Ad 3: de monitor als groeimodel
4. Aanpak van het onderzoek
Het onderzoek naar de bestrijding van witwassen is gebaseerd op de volgende data(verzameling):
1. Deskresearch ten behoeve van het verkrijgen van een zo goed mogelijk inzicht in de actuele stand van zaken bij de bestrijding van witwassen.
2. Een veldverkenning aan de hand van interviews met zes deskundigen.
3. Data van het Openbaar Ministerie over afdoening en vonnissen van witwaszaken, over de periode 2010-2013.
4. Data van de FIU-Nederland over ongebruikelijke en verdachte transacties, over de periode 2010-2013.
5. Interviews met 35 medewerkers van organisaties die betrokken zijn bij de bestrijding van witwassen, waaronder vertegenwoordigers van OM en politie in respectievelijk vijf arrondissementsparketten en vijf regionale politie-eenheden. In deze interviews zijn de activiteiten van de organisaties en hun onderlinge relaties in kaart gebracht en geduid door de respondenten.
6. Kwantitatieve data van een aantal deelprocessen van de bestrijding van witwassen. De data betreffen in de meeste gevallen de periode 2010-2013; soms is 2014 meegenomen. 7. De methodologie van het FATF ter bepaling van de effectiviteit van de bestrijding van
witwassen.
Procesmatige aanpak stapsgewijs
1. Ten behoeve van een nadere verdieping van het inzicht in de activiteiten ter bestrijding van witwassen zijn achtergrondrapporten op het gebied van witwassen bestudeerd. 2. Er zijn zes deskundigen geïnterviewd om een beter begrip te krijgen van het veld. De zes
deskundigen zijn medewerkers van: het Ministerie van Veiligheid en Justitie, het ministerie van Financiën, FIET-FinEc34 van de Dienst Landelijke Recherche, de Algemene Rekenkamer, de FIU-Nederland en Regioplan.
Op basis van deze interviews is meer detailkennis verzameld over de bestrijding van witwassen en kon de selectie van respondenten beter worden ingevuld. De gesprekken leverden tevens een belangrijke bijdrage aan het ontwerp van de vragenlijst voor de interviews.
3. Er is een vragenlijst opgesteld ten behoeve van de interviews. Deze werd afgestemd op de organisatie waarmee werd gesproken. De kern van de vragenlijst bestaat uit vragen naar: a. De activiteiten van de organisatie in het kader van het anti-witwasbeleid;
b. De duiding van deze activiteiten (uitwerking, toelichting, meetbaarheid);
c. De zaak- en informatiestromen tussen de organisatie en andere organisaties in het anti-witwasbeleid, meetbaarheid, beschikbare cijfers;
d. De aanwezigheid van andere mogelijke relevante cijfers/ informatie; De concept vragenlijst is becommentarieerd door de begeleidingscommissie. 4. In overleg met de begeleidingscommissie is een aanbevelingsbrief opgesteld die is
ondertekend door functionarissen van beide ministeries.35
34 Flexibel Intelligence en Expertise Team - Financieel-economische criminaliteit
35 De brief is namens het Ministerie van Veiligheid en Justitie ondertekend door de plv. Directeur-generaal Rechtspleging en Rechtshandhaving en door de plv Thesaurier Generaal van het Ministerie van Financiën.
32
5. Bij het Parket Generaal van het Openbaar ministerie zijn kwantitatieve data opgevraagd over de afdoening en vonnissing van witwaszaken.
6. Bij de FIU-Nederland zijn data opgevraagd over ongebruikelijke en verdachte transacties over de periode 2010-2013.
7. Er zijn 35 interviews afgenomen bij medewerkers van de volgende organisaties: de Ministeries van Veiligheid en Justitie en Financiën, FIU-Nederland, DNB, AFM, BFT, BTW, Parket Generaal, de Landelijk officier van Justitie Witwassen (LOvJ witwassen) van het Functioneel Parket, Landelijk Parket, FIET FinEc van de Dienst Landelijke Recherche (DLR), Anti Money Laundering Centre (AMLC), vijf regionale eenheden van de nationale politie en vijf Arrondissementsparketten (Amsterdam, Rotterdam, Oost-Nederland, Oost-Brabant, Den Haag), Koninklijke Marechaussee, Douane, Financieel Expertisecentrum (FEC), FIU.NET en iCOV. Zie bijlage XII voor een overzicht van alle respondenten. De begeleidingscommissie heeft een belangrijke rol gespeeld bij het selecteren van de respondenten.
8. Elke organisatie is gevraagd naar de aanwezigheid van kwantitatieve gegevens en of kerncijfers van hun activiteiten en prestaties op het gebied van de bestrijding van witwassen. Zie voor een overzicht van de verkregen data tabel 4.1.
Tabel 4.1: overzicht van verkregen kwantitatieve data ten behoeve van het onderzoek
9. Op basis van de kwalitatieve informatie van de interviews en aanvullende kwantitatieve data zijn de activiteiten en onderlinge relaties in het kader van de bestrijding van
witwassen beschreven.
36 Een lovj verzoek is een verzoek van politie of opsporingsdienst aan FIU-Nederland om meer informatie waar de landelijk officier witwassen (lovj witwassen) toestemming voor moet geven.
37
AR (2014)
Organisatie Verkregen data
De FIU-Nederland Cijfers over ongebruikelijke en verdachte transacties, LOvJ verzoeken
36 en andere kerncijfers plus toelichting, periode 2010-2013
AFM, DNB, BFT, BTW Cijfers over regulier en bijzonder onderzoek onder meldplichtige instellingen
en over opgelegde sancties, periode 2010-2013.
AMLC Data over selectie van witwaszaken in het Signaal en Selectieoverleg, periode
2009 - medio 2014.
iCOV Kerncijfers van activiteiten relevant voor de bestrijding van witwassen, 2013
Douane Kerncijfers van activiteiten relevant voor de bestrijding van witwassen,
periode 2010-2013
Eenheden Nationale Politie Kerncijfers over hun onderzoeken naar witwassen, periode 2010 - 2013
Openbaar Ministerie (PAG) Data Openbaar Ministerie van afdoening en vonnissen van witwaszaken,
periode 2010-2013, uitgesplitst naar parket
Functioneel Parket Data gekregen over conservatoir beslag witwassen en incassoresultaat, periode
2010-2013, uitgesplitst naar parket
Landelijk Parket Kerncijfers van activiteiten relevant voor de bestrijding van witwassen,
periode 2010-2013
FEC Enige relevante cijfers (2013)
Algemene Rekenkamer Basis cijfermateriaal van het door hen uitgevoerde onderzoek naar
witwassen.37
FIU.NET Kerncijfers van activiteiten relevant voor de bestrijding van witwassen,
33
10. Vervolgens is het witwasbeleid getoetst aan de FATF criteria voor effectiviteit. Er is geïnventariseerd in hoeverre de verzamelde data het voldoen aan de criteria ondersteunen. 11. Op basis van de kwalitatieve en kwantitatieve inzichten in de bestrijding van witwassen
en de toets op effectiviteit is de grondslag ontwikkeld voor de beleidsmonitor anti-witwasbeleid. Er zijn kenniselementen benoemd die als indicatoren dienen van de ontwikkeling van het anti-witwasbeleid.
12. Er is een conceptrapport opgesteld dat is besproken met de begeleidingscommissie. 13. Waar dat zinvol was, zijn de organisaties waar in het onderzoek wat uitgebreider aandacht
aan wordt besteed, in de gelegenheid gesteld, het deel dat op hen betrekking had, te becommentariëren. Deze commentaren zijn verwerkt in de eindrapportage.
Samenhang dataverzameling en onderzoekselementen
Het onderzoek bestaat uit drie delen die na elkaar zijn uitgevoerd. In deel 1 is een beeld verkregen van de activiteiten en zaak- en informatiestromen van en tussen de betrokken organisaties. Vervolgens is dit beeld gebruikt om een idee te krijgen van de effectiviteit van het anti-witwasbeleid aan de hand van de criteria van de FATF (deel 2). In deel 3 tenslotte zijn de grondslag en richtlijnen voor de beleidsmonitor anti-witwasbeleid uitgewerkt. De dataverzameling in deel 1 bestaat uit deskresearch, interviews ten behoeve van de kwalitatieve data en het verzamelen van kwantitatieve data. De kwantitatieve data zijn deels afzonderlijk en deels in de gesprekken met de betrokken organisaties opgevraagd.
In de interviews is voor een deel geanticipeerd op de gegevens die nodig zijn voor de toets aan de effectiviteitcriteria van de FATF. Met andere woorden, er is in de interviews een aantal vragen meegenomen die helpen om de vragen over effectiviteit te beantwoorden.
Figuur 4.1 bevat een schematische weergave van dataverzameling (blauw) en
onderzoeksdoelen (oranje). De peil van de box van de FATF criteria naar de interviews met betrokkenen duidt aan dat de criteria (deels) medebepalend zijn geweest voor de vragenlijst. Op een enkele uitzondering na hebben alle actoren die in het kader van het onderzoek zijn benaderd, hun medewerking aan het onderzoek verleend. Ten eerste bij de interviews en ten tweede door het aanleveren van relevante kwantitatieve data.
Figuur 4.1: samenhang dataverzameling en onderzoeksdoelen
Criteria effectiviteit van de FATF Deskresearch
Verzameling van kwalitatieve data over activiteiten middels interviews
Dl 1: beschrijving stand van zaken witwasbestrijding
Dl 2: evaluatie naar effectiviteit
Verzameling kwantitatieve data activiteiten betrokken
partijen Dl 3: uitwerking startversie voor de monitor anti-witwasbeleid
34