cijfers kunnen daarom alleen conclusies over trendmatige ontwikkelingen worden getrokken bij een substantiële toe- of afname.

66. In de periode 2010-2013 werden 4001 personen gedagvaard die alleen of onder andere witwasdelicten ten laste werden gelegd. Dit betrof 76% van de personen die (mede) werden verdacht van witwassen.

67. Van de personen die verdacht werden van slechts één witwasdelict, dus zonder dat er sprake is van andere delicten, werd in de periode 2010-2013 56,2% door het OM gedagvaard, dus ruim de helft.

68. In de periode 2010-2013 deed de Rechter 583 uitspraken over personen die alleen één

witwasdelict ten laste werd gelegd. Hiervan werd 66,2%, dus tweederde, schuldig

bevonden.

69. De in de nummers 67 en 68 genoemde percentages dagvaardingen en schuldig bevonden kunnen als schatters worden opgevat voor respectievelijk de kans dat het OM besluit een witwasfeit te dagvaarden en dat een dagvaarding witwassen leidt tot een

schuldigverklaring.

Op basis hiervan kan worden geconcludeerd dat de kans dat een verdachte van witwassen wordt veroordeeld gelijk is aan: 0,562 x 0,662 = 0,37, iets meer dan één op de drie.

Hierbij moet de kanttekening worden gemaakt dat veel respondenten vraagtekens plaatsen achter de betrouwbaarheid van de OM data.

Kernvraag FATF: in hoeverre zijn de sancties die opgelegd worden aan natuurlijke- of

rechtspersonen die veroordeeld zijn voor witwassen, effectief, proportioneel en ontmoedigend?

70. De vraag in hoeverre sancties ten aanzien van witwasdelicten effectief, proportioneel en ontmoedigend zijn, kan in het kader van dit onderzoek niet worden beantwoord.

In dit verband is relevant dat de huidige regering in 2014 de strafmaxima voor witwasfeiten heeft verhoogd.²⁰⁶

206 Het wetsvoorstel 33 685 inzake de verruiming van de mogelijkheden ter bestrijding van financieel-economische criminaliteit, werd op 18 november 2014 door de Eerste Kamer aanvaard.

152

De minister van Veiligheid en Justitie acht deze verzwaring van strafmaat voor witwasfeiten wenselijk teneinde deze misdaad effectief te kunnen bestrijden.²⁰⁷

Kernvraag FATF: in welke mate neemt Nederland andere justitiële maatregelen in zaken

waarin onderzoek is gedaan naar witwassen maar waar het niet mogelijk is, om terechte redenen, een veroordeling voor witwassen te verkrijgen? Dergelijke alternatieve maatregelen zouden niet de belangrijkheid van het vervolgen en veroordelen van witwasdelicten moeten verminderen, noch daarvoor in de plaats treden.

71. Deze vraag kan op basis van dit onderzoek niet worden beantwoord. Enige waarnemingen:

 In dit onderzoek is naar voren gekomen dat wanneer politie en opsporingsdiensten met het beschikbare feitenmateriaal niet tot een vervolging van witwassen kunnen komen, in een aantal gevallen de informatie - indien opportuun - door wordt gegeven aan een andere bevoegde instantie zoals de Belastingdienst of de betreffende gemeente teneinde de verdachte op andere wijze aan te kunnen pakken.

 De Nederlandsche Bank legt in het kader van de WFT af en toe sancties op aan instellingen die niet aan de vereisten van de WWFT voldoen.

 Een aantal professionele beroepsgroepen die de verplichtingen van de WWFT niet naleven, kunnen via het tuchtrecht worden aangepakt.²⁰⁸

H. Crimineel geld en hulpmiddelen voor criminele doeleinden worden in beslag