De Veenkoloniën Mega Melkvee

Ontwerpopgave

♦ Transformatie van akkerbouwgebied naar modern melkveehouderijgebied

♦ Footloose melkveehouderij die regionaal grondgebonden is. Opzet van het bedrijf

♦ Melkveehouderij opereert grootschalig met 500 tot 1000 stuks melkvee en 300 tot 500 stuks jongvee

♦ De bruto stalruimte per koe 9 m2 _{per dier; Voor een gedetailleerde uitwerking}

van stallen en bedrijf wordt verwezen naar de website www.anipro.nl/high_quality_and_community_farm.htm

♦ De koeien worden jaarrond op stal gehouden

♦ In verband met verplichte welzijnseisen (gefingeerd – WR) is er wel een uitloop voor de dieren van circa 2 hectare op een betonplaat.

♦ De dieren worden in groepen gehouden van circa 40 stuks kunnen in groepen van de buitenuitloop gebruik maken.

♦ Het bedrijf concentreert zich op het melken van koeien – de voerwinning wordt uitbesteed aan akkerbouwbedrijven; ook het verzorgen van het jongvee wordt uitbesteed aan een gespecialiseerd bedrijf in de regio.

♦ Het voer voor het vee wordt verbouwd in de regio. Dit is voornamelijk gras, maïs en krachtvoeders als granen. Dit wordt akkerbouwmatig gedaan door akkerbouwers uit de omgeving die de voedergewassen dankbaar in hun bouwplan opnemen als vierde gewas.

♦ Gebouwen zijn de melkveestal met uitloop en een centraal gelegen grote melkstal. Daarnaast veel opslag van voer en een soort voerbewerkingsplek waar met groot materieel voer kan worden bewerkt en samengesteld. Het voer ligt opgeslagen in sleufsilo’s. Daarnaast zijn er ook overkapte hooi en strobergingen nodig.

♦ Verder een ruim erf waar veel ruimte is voor groot materieel om te rijden.

♦ Vergelijking bij grootschalige melkveebedrijven voormalig Oost-Duitsland circa 12 hectare erf voor circa 1400 melkkoeien. Dus hier 6 a 8 hectare erf.

♦ Logistiek en ruimtelijk is het wenselijk om een aantal van deze grote bedrijven bij elkaar te plaatsen. Dus bijvoorbeeld vier bedrijven bij elkaar.

Landschappelijke aspecten

♦ Het bedrijf produceert erg efficiënt. Dit betekent ongeveer 1,5 melkkoeien per hectare waarmee alle voer in de regio wordt geproduceerd inclusief het bijbehorende jongvee. Uitgaande van 4 bedrijven met elk 1000 melkkoeien is dit circa 2600 hectare ruimte die in gebruik is voor deze melkveebedrijven.

♦ De bedrijven concentreren zich op melken; alle producten moeten worden aan en afgevoerd. Het bedrijf moet daarom goed ontsloten zijn voor zwaar verkeer. Enerzijds voor het vrachtverkeer dat over het hoofdwegennet (melk, mest) rijdt en anderzijds ook voor landbouwverkeer afkomstig van akker- bouw/voerwinningsbedrijven die toeleverend (gras, maïs, voer) zijn. In verband

met verkeersoverlast in de (kanaaldorpen) zou kunnen worden gedacht aan een aparte ontsluiting tussen de lintbebouwing.

♦ Voer wordt regionaal geproduceerd door akkerbouwbedrijven. Dit is een palet van voergewassen als gras, maïs en ook granen. Daarnaast telen de akkerbouwbedrijven zelf de hoogst renderende akkerbouwgewassen, zoals aardappelen.

♦ Het jongvee wordt grootgebracht op speciale jongveeopfokbedrijven. Het jongvee stelt minder eisen aan kwaliteit van het voer en loopt zoveel mogelijk buiten in de wei. Dit zou bij voorkeur ook in de regio moeten zijn gehuisvest. Bovendien lijken hiervoor goede combinatiemogelijkheden met agrarisch natuurbeheer te bestaan. Bijvoorbeeld in de nattere delen van de regio, zoals bijvoorbeeld langs de Hunze ten zuiden van Zuidlaardermeer of in beekdalen in Drenthe.

♦ In verband met de aanvoer van voedergewassen uit de regio en het gebruik van grootschalig oogstmaterieel is het denkbaar een nieuwe landbouwwegenstructuur op te zetten midden tussen de historische bebouwingslinten. Dit levert minder hinder en gevaar op voor burgers en is nodig voor goede ontsluiting van de kavels.

4.2 Friesland

4.2.1 Inleiding

In Friesland speelt de melkveehouderij een belangrijke rol in het landschapsbeeld. Niet voor niets luidt het gezegde ‘Yn Fryslan tilt it op fan fee en fan blommen’ (vrij vertaald: Friesland is het land van vee en bloemen). Hiermee wordt tot uitdrukking gebracht dat het landschap, de natuur en de melkveehouderij sterk verweven zijn. Naast de melkveehouderij is vooral op de kleigronden langs de Waddenzee ook de akkerbouw van belang. Daarnaast zijn de laatste decennia in Noordwest Friesland enkele glastuinbouwclusters ontwikkeld.

De akkerbouw zal zich ten gevolge van de liberalisering van het landbouwbeleid steeds meer concentreren op hoog renderende gewassen. Dit geldt vooral voor de teelt van aardappelpootgoed. De positie van de zuivel is een stuk rooskleuriger: Friesland blijft zuivelland. Verwacht wordt dat de zuivel de akkerbouw deels zal verdringen uit de traditionele akkerbouwgebieden. Ook op zuivel zal de liberalisering van de agrarische wereldmarkt op langere termijn haar uitwerking hebben. Een van de ontwikkelingsrichtingen zou kunnen zijn dat bedrijven zeer grootschalig moeten gaan opereren om nog rendabel te kunnen draaien. Dit leidt tot het ontstaan van ‘mega melkveebedrijven’ met meer dan 500 melkkoeien. Daarbij wordt er in deze ontwerpopgave vanuit gegaan dat de samenleving afdwingt dat de koeien in de wei moeten lopen. Deze ontwikkeling wordt op de kleigronden gelokaliseerd omdat daar de fysieke randvoorwaarden van bodem en ontwatering daar het gunstigst zijn voor de landbouw.

Naast de productie van zuivel speelt in sommige delen – vooral op de zand- en veengronden - van de provincie ook de ontwikkeling van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) een belangrijke rol. Voor een deel richt deze zich op het instandhouden van 'oude boerenlandschappen’ die niet meer zouden passen binnen de grootschalige agrarische bedrijfsvoering. Het is echter de uitdaging om een economisch gericht boerenbedrijf dit beheer betaald te laten uitvoeren. Daarbij is sprake van een verweving van landbouw, natuur en landschapsbeheer op bedrijfsniveau.

Tenslotte zal door de schaalvergroting overal in de provincie een aantal boerderijen haar agrarische functie verliezen. Dit fenomeen speelt in alle landschapstypen. De ontwerpopgave richt zich hier op een historische boerderij met een verouderde ligboxenstal die haar agrarische functie verliest.